Aantekeningen In the best intrest of the child
C1 – Introductie
Het belang van het kind: wat is en het, wie bepaalt het en hoe bepaal je het?
Het belang van het kind; waar denk je dan aan/ welke associaties roept het op? IVRK, basisbehoeften
van kinderen en jongeren, kan een rol spelen in besluitvorming bij zaken die kinderen aan gaan, moet
in overweging genomen worden om kinderen veilig te laten opgroeien.
Wat verwacht je van dit vak? Hoe je als orthopedagoog zo goed mogelijk rekening kunt houden met
dit principe.
Het belang van het kind is een fundamenteel, elementair moreel en juridisch principe. Maar het is
ook een complex en ambigue concept dat niet zomaar en niet eenduidig toe te passen is. Er leven
ook andere mensen in de context van het kind, zoals ouders, broers/zussen, hulpverleners, etc. En zij
hebben allemaal belangen die ook tegenstrijdig kunnen zijn. Naast deze verschillende belangen die
tegelijk spelen, zijn er ook belangen die per tijd en cultuur kunnen verschillen.
Vragen die opkomen zijn:
- Wat zijn de belangen van anderen? Kinderen leven niet geïsoleerd van anderen (ouders,
broers/zussen, etc.). Kunnen we de belangen van kinderen dan wel duidelijk onderscheiden van
de belangen van anderen? Hoe vinden we een balans tussen belangen; ook tussen die van
kinderen onderling?
o Het vaccineren van kinderen tegen COVID is in strijd met kinderrechten volgens de oud-
ombudsman. “Je kunt het kind niet inzetten om opa’s/ oma’s te beschermen.” Kinderen
kunnen namelijk niet meegenomen worden in het democratische besluitvormingsproces, ze
kunnen de gevolgen ervan niet overzien, de gevolgen van vaccinaties zijn niet bekend, etc.
Maar geldt dit dan niet ook voor alle andere vaccinatie die kinderen krijgen, zoals de cola-
sinasprik?
Al sinds de 19e eeuw wordt gediscussieerd over het belang van het kind. In de 18 e eeuw gold
het idee van de staat en het Verlichtingsidee voor iedereen en was op iedereen van
toepassing. Dit leidde tot de eerste onderwijswet, waarbij de staat de kinderen opvoed. Maar
na 1806 komen er breuken in het eenheidsideaal. Sommigen (protestanten, katholieken,
socialisten) waren het er niet mee eens hoe de staat de kinderen opvoedde doordat ze
vonden dat het niet in het belang van het kind was. In 1848 werd een nieuwe grondwet
ingevoerd, waardoor er vrijheid van onderwijs kwam en er scholen opgericht konden worden
die niet door de staat werden geleid. Wel moesten de nieuwe scholen zelf bekostigd worden.
Na een volkspetitionnement kwam in 1889 de eerste staatssubsidie voor het bijzonder
onderwijs. De schoolstrijd laat hiermee zien dat de staat en de samenleving het belang van
kinderen anders kunnen zien.
o In India was een protest waaraan kinderen meededen. Hierbij is een 4 jarig jongetje
overleden, waarna de overheid besloot om het protestrecht in te beperken. Kinderen mogen
niet meer meedoen aan protesten. Maar de ouders van deze kinderen hebben vaak geen
toegang tot kinderopvang, waardoor ze zelf ook niet mee kunnen doen aan de protesten. De
belangen van ouders en kind zijn hierdoor in conflict met elkaar.
- Wat is (in het) belang?
o In Engeland was er een protest tegen het testen van 4 jarige kinderen op Engels en wiskunde.
Het testen zou niet in het belang zijn en kinderen zelf protesteren hier ook tegen. Maar weten
deze jonge kinderen wel waartegen ze protesteren? Of moet het misschien van hun ouders?
Is het dan wel in het belang van het kind? Hier zien we dus een dubbele problematiek van het
belang van het kind.
- Wie bepaalt wat (in het) belang is?
1
, o In Amerika zien we het protest van ‘Black lives matter’. Een klein meisje loopt mee met dit
protest en gaat mee in de woede van dit protest. Hebben haar ouders bepaald dat het in het
belang van haar is om mee te lopen? Of weet ze zelf waarom ze het doet/ waarom het
belangrijk voor haar is?
Ze leert wel om gebruik te maken van haar recht om te protesteren/ voor zichzelf op te
komen (> past bij burgerschapsonderwijs). En voor die cultuur en entiteiten spelen dit soort
protesten een grote rol, dit meisje leert daar nu al wel over. Dit brengt ons terug bij de vraag:
Wat is in het belang?
- Hoe bepaal je wat het belang is?
o In Nederland is ‘de mars voor het leven’ die zich tegen abortus keert. Zij willen hiermee
opkomen voor de belangen van het ongeboren kind. Maar hoe zit het met de belangen van
de moeder (komt terug bij de 1e vraag; wat zijn de belangen). Kinderen lopen hierin ook mee.
