Meer dan onderwijs
H1 De pedagogische opdracht van het onderwijs
1.1 Inleiding
Elk team en ook elke leraar heef idealen en een beeld van de ideale basisschool. Een goede leraar is in onze
ogen een persoon die ook opvoeder en begeleider is en die op een respectvolle manier bijdraagt aan de
vorming van kinderen tot volwassenen die zelfverantwoordelijk en zelfredzaam zijn.
Deze visie is gebaseerd op 2 inspiratebronnen
1 Lea Dasberg; zij gaat ervan uit dat het onderwijs de taak heef mensen te helpen bij de menswording,
dat wil zeggen om zowel meeloper als dwarsligger te worden.
Meeloper: kennismaken en meelopen met de bestaande ontwikkelingen, kennisnemen van nieuwe
inzichten, vaardigheden leren om je in de samenleving te kunnen bijdragen. Dit vraagt zelfdiscipline.
Dwarsligger: kritsch leren kijken naar de bestaande ontwikkelingen en nieuwe inzichten in de huidige
samenleving. Ruimte voor verschillende opvatngen en individuele keuzes. Dit vraagt eigenwijsheid.
2 Micha de Winter; pleit voor maatschappelijk opvoeden de samenleving heef een deel
verantwoordelijkheid voor het grootbrengen van de nieuwe generate. inderen moeten leren
omgaan met een spanning tussen het eigen belang en de belangen van anderen en zich
medeverantwoordelijk voelen voor het samen-leven. De Winter benadrukt dat pedagogiek individueel
en sociaal (verbondenheid met de samenleving) gericht is.
3 Biesta: het gaat in het onderwijs om dat leerlingen iets leren, iets waardevols leren en dat ze het van
iemand leren: INHOUD+DOEL+RELATIE. Onderwijs als voorbereiding en verbinding van mens en wereld.
Het onderwijs is het zoeken naar evenwicht tussen meelopen en dwarsliggen: kinderen leren eigen keuzes te
maken, zich te verhouden tot de wereld, een eigen weg te gaan en leren deel te nemen aan de samenleving (nu
en later) met eigen waarden en normen en zo gemeenschappelijke doelen leren na te streven, zodat sociale
verbondenheid tot stand komt.
1.2 De pedagogische opdracht van de basisschool
Pedagogische opdracht van de basisschool kinderen begeleiden bij menswording, dat wil zeggen bij het
leren meeloper en dwarsligger te worden en bij het leren betrokken, sociale volwassenen te worden.
Onderwijs is dus in de eerste plaats gericht op leren leven, leren mens te zijn; taal, rekenen en alle andere
vakken staan in dienst van dat doel. Enerzijds wordt er sterk nadruk gelegd op het leren van vak inhouden en
anderzijds is er veel aandacht voor het welbevinden van leerlingen. Onder het handelen van een leraar liggen
pedagogische opvatngen en keuzes verborgen en daarmee verbonden waarden.
1.3 Mensen op weg
Opvoeding en onderwijs leiden de kinderen naar de menswording. De wezenskenmerken van het mens-zijn;
Creator zijn de mens heef het vermogen zelf nieuwe dingen te maken en te bedenken.
1
, keuzevrijheid hebben we zijn onderweg naar een bepaald doel, een bestemming. We kunnen keuzes
maken, onze doelen bepalen en daarvoor gaan.
verantwoordelijkheid kunnen dragen verantwoordelijkheid voor jezelf, voor de omgeving dichtbij en
veraf (burger en wereldburger zijn)
betekenissen geven, aan de wereld om je heen zelf betekenissen geven aan de werkelijkheid en zo
nieuwe kennis doen ontstaan.
zin zoeken en geven aan je bestaan we vragen ons af waar we naar toe willen en waarom. We willen
weten wat de zin ervan is om ‘daar’ te willen zijn (zinzoekers en zingevers zijn).
Beperking van de vijf kenmerken is dat je in het leven niet alles zelf kan bepalen, soms bepaald wordt voor je.
Deze wezenskenmerken hebben een grote invloed op de manier waarop je het onderwijs inricht. Ze zijn als het
ware een bril waardoor je naar de leerlingen, je collega’s, je werk en de samenleving kijkt.
Onderwijs heef als opdracht kinderen te helpen om zelf iemand te zijn
1.4 Mens- een maatschappijbeelden
Mensbeelden zijn opvatngen over de mens waarbij antwoord geven wordt op de vraag; wie of wat is de mens?
Een mensbeeld is een bepaalde kijk op mensen, die je hebt ontwikkeld. Het heef te maken met je identiteit
vergelijken. Hoe je naar mensen kijkt wordt bepaald door de waarden en normen die jij belangrijk vind.
Waarden zijn oordelen gebaseerd op een idee over wat goed is en slecht is, ze verwijzen naar concepten van het
goede leven. (democratieerespectt Ze geven richting aan ons denken en bepalen ons mate van handelen.
