Wetenschapsfilosofie
Literatuursamenvatting Wat is Wetenschap?
Radboud Universiteit
2023/2024
,Inhoudsopgave
Hoofdstuk 1: Wat is wetenschap?................................................................................................................... 4
Wetenschap en common sense............................................................................................................................4
Wetenschappelijke artikelen................................................................................................................................4
Systematisch nadenken over de praktijk van wetenschappelijk onderzoek.........................................................4
De grenzen van wetenschap................................................................................................................................5
Wetenschap en samenleving................................................................................................................................5
Hoofdstuk 3: De evolutie van de mens........................................................................................................... 5
De Neanderthaler.................................................................................................................................................5
Culturele waarden en overtuigingen....................................................................................................................5
Ideeën over maatschappelijke ordeningen..........................................................................................................6
Religieuze en levensbeschouwelijke visies............................................................................................................6
Status, reputatie en financiële belangen..............................................................................................................6
Conclusie...............................................................................................................................................................6
Hoofdstuk 4: Een psychiatrische stoornis – Wat is dat?...................................................................................7
Een pathofysiologische afwijking.........................................................................................................................7
Afwijking van de statische norm..........................................................................................................................7
Verlies van betekenis............................................................................................................................................7
Schadelijke dysfunctie.........................................................................................................................................7
Sociaal construct..................................................................................................................................................8
Leed en beperkingen waar mensen zelf niet mee om kunnen gaan....................................................................8
Besluit...................................................................................................................................................................8
Hoofdstuk 5: Reguliere en alternatieve geneeskunde.....................................................................................8
Evidence Based Medici.........................................................................................................................................8
De status van Evidence Based Medicine..............................................................................................................9
De bewijskracht van Evidence Based Medicine… betwijfeld................................................................................9
Hoofdstuk 7: De kritiek van Popper op het standaardbeeld...........................................................................10
De demarcatie tussen wetenschap en niet-wetenschap....................................................................................10
Theoriegeladen waarneming.............................................................................................................................10
Theorievorming en waarheid.............................................................................................................................10
Hoofdstuk 8: De paradigmatheorie van Kuhn................................................................................................12
Normale wetenschap.........................................................................................................................................13
Revolutionaire wetenschap................................................................................................................................14
Hoofdstuk 9: Sociologie van de wetenschappelijke kennis............................................................................15
Sociologisch onderzoek naar de ontwikkeling van kennis..................................................................................15
2
, De gravitatiegolven van Weber..........................................................................................................................15
Het relativisme van het Strong Programme.......................................................................................................15
Hoofdstuk 11: Het Knowledge Filter............................................................................................................. 16
Van doorslaggevende naar relevante argumenten............................................................................................16
Objectieve criteria en subjectieve overwegingen...............................................................................................17
Oordeelsvorming en het forum van deskundigen..............................................................................................17
De ‘Benveniste-affaire’.......................................................................................................................................18
Methode van convergerend bewijs....................................................................................................................19
Het Knowledge Filter..........................................................................................................................................19
Het bereiken van consensus en de ontwikkeling van medicijnen.......................................................................20
Slotbeschouwing................................................................................................................................................21
Hoofdstuk 13: Reductionisme en emergentie in de levenswetenschappen....................................................21
De vraag naar de fysische herleidbaarheid van de ‘bijzondere’ wetenschappen..............................................21
Een pleidooi voor een niet-reductionistisch materialisme in de levenswetenschappen....................................22
Focus op emergentie in de levenswetenschappen.............................................................................................23
Reductionisme, emergentie en mensbeeld........................................................................................................23
Conclusie............................................................................................................................................................24
Hoofdstuk 15: Descartes, stress en functionele klachten...............................................................................24
Psychologische en fysiologische benaderingen van stress.................................................................................24
Functionele of medisch onverklaarbare klachten..............................................................................................25
Kenmerken van functionele klachten.................................................................................................................25
Psychologische begrippen zijn namen voor hersenprocessen............................................................................25
Hoofdstuk 17: Somatisch onvoldoende verklaarde lichamelijke klachten......................................................25
Renckens: dualisme of monisme?......................................................................................................................26
Van Doornen: geen belemmerend dualisme?....................................................................................................26
Vingerhoets: voorbij het dualisme van lichaam en geest?................................................................................27
Van dualisme naar holisme: gevolgen voor onverklaarde lichamelijke klachten..............................................28
Hoofdstuk 18: De maatschappelijke sturing van wetenschap........................................................................28
Drie visies op de relatie tussen wetenschap, technologie en samenleving........................................................28
De sturing van wetenschap en technologie.......................................................................................................29
Athena - Hoofdstuk 15: Descartes, stress en functionele klachten.................................................................31
Psychologische en fysiologische benaderingen van stress.................................................................................31
Functionele of medisch onverklaarbare klachten..............................................................................................32
Kenmerken van functionele klachten.................................................................................................................32
Psychologische begrippen zijn namen voor hersenprocessen............................................................................32
Hoofdstuk 19: Science in transition?............................................................................................................. 33
3
, Wetenschap in de 21e eeuw...............................................................................................................................33
Universiteiten als bedrijven en wetenschap als handelswaar...........................................................................33
Postacademische wetenschap, mode-2 wetenschap, postnormale wetenschap, …..........................................34
Normen, betrouwbