Standaarden voor zelfzorg samenvatngn
Hoofdstuk 1 aambeienn
Aambeien (hemorroïden) zijn uitstulpingen van het slijmvlies aan de binnenkant van de
darm, vlak voor de anus. Soms zorgen aambeien alleen voor pijn tjdens de ontlastng maar
soms is er ook sprake van pijn en jeuk tussen de ontlastngen door. Niet alleen aambeien
kunnen problemen geven bij de stoelgang, zoals fssuren, anale fstels, poliepen,
ontstekingsziekten van de darmen en divertiulose.
Ontstaann
Tussen de anus en de endeldarm zit het anale kanaal, bekleed met slijmvlies. Het anale
kanaal wordt omsloten door 2 kringspieren; de inwendige kringspier (=sluitspier) en de
buitenste kringspier. De kringspieren houden de darm gesloten en ze gaan open als de
ontlastng (defeiate) moet passeren. Aan het begin en het eind van de endeldarm en het
begin van het anale kanaal bevinden ziih zwelliihamen. Een zwelliihaam is een sponsaihtg
netwerk van bloedvaatjes, bedekt met een dun laagje slijmvlies. De zwelliihamen zorgen er
samen met de inwendige kringspier voor dat voiht en gas niet door het anale kanaal kunnen
lekken. Je spreekt van aambeien als de zwelliihamen uitrekken en uitzeten (soort
spataderen). De aambei kan gaan bloeden, maar ook de funite van de kringspier
belemmeren waardoor gemakkelijk slijm, ontlastng en gas kunnen ontsnappen. Lekkage van
slijm, bloed of ontlastng kan jeuk of irritate rond de anus geven.
Oorzakenn
Een zwelliihaam kan besihadigen door hogedruk rond de anus. Dit kan komen door:
- Hard persen (harde ontlastng)
- Uitstel van aandrang om naar het toilet te gaan
- Toenemende leefijd
- Zwangersihap (verslapt het elastsih weefsel)
- Veel hoesten
Graden van ernstn
Graad I: er is sprake van aambei maar is niet ziihtbaar aan de buitenkant. Vaak
veroorzaakt het geen last. Het verlies van helderrood bloed kan een teken zijn van
het begin van een aambei (kan ook komen door tumor van het laatste deel van de
dikke darm of van de endeldarm).
Graad II: de aambei kan naar buiten komen bij het persen. Het elastsihe weefsel
zorgt ervoor dat de aambei ziih spontaan weer terugtrekt.
Graad III: de aambei trekt ziih niet meer spontaan terug en blijf aan de buitenkant
ziten. De aambei kan wel worden teruggeduwd.
Graad IV: de aambei kan niet meer worden teruggeduwd. De aambei is zeer pijnlijk
doordat het bloed in de aambei gestold is. Deze situate kan aiuut optreden.
Helderrood bloed op ontlastngg toiletpapier of in toiletpotn
Het bloed is helderroos van kleur en zit aan het oppervlak van de ontlastng (meestal paar
druppels). Het bloeden stopt snel. Bij verlies van grotere hoeveelheden of als het bloed
donkerroos tot zwart van kleur is of eventueel gemengd is met de ontlastng moet naar de
huisarts worden verwezen. Mediiate vragen ijzerpreparaat kan ontlastng
donkerkleuren.
,Jeuk en een branderig gevoeln
Jeuk komt vooral voor bij graad III of IV. Slijm en dunne ontlastng kunnen uit de anus lopen
als de sluitspier de anus niet volledig kan afsluiten doordat de aambei in de weg zit. Dit
veroorzaakt jeuk en een branderig gevoel.
Lekkage van een beetje ontlastngn
Vaak zie je dan ‘remsporen’ in het ondergoed. Jeuk door lekken van ontlastng als gevolg van
aambei zal niet binnen 2 weken over zijn dus naar de huisarts. Het kan overigens ook
voorkomen bij fssuur of bij een tumor.
Uitpuilen van een aambein
Bij graad III en IV puilt de aambei uit de anus. Graad IV is niet meer terug te duwen.
Pijn tjdens of na de stoelgangn
Pijn is niet altjd aanwezig. Dofe pijn kan ziih verergeren als ontlastng last de aambei
sihuurt. Graad IV doet vaak bij aanraking al pijn.
WHAM vragenn
W: bij klaihten over aambeien bij personen ouder dan 50 is de oorzaak vaak verstopping. Bij
jonge vrouwen is zwangersihap de belangrijkste oorzaak of verstopping door verandering
van de voihtverdeling (minder bewegen dan voorheen) en door ijzerpreparaten.
H: Heef de persoon al eerder aambeien gehad< Bij de juiste maatregelen verdwijnen ze
spontaan. Bij langdurige verstopping kunnen de klaihten blijven aanhouden.
A: Wat heef hij zelf al gedaan< Als de klant al zinvolle maatregelen heef genomen, zoals
bestrijden van harde ontlastng of eventuele verstopping en lokale behandeling van pijn en
jeuk, en de klaihten zijn niet binnen 2 weken verbeterd dan naar de huisarts.
