Hoofdstuk 1
Het handelsrecht regelt de rechtsverhoudingen tussen de partijen die betrokken zijn bij een
handelstransactie.
Algemene beginselen van het handelsrecht
Het beginsel van rechtszekerheid
Bij handel kan er sprake zijn van wantrouwen tussen de partijen. Voor het goed functioneren van het
rechtsverkeer is echter juist rechtszekerheid van belang. Derhalve dient dit wantrouwen te worden
gedekt. Hiertoe worden de risico’s van de handelstransacties berekend, toegedeeld en
verdisconteerd aan de hand van het toepasselijk recht. Op basis hiervan kunnen de risico’s verder
worden afgedekt door een passende (transport)verzekering.
Het beginsel van vertrouwensbescherming
Vertrouwensbescherming van derden is essentieel in de handel; wat derden niet kenbaar is, moet
hun niet kunnen worden tegengeworpen. Dit gaat hand in hand met de rechtszekerheid.
Vlot handelsverkeer
Het is van groot belang dat de goederenstroom spoedig en zonder juridische barrières plaatsvindt.
Daarom zijn er een aantal hulpmiddelen tot stand gekomen die dit proces bevorderen, zoals de
toonder- en orderpapieren die zorgen voor een eenvoudigere overdraagbaarheid van vorderingen
aan derden.
Drie- en meerpartijenverhouding
Derden zijn veelal nauw betrokken bij handelstransacties in het handelsverkeer. Het is daarom
belangrijk dat deze derden beschermd worden.
Internationale dimensie
Bij handel is er veelal sprake van een internationale dimensie. Derhalve is er behoefte aan
internationale overeenstemming door middel van verdragen. Voor het nationale recht is er slechts
een bescheiden rol weggelegd.
, Samenhang van overeenkomsten
De Duitse onderneming Meister koopt een partij aluminium ladders van Seda in Seoul (Korea).
Verkoper Seda dient het vervoer naar Rotterdam te regelen, die afspraak berust op de
koopovereenkomst en is in de koopprijs verdisconteerd. Daartoe benadert Seda de lokale
scheepsagent (Eastern) van vervoerder Damco. Hij zal de ladders in containers verschepen in drie
zendingen met drie verschillende schepen. Hiertoe geeft hij drie setjes cognossementen uit aan Seda,
welke vermelden dat aan boord van de betreffende schepen de containers zijn geladen. Seda kan nu
op grond van de afspraak met koper Meister betaling van diens bank ontvangen tegen inlevering van
deze cognossementen bij de bank. Op grond van deze afgesproken wijze van betaling door middel
van documentair krediet dient de bank van Meister immers tegen inlevering van de in de ‘ letter of
credit’ omschreven documenten te betalen. Aldus geschiedt. De bank stuurt de cognossementen
vervolgens door aan Meister, wiens ontvangstexpediteur deze nodig heeft om aflevering van de
containers in Rotterdam te verkrijgen. Zo is de cirkel rond. Deze constructie ziet er schematisch als
volgt uit:
Het recht op aflevering van de containers (met goederen) is – na betaling door middel van de letter
of credit – veiliggesteld door afgifte van de cognossementen. Deze cognossementen verschaffen de
koper (of diens ontvangstexpediteur) het exclusieve recht op aflevering van de containers op de
plaats van bestemming. De cognossementen reizen dus als het ware via de bankroute naar de koper.
Verschil vervoersovereenkomst en expeditie-overeenkomst
Op het eerste gezicht lijken deze overeenkomsten sterk op elkaar, maar de juridische gevolgen
verschillen nogal sterk. De vervoersovereenkomst wordt in art. 8:20 BW omschreven als de
overeenkomst waarbij de ene partij (de vervoerder) zich tegenover de andere partij (de afzender)
verbindt om zaken te vervoeren. Volgens de overeenkomst mag de vervoerder de zaken zelf
vervoeren of hij mag een derde (hier: Eastern) inschakelen die het feitelijk vervoer uitvoert. De
vervoerder is dan slechts de vervoerder op papier. De expeditie-overeenkomst wordt in de wet
,daarentegen omschreven als de overeenkomst waarbij de expediteur zich tegenover de
opdrachtgever verbindt tot het ten behoeve van de opdrachtgever sluiten van een over meer
vervoersovereenkomst. De expediteur vervoert dus niet zelf de zaken.
De expediteur kan zowel in eigen naam als in naam van de opdrachtgever handelen. Handelt hij in
naam van de opdrachtgever dan valt de expediteur er als het ware tussenuit en wordt de
opdrachtgever wederpartij bij de vervoerder. Als de expediteur in eigen naam handelt dan valt hij er
logischerwijs niet tussenuit. Dan ontstaan er twee overeenkomsten: een expeditieovereenkomst
tussen de opdrachtgever en de expediteur en een vervoersovereenkomst tussen de expediteur en de
vervoerder. De expediteur zal vaak in eigen naam optreden, daarbij wordt hij als middellijk
vertegenwoordiger beschouwd. In de praktijk is het vaak lastig om te bepalen in welke hoedanigheid
de expediteur optreedt. De vuistregel is echter dat de expediteur wordt geacht voor zichzelf op te
treden, tenzij het tegendeel duidelijk blijkt
Jurisprudentie Damco/Meister
Zo lijkt iedereen tevreden: de verkoper heeft zijn geld; de koper beschikt over de cognossementen,
waarmee hij als enige rechthebbende op de containers en daarmee op de ladders is geworden.