Hoe ethisch is dit? Is er een direct belang van het kind zoals wel zo is bij de andere twee
voorbeelden? Ouders hebben het recht om kinderen op te voeden volgens hun eigen
religieuze opvatting. Mag je kinderen dan inzetten bij protesten die voortkomen uit de
religieuze overtuiging? Dit maakt het complex om het belang van het kind te bepalen.
Verschillende niveaus bij het belang van het kind
Er zijn verschillende niveaus waarop we kunnen kijken naar het belang van het kind:
1. Moreel
o Evangeliseren: Jehova’s nemen hun kinderen mee om langs de deuren te gaan. Mag je
kinderen hiervoor inzetten? Indoctrineer je hiermee je kinderen of maak je als ouder
gebruik van het recht om je kind op te voeden volgens een bepaalde geloofsovertuiging?
Betrokken IVRK artikelen: 12 (recht op vrijheid van meningsuiting), 30 (leven naar
eigen godsdienst), 36 (bescherming tegen exploitatie)
o Kinderen in Amerika groeten de vlag. Trouw aan de grondwet wordt hierbij getoond en
kinderen committeren zich aan de grondwet. Is dit in het belang van het kind? Of gaat het
tegen de vrijheid van godsdienst in? Hoe wegen we die belangen af? Jehova’s hebben
bezwaar gemaakt, aangezien ze geen trouw wouden zweren aan de staat maar alleen aan
God.
o Jehova’s zijn tegen bloedtransfusies. Bloed is gegeven door God en voor één leven. Maar
artsen hebben een eed gezworen om de levens die hen zijn toevertrouwt te redden. Bij
voorbeeld een zwangere vrouw die een bloedtransfusie nodig heeft ook voor haar nog
ongeboren kind moet de arts een afweging maken tussen de belangen van de moeder en
het ongeboren kind. Wanneer de bloedtransfusie plaatsvindt, kan dit tot gevolg hebben dat
diegene uit de Jehova’s gemeenschap wordt gezet.
Betrokken IVRK artikelen: 6 (recht op leven en ontwikkeling), 30 (tenzij schadelijk)
2. Juridisch
o Nadat de Jehova’s bezwaar hadden gemaakt tegen het trouw zweren aan de staat, heeft de
rechtstaat in 1943 besloten dat ze geen trouw hoefden te zweren.
3. Constitutioneel/ grondwettelijk
o Er is sprake van ouderrechten om hun kinderen bijvoorbeeld mee te nemen langs de
deuren. Ook is er vrijheid van gedachte, geweten en godsdienst. Maar in de grondwet is ook
bescherming tegen exploitatie, geweld en misbruik. En ook non-discriminatie maar ook
vrijheid van meningsuiting.
Weekopdracht 1 – Kinderen nemen deel aan demonstraties
Vind je kinderparticipatie bij demonstraties gerechtvaardigd of niet? Zie belangrijke verschillen tussen
de vier voorbeelden? Is het doel van de demonstratie relevant voor een beoordeling? Welke andere
factoren acht je belangrijk om rekening mee te houden?
2
,Ik vind dat het in de beoordeling of kinderparticipatie gerechtvaardigd is of niet belangrijk is om naar
het doel van de demonstraties te kijken. Bij de demonstratie van ‘Black lives matter’ vindt ik het ook
in het belang van het kind om deel te nemen. Het kind leert dan al om op te komen voor zichzelf en
gelijk behandeling/ non-discriminatie na te streven. Dit is ook in lijn met artikel 2 van het IVRK waarin
non-discriminatie is opgenomen. Vanuit de deontologie denk ik ook dat je kinderen hierbij niet als
middel gebruikt, maar hen ook echt ziet als ‘ends’ met eigen belangen en doelen. Daarnaast biedt het
deze kinderen ook de kans om hun mening te uiten, wat in lijn is met artikel 12 van het IVRK. Vanuit
de deugdethiek wordt kinderparticipatie bij demonstraties ook als positiefs gezien. Zij kunnen
hierdoor namelijk de deugd van burgerschap ontwikkelen, door actief te streven naar
rechtvaardigheid. De zorgethiek zou ook aangeven dat demonstraties een uiting is van betrokkenheid
en zorg voor de samenleving. Men moet echter wel zorgen voor de veiligheid en het welzijn van de
kinderen die deelnemen. Alleen dan is het een goede manier om kinderen te betrekken bij de zorg
voor hun toekomst.
Maar bij de ‘pro life’ demonstraties vindt ik het een ander verhaal. De kinderen die daaraan
deelnemen hebben denk ik niet goed een beeld voor zichzelf kunnen schetsen waarom ze het doen.
