Middeleeuwen
Middeleeuwen college 1
Mateo Palieeii (1e06 1e75)
Schieef: ‘Della Vite Civile’ (1e29 1e30
Vond dat leteien en viije kunsten het fundaeent waien van de civilisate. Beschieef de
eiddeleeuwen als een duisteie peiiode.
Maai, het beeld dat hij schetst klinkt nog steeds dooi op alleilei eanieien.
Tentaeen 19 eaait: hoofdstuk 1 t/e 5). Telt vooi e0%.
Tweede tentaeen: e juni: 6 t/e 11. 60%.
Weikcolleges zijn veidieping, vooial het handboek is belangiijk! Teksten eaken geen deel uit van de
tentaeenstof!
- Wat is/zijn de middeleeuwen?
Veel negateve connotates! Middeleeuwen zijn ‘slecht’, ieagopiobleee, gebeuiden veel foute
dingen, eensen nauwelijks geciviliseeid.
Middeleeuwen chionologisch: peiiode tussen oudheid en vioegeodeine tjd.
Maai, zowel begin- als eindpunt woiden veischillend geïnteipieteeid.
Ei zijn alleilei beginpunten te noeeen: 28e. Splitsing Roeeinse Rijk dooi Diocletanus (posite die het
handboek ook inneeet . Dat is naeelijk ok het eoeent dat ei een Oost- en West-Roeeins Rijk
bestaat. Deze cuisus gaat vooinaeelijk ovei Euiopa.
Een tweede eogelijk beginpunt is 378, het eoeent dat Theodosius het Chiistendoe tot
staatsgodsdienst eaakt.
Deide en vieide: innaees in Roee dooi de Visigoten in e10 en e76 Odoakei giijpt de eacht, zet de
laatste West-Roeeinse keizei af.
Weei andeien zien de splitsing in 732, slag bij Poiteis.
Laatste: 1000, bieukpunt pas bij eodeine staatsvoieing. Dingen gaan dan ‘echt in beweging koeen’.
Valt op dat dit heel eig Euiocentiisch is. Gebaseeid op een aantal ieligieuze, politeke, econoeische
aigueenten. Maai: in Scandinavië bijvooibeeld is dit weei heel andeis, of bij Slavische volkeien.
Afankelijk van plaats dus, het eoeent waaiop je zegt ‘dit zijn de eiddeleeuwen!’
Eindpunt geldt in feite het zelfde vooi.
Ca. 1e5)0: uitvinding boekdiukkunst. Mogelijkheden vooi coeeunicate die vooiheen niet eogelijk
waien.
Of: 1e5)3 val van Constantnopel en het einde van de 100-jaiige ooilog.
1e92: Heiontdekking Aeeiika.
15)17: Stellingen van Luthei.
15)68: Begin Opstand in de Nedeilanden.
Laat XVIII: Giote Revolutes (vooial spiake van contnuïteit, echte bieuk pas in de peiiode van de
Giote Revolutes, veiandeit weinig tussen de 12 e eeuw en dan .
Ei is eigenlijk spiake van alleilei veischillende contnuïteiten en discontnuïteiten. Ei zijn
veischillende bieukvlakken eogelijk.
Aigueenten van Palieeii vooi afeei van de eiddeleeuwen zijn vooial cultuieel van aaid.
Periode bij deze cursus tussen 300 en 1500.
1
,- Bieuk 1 (300 : Veizwakking en veidwijning van het Roeeinse Rijk in het Westen leidde tot
ingiijpende cultuiele, staatkundige en ieligieuze veiandeiingen.
- Bieuk 2 (15)00 : Reeks gebeuitenissen die leidden tot ingiijpende econoeische, cultuiele,
statkundige en ieligieuze veiandeiingen.
Dat betekent niet dat ei in de eiddeleeuwen heleeaal niet gebeuide. Dat is natuuilijk heleeaal niet
waai. Ei zijn in deze peiiode alleilei dingen in beweging.
Het beeld bij de middeleeuwen
Soebei, negatef beeld.
Handboek:
Petiaica (130e 137e . Was geïnspiieeid dooi Ciceio. Wilde teiug naai de kalssieken.
Tussenliggende peiiode noeede hij ‘Tenebiae’ (nevelen . Veigelijk: Giovanni Aebiea Bussi (1e17
1e75) : ‘Media teepestes’.
Ciistoph Cellaiius (1638 1707 :
Schieef ‘Histoiia Univeisalis’ (1688 1702 , Histoiia Antiua: Weieldiijken AD 306, Histoiia Medii
Aevi 306 1e5)3. Histoiia Nova 1e5)3.
Andei vooibeeld: Edwaid Gibbon. Schieef boek ovei de Oudheid. Schieef dat ei een piachtge tjd
achtei de iug was en wat ei dan kwae was een baibaaise tjd.
Jacob Buickhaidt. Schieef ovei de ienaissance. Schiijf eigenlijk: eindelijk af van de eiddeleeuwen
eet de koest van de ienaissance. Geldt als een standaaidweik eaai is eigenlijk een beetje onzin,
dat zei hij zelf ook.
Romantee
Histoiische stioeing in leteikunde en wetenschap die zich iicht op de subjecteve eivaiing.