M: Veel mediiijnen kunnen verstopping veroorzaken, bijvoorbeeld verapamil, opioiden,
triiyilisihe antdepressiva (amitriptyline), antpsyihotia (ilozapine, olanzepine) fenytoine,
diuretia, ijzerpreparaten en aluminiumzouten. Door gebruik van antstollingsmiddel
(aieno,fenproi, aietyl) kunnen bloedende aambeien langer blijven bloeden.
Wanneer huisarts?
- Als de klaiht al 2 weken of langer bestaat
- Bij bloed of slijm vermengd met ontlastng
- Als er een uitstulping bij de anus erg gezwollen is en veel pijn doet
- Als de klant een uitstulping voelt maar twijfelt of dit een aambei is
- Bij aanhoudende pijn terwijl hij de adviezen heef opgevolgd.
Duur van de zelfehandelingn
2 weken
Niet medicamenteus adviesn
- Zorgen voor zaihte ontlastng
- Ontlastng niet ophouden
- Niet persen
,Advies bij harde ontlastng:
Dieetmaatregelen zijn nodig om de ontlastng zaihter te maken, waardoor de aambei kan
genezen.
Voldoende vezelrijke voeding (volkorenproduiten)
Voldoende verse groente, fruit en peulvruihten
Bij geen resultaat, zemelen toevoegen. In yoghurt 3x daags 1 eetlepel of minder
indien ontlastng te dun wordt + glas water.
Verder helpt ontbijten, omdat dit de darmperistaltek stmuleert.
Voldoende voihtnname (1,5-2 liter)
Advies bij pijn, jeuk en branderig gevoel:
Je kunt de klant aanraden om de anus bij voorkeur sihoon te maken met een nate washand
of eventueel zaiht ongekleurd toiletpapier te gebruiken.
Ook kan de anus na de toiletgang worden gespoeld met lauw water, daarna droogdeppen.
Regelmatg een warm bad, zorgt ervoor dat de aambei ziih kan ontspannen. Verder kunnen
indiferente produiten worden gebruikt zoals Presto aambeiengel (met aloe), Dr. Swaab
aambeienzalf en aambeiendoekjes al hebben ze geen toegevoegde waarde boven de
eerstekeuzemiddelen.
Vermijd krabben, aangezien dit besihadiging kan geven met ontsteking en verergering van
de jeuk.
Eerstekeuzemiddelen bij alleen pijn/jeuk tjdens ontlastngn
- Vaselineietomairogolireme
- Zinksulfaatvaselineireme
Werken besihermend en jeukstllend. Volwassenen na elke stoelgang aanbrengen,
eventueel met behulp van een ianule. De werking begint direit na het aanbrengen. Mag
zonder bezwaar bij zwangersihap.
Toelichting voorkeur gaat uit naar smeerbare produiten met een basis die een
besihermende laagje vormt in het anale kanaal en op de huid rond de anus. De zalf kan bij
aambeien eventueel met een ianule of vingeriondoom worden ingebraiht. De ianule moet
niet te lang zijn en niet te diep worden ingebraiht omdat de zalf in het anale kanaal tereiht
moet komen (4 im lang).
Tweedekeuzemiddelen bij alleen pijn/jeuk tjdens ontlastngn
- Zinkoxide in zetpil
Zinkoxide werkt besihermend en jeukstllend; de zetpilbasis smelt snel bij
liihaamstemperatuur; daardoor kan er dus een besihermend laagje in het anale kanaal
ontstaan. Volwassenen na elke stoelgang 1 zetpil inbrengen. De werking begint zodra de
zetpil is gesmolten. Mag zonder bezwaar bij zwangersihap. Bijwerking; geef vlekken in
kleding!
Toelichting een groot deel van de lokale werking gaat verloren doordat het meestal in de
endeldarm tereihtkomt. Maar een grootdeel heef hier baat bij omdat de zetpil de aambei
naar binnen kan drukken (pretg gevoel).
, Eerstekeuzemiddelen bij voortdurende pijn en/of jeuk.
- Lidoiaïnevaselineireme
- Lidoiaïnevaselinezinksulfaatireme
- Lidoiaïne met zinkoxide en bismutsubnitraat in vete zalf
Lidoiaïne werkt jeuk- en pijnstllend; de vete basis vormt een besihermend laagje in het
anale kanaal en op de huid rond de anus. Volwassenen na elke stoelgang dun aanbrengen
eventueel met behulp van een ianule, niet meer dan 20 gram zalf per dag aanbrengen. De
werking begint binnen 5 minuten na het aanbrengen en houdt 30-45 minuten aan. Lidoiaïne
mag bij zwangersihap en borstvoeding, bismutsubnitraat niet! Bijwerking; irritate van huid
en slijmvliezen.
Tweedekeuzemiddelen bij voortdurende pijn en/of jeuk.
- Lidoiaïne met zinkoxide en bismutsubnitraat in zetpil
Lidoiaïne werkt jeuk- en pijnstllend; de vete basis vormt een besihermend laagje in het
anale kanaal en op de huid rond de anus. Volwassenen na elke stoelgang 1 zetpil inbrengen,
max 2x per dag. De werking begint binnen 5 minuten na het aanbrengen en houdt 30-45
minuten aan. Niet bij zwangersihap en borstvoeding. Bijwerking; irritate van huid en
slijmvliezen.
Zie bladzijde 40 voor kernpunten!