Helaas zit er een kink in de kabel. Wat blijkt? Bij aflevering van de eerste zending aan de
ontvangstexpediteur van koper Meister worden in plaats van de toegezegde 16 slechts 9 containers
afgeleverd. Maar het kan nog erger: de overige zendingen hebben nimmer plaats gevonden.
Derhalve heeft Meister zijn dure geld betaald voor cognossementen die recht geven op 35
containers, die nimmer in Seoel zijn verscheept. Het blijkt dat een werknemer van Eastern op
aandrang van Seda valse cognossementen heeft opgemaakt. De vraag is dan wie aansprakelijk is voor
de schade die Meister daardoor lijdt. Wie komt daarvoor in aanmerking, wanneer – als gebruikelijk –
niemand zich spontaan aanmeldt? Verkoper Seda (medepleger van de fraude) die betaald is zonder
tegenprestatie? De bank wegens mogelijk onvoldoende controle op de door Seda gepresenteerde
cognossementen? De werknemer van Eastern en dus Eastern zelf wegens fraude? Of vervoerder
Damco op wiens naam de cognossementen zijn uitgegeven?
Gekozen wordt voor een vordering tegen Damco als vervoerder onder cognossement. De Hoge Raad
oordeelde in dat opzicht dat Damco, door haar agent Eastern namens haar de cognossementen te
laten afgeven, de aan haar – Damco – toe te rekenen schijn heeft gewekt, ook in dit geval van fraude,
dat de in de cognossementen vermelde zaken inderdaad aan boord van het schip waren geladen.
Niet alleen was Eastern in het algemeen bevoegd tot afgifte van cognossementen op naam van
Damco, maar ook past toerekening van de fraude aan Damco in het wettelijk systeem dat aan de
bescherming van derden die te goeder trouw rechten ten aanzien van een cognossement hebben
verworven, uit een oogpunt van billijkheid en met het oog op de eisen van het handelsverkeer een
aanzienlijk gewicht toekent. Daarmee onderstreept de Hoge Raad de hoofdregel van het
waardepapierenrecht, dat de derde houder te goeder trouw mag afgaan op de in het papier (hier:
het cognossement) toegezegde prestatie. Bovendien is afgifte van een vals cognossement door agent
Eastern een aan Damco op grond van art. 6:172 BW toe te rekenen onrechtmatige daad (kwalitatieve
aansprakelijkheid voor vertegenwoordiger). De koper trok dus aan het langste eind. Voor Damco
waren de druiven zuur. Haar verweer dat het onbillijk was dat Meister haar pijlen op haar had gericht
in plaats van op de verkoper, de bank of de scheepsagent, vond geen enkele weerklank bij de
rechter. De uitspraak zou natuurlijk anders zijn uitgevallen wanneer de fraude uitsluitend door Seda
zou zijn geplaats, dus zonder enige betrokkenheid van personen waarvoor Damco aansprakelijk was.
Rechtsregel
De koper moet onvoorwaardelijk kunnen vertrouwen op hetgeen in het cognossement is vermeld.
De koper wordt op deze manier beschermd.
, Verdieping bill of lading
Een cognossement (in andere woorden: bill of lading) is een document dat gebruikt wordt voor het
vervoer van goederen over zee. Dit document wordt opgesteld en verstrekt door een
scheepvaartmaatschappij en is een verklaring dat in het cognossement omschreven goederen zijn
geladen, het is een bewijs voor het vervoerscontract en een waardepapier. Een cognossement heeft
dus kortweg drie functies:
1. Een ontvangstbewijs van de goederen – Vanaf het ogenblik dat de goederen aan boord zijn
ontvangen, tekent de kapitein of scheepsagent het cognossement.
2. Een bewijs van de voorwaarden van de vervoersovereenkomst – De gedetailleerde
voorwaarden van de overeenkomst bevinden zich op de keerzijde van het cognossement.
3. Een titel die recht geeft op afgifte – Men moet een origineel cognossement kunnen
voorleggen om de geleverde goederen in de haven van bestemming te kunnen opeisen. Zelfs
in het geval van een naamcognossement.
Een veelvuldig gemaakte misvatting is dat het cognossement geldt als een eigendomstitel, dit is
echter fundamenteel onjuist. De eigendomsoverdracht en het bewijs van eigendom van de goederen
is vervat in de koopovereenkomst tussen de koper en verkoper. Het is beter om een cognossement
te omschrijven als 'de sleutel tot het drijvende magazijn'. Als men met een onrechtmatig verkregen
cognossement de goederen opeist, dan steelt men in principe de goederen.
Verdieping letter of credit
De letter of credit is een betalingsmethode waarbij de verkoper zekerheid van betaling krijgt voor
levering. De bank staat hiervoor garant. Andersom hoeft de koper pas te betalen zodra hij er zeker
van is dat de goederen naar hem onderweg zijn. Met een letter of credit snijdt het mes dus aan twee
kanten.
Procedure in het algemeen
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper sarah1512. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €7,99. Je zit daarna nergens aan vast.