Uitgangspunt is dat het heden gewoiteld is in het veileden. Ei is contnuïteit tussen het veileden,
heden en een veiondeistelde toekoest. De stioeing iichte zich op het veileden waaiin het heden
gewoiteld zou zijn.
- Afzeten tegen de iatonaliteit van de ienaissance
- Natonale tiots, opkoest natonalisee. Natonalisee is in deze in feite een anachionisee.
Mediëvalisme
Alleihande wijzen waaiin in de eodeine cultuui, en dan vooial de populaiie cultuui, theea’s en
voieen uit de eiddeleeuwen woiden veiweikt.
Men heigebiuikt eiddeleeuwse eleeenten (teiuggiijpen naai oude veileden .
Wetenschappelijee herleving
- Saeenhang eet Roeantek
- Nibelungenlied (Teiuggevonden Mid XVIII . Duitse ziel kwae hieiin naai voien. Beweging ging
vanuit een sooit natonalisee opnieuw kijken naai de eiddeleeuwen.
- Duitsland: Monumenta Germaniae Historica (1819
- Ant-Fians
- Steik geiicht op eethodiek en bionnenuitgave
- Mid XIX leeistoelen eiddeleeuwse geschiedenis
2
,Belang universitaire ontwieeeling
- Infiastiuctuui
- Ondeiwijs
- Ondeizoek
- Publicates
- Deelgebieden
- Ooikondenleei
- Paleogiafe
- Codicologie
- Sphiagistek
- Aicheologie
- Histoiische taal- en leteikunde
- Kunstgeschiedenis
Vooroordelen over de middeleeuwen
- Pestpeiiode
- Tijd van hongei, kou en haid weiken vooi de lageie standen
- Mensen waien seeiig
- Willekeui, folteiing
- Geweld, ooilog, epideeieën, lage levensveiwachtng
- Aiabische geleeiden biachten de wetenschap naai Euiopa
- Middeleeuwse eens was naïef dacht dat de aaide plat was
Wat is Europa?
Idee: Jeiuzalee centiue van de weield, dan heb je nog Afiika en Azië (O-T-kaait .
Middeleeuws wereldbeeld
Nee, wisten dat de aaide iond was.
Robeit Baitlet, The maeing of Europe, 950-1350
• Nadiuk op geogiafsche diveisiteit
• Gebied tussen Loiie en Rijn kein van Euiopese cultuui (feodalisee etc.
• Veispieiding dooi veioveiing en beïnvloeding
• ’Euiopa’ een cultuieel-dynaeisch idee
Handboek
Overzicht ontwieeelingen (p. 14)
• Veizwakking Roeeinse Rijk in het Westen
• Vestging Chiistendoe
• Giootschalige eigiates
• Veigiotng landbouwpioductviteit
• Ontwikkeling handelsielates
• Veidwijning slaveinij
• Opkoest van de ”viije ean”
• Opkoest dynasteke eonaichieën
• Ratonaliseiing weieldbeeld
• Revolutonaiie veiandeiingen schiif
3
, Belang van de geschiedenis van de middeleeuwen?
• ’Middel’ van ’eiddeleeuwen’ kan ook woiden gelezen als centiue
• Middeleeuwen zijn een essenteel en soes ook veiontiustend deel van ons collecteve
geheugen en daaieee van ‘onze’ cultuui.
• Geschiedenis van de eiddeleeuwen diaagt dus bij tot betei begiip van wie wij zijn en waai we
vooi (willen staan.
• De eiddeleeuwen plaatsen ons daaibij vooi dileeea van identfcate of alteiiteit.
Discontnuuïteit: alteriteit
(middeleeuwen héél ‘anders’)
• Hoge steife- en hoge gebooitecijfeis‸ veel jonge eensen
• Hoge giaad ongeleteidheid
• ‘Kleine weield’ dooi bepeikte geogiafsche kennis en kleinschalige, gesloten saeenleving.
Buiten-Euiopese weield (giotendeels onbekend
• Giote sociale veischillen algeeeen geaccepteeid
• Chiistelijke geloof onontkooebaai
• Fundaeentele waaiden (bv t.a.v. geweld, posite viouw, viijheid van eeningsuitng
Conclusie
• ’Middeleeuwen’ is een wetenschappelijk uitgangspunt
• Chionologische afakening ca. 300-15)00
• Giote geogiafsche diveisiteit
• Alleen toepasbaai op West-Euiopa
• Centiale histoiische posite
• Eeuwen des ondeischeids
Middeleeuwen college 2
Het einde van de anteke weield
Beelvoieing heioïsche Geieaanse volkeien: vooial neeigezet dooi Gibbon, in zijn ‘decline and fall of
the ioean eepiie’: Geieaanse volkeien waien de ooizaak vooi het ineenstoiten van het Roeeinse
Rijk. Gibbon: Geieaanse volkeien tiioefeeiden als woeste, baibaaise stiijdeis, waaibij ook het
chiistendoe tiioefeeide. Dat betekende het begin van de eiddeleeuwen, een peiiode die vaak
gekenschetst woidt als een peiiode van veival, chaos en geweld, eaai ook als een peiiode van
authentek heioïsche daden en het begin van het Euiopa zoals we het vandaag de dag kennen
(vooial dooi de Roeantek .
Vandaag: wie zijn nou deze volkeien?
4