Ik denk dat het voor kinderen best ingewikkeld is om bijvoorbeeld na te denken over abortus na een
verkrachting of omdat de ouder(s) weet dat zij niet voor hun kind kunnen zorgen. In deze gevallen
denk ik dat kinderen als middel worden ingezet bij de demonstraties. Dit is vanuit de deontologie
immoreel om te doen en is dan ook niet gerechtvaardigd. Daarnaast zullen deze kinderen dan ook
niet bewust inzetten voor de ‘pro life’ beweging, waardoor er vanuit de deontologie wordt gesteld
dat hun handelen immoreel is ondanks dat het handelen misschien morele uitkomsten heeft. Ook
moeten kinderen volgens artikel 36 van het IVRK beschermd worden tegen exploitatie.
3
, C2 – Concepten van kindertijd versus volwassenheid
Jehova getuigen en de staat – Botsende visies op het belang van het kind
De Jehova’s zijn ontstaan in een context van vrije ontplooiing van nieuwe sociale bewegingen met
een sterk religieuze lading. Ze stammen uit het eind van de 19 e eeuw in Amerika. Ze geloven dat de
wereld op z’n eind loopt en er dan een millennium aanbrengt waarin de Jehova’s vredig met elkaar
samenleven. Het was een reactie op het kapitalisme, waarbij de wereld steeds technischer werd.
Mensen en kinderen werkten in fabrieken. Jehova’s wouden een betere wereld creëren (utopie). De
maatschappij stond tegenover de staat. Ze kregen een moeizame verhouding met de overheid/ staat.
De staat wantrouwt ze.
Er vond hierdoor een botsing van visies op het belang van het kind plaats ten tijde van de WOI, WOII
en de Koude Oorlog. De jehova’s wilden niet deelnemen aan het democratisch proces en waren tegen
dienstplicht en de wapenindustrie. Eigenlijk waren ze tegen een staat die een ander domein (niet-
gelovigen) vertegenwoordigt dan het domein van henzelf (gelovigen). Dit leidde tot onderdrukking en
vervolging van de Jehova’s en zij werden als een specifieke groep behandeld.
Jehova’s dragen hun waardenstelsel en moraliteit over op hun kinderen die tegenstrijdig is met die
van de staat. De democratie wordt afgewezen aangezien de Jehova’s alleen trouw zijn aan God. De
belofte van trouw aan de grondwet en vlag is dan ook tegen de pledge of allegiance; Jehova’s zijn niet
trouw aan wereldse machten. Jehova’s blijven het Messiaanse Koninkrijk niet alleen trouw door
militaire dienst te weigeren maar ook door respectvol te weigeren mee te doen aan nationalistische
ceremoniën. In 1940 werden Jehova’s gedwongen door het Amerikaans Hooggerechtshof om de eed/
belofte af te leggen. In 1943 kwam er weer een rechtszaak, doordat de Jehova’s zich er niet bij naar
legden. Zij kregen toen een vrijstelling, doordat de burgerrechten beter beschermt werden. Vrijheid
van (expressie van) religie was belangrijker dan het nationaal belang. Dit was midden in de WOII,
waarbij vervolgingen een grote rol speelden.
Hoe kijken we hier juridisch/ constitutioneel naar? Juridische aspecten die hierbij een rol spelen zijn:
- Arbeidsrecht > Is het meenemen van kinderen langs de deuren een vorm van exploitatie?
- Recht op godsdienstvrijheid > Kinderen hebben het recht op vereniging/ vergadering en vrijheid
van meningsuiting. Is het een natuurlijk onderdeel van de Jehova’s getuigen om ze langs de
deuren mee te nemen?
- Ouderrechten > Ouders hebben het recht om hun kind op te voeden en privacy.
- Non-discriminatie > Alle religies hebben de vrijheid (gelijkheid)
Constitutionele aspecten hierbij zijn:
- Grondwet
- Kinderrechten (IVRK) > Bijvoorbeeld artikel 2.2 en 14
- Mensenrechten (EVRM)
Doordat er een botsing is van wetten en (grond)rechten moet er een gecontextualiseerde afwegingen
worden gemaakt door rechters.
Het belang van het kind is dus een ambigue en meerduidig begrip, dat soms klem zit tussen andere
belangen en is in juridische en constitutionele zin ook niet eenduidig gewaarborgd. Wat wordt hier
van professionals gevraagd? Hoe bepaal je je positie in dit krachtenveld, welke focus kies je, en besef
je dat jouw opvatting niet absoluut is?
Nederlandse casus – Burgerschapsonderwijs
In het regelement voor het Lager Schoolwezen en Onderwijs binnen de Bataafsche Republiek (1806)
staat het volgende:
Alle Schoolonderwijs zal zodanig moeten worden ingericht dat onder het aanleren van gepaste en
nuttige kundigheden, de verstandelijke vermogens der kinderen ontwikkeld, en zij zelven opgeleid
worden tot alle Maatschappelijke en Christelijke deugden.
4