Een mensbeeld heef ook te maken met ons gedrag en doelen die we nastreven. Hier zijn 4 mensbeelden die
laten zien dat je mensbeeld invloed heef op je handelen;
1. Een naturalistisch mensbeeld: Het wezen van de mens is te verklaren vanuit zijn biologische
ontwikkeling. Van nature aanwezig: zelfstandig worden (autonoom), inleven in het gezichtspunt van
een ander en zelfewustzijn. Pedagogisch pessimisme: bewust weinig invloed op de kinderen
uitoefenen.
2. Een cultuur-historisch mensbeeld. De mens kan dmv zijn rede (rato) zich bewust losmaken van de
natuur en zelf (menselijke) cultuur scheppen. Onder cultuur verstaan we alles wat door de mens tot
stand is gekomen. Pedagogisch optimisme: leren bewust iets leren via onderwijs kinderen helpen
verder te ontwikkelen.
3. Een religieus mensbeeld. Hier gaat het erom dat dat mens vooral begrepen wordt vanuit zijn schepsel-
zijn; de mens kan nooit alleen uit zichzelf worden verstaan. Hij is geschapen door God of komt voort
uit het goddelijke en is daardoor uniek.
4. Een antropocentrisch mensbeeld. De betekenis van de mens ligt in dit mensbeeld in zijn eigen bestaan.
Hij is een vrij individu, die zelf invulling geef aan de wijze waarop het leven geleefd wordt.
1.4.3 mensbeelden binnen de dieptepsychologie
Het uitgangspunt van de dieptepsychologie is dat de menselijke geest wordt gezien als een ijsberg: 1/10 deel
van de menselijke geest ligt boven water (het bewuste) en 9/10 deel ligt onder water (het onbewuste).
2
, ik mag versus ik mag niet (super-ego/geweten)
Überich (superego): onderdeel van de psyche dat ervoor zorgt dat de beheerste en
aangepaste drifen onderdeel van het innerlijk worden, ook wel geweten genoemd. Het
vormt zich onder invloed van de ouder (internatsering)
ICH(ego): ik doe (realiteitsprincipe/bemiddelaar tussen Über-Ich en es)
het onbewuste deel van de psyche, dat leert de drifen te beheersen door zich aan te passen aan de
verwachtngen van anderen.
ik wil (lustprincipe)
Es of id: een onbewust mechanismen dat op twee soorten energie werkt:
1)Eros, de seksuele energie 2)tanatos, de woede. het 'es'houdt het in bedwang. De
energiestromen (drifen) zijn primair, ongestuurd en worden geleid door lust of
oerinstnct. Freud onderscheidt levensdrif (de drag tot zelfehoud), doodsdrif en
seksuele drif, ookwel libido.
Uitleg figuur: Het Es (aangeboren structuurt zet het kind aan zijn drifen te bevredigen (lustprincipet. Het kind
wordt tijdens zijn ontwikkeling geconfronteerd met zijn omgeving, de omringende realiteit (realiteitsprincipet.
Met deze realiteit moet het kind een compromis aangaan; niet alle lusten kunnen worden bevredigd. Onder
invloed van de omgeving, aanvankelijk vooral de ouders, ontwikkelt zich het Ich. Binnen het Ich vormt zich,
onder invloed van de sociale omgeving, het Über-Ich, dat de handelswijze van het Ich en de eisen van het Es in
goede banen leidt. Als het Ich er niet in slaagt de eisen van het Es en het Über-Ich te verzoenen en in balans te
houden, kunnen de drifen worden verdrongen.
De mens is een drifwezen, de mens is een confictwezen, de mens is niet vrij om zijn eigen gedrag te bepalen
en de mens is van nature geneigd tot agressie (agressiedrif).
Freud onderscheidde in de psychoseksuele ontwikkeling van een kind de volgende fasen:
1. Orale fase (tot 21 maanden) in deze fase is relate moeder-kind belangrijk. Levensdrif: eten! De zone
van de mond (oris) is de lichaamszone die het meest gevoelig is voor prikkels borstvoeding en
verkenning van de omgeving.
in dit stadium is het Es dominant, omdat het Ich noch het Über-Ich volledig gevormd zijn.
2. Anale fase (15 maanden-3jaar): de lustbevrediging verplaatst zich naar de anus begin
zindelijkheidstraining: het kind ontdekt dat het zelf de baas is over de sluitspier.
in het kind ontstaat er een confict tussen het Es, het Ich en het Über-Ich.
3. De fallische fase (3-5 jaar): er ontstaat een sekse-identteit bij het kind. Deze wordt ontwikkeld door
het oedipuscomplex: verliefd op moeder. Haat aan vader verandert naar vader als voorbeeld om
indruk te maken op moeder. Elektracomplex: verliefd op vader.
4. Latentefase (C-12 jaar): drifen schuiven op de achtergrond, er ontstaat ruimte voor culturele en
sociale vaardigheden.
5. De genitale fase (12-volwassenheid): ontwikkeling van het geslachtsdrif.
Het onbewuste komt in onze dromen tot uitng in symbolistsche beelden. Wanneer het niet lukt om de
verborgen verlangens en drifen te bevredigen via dromen en sublimatie, kunnen ze tot ziekelijke
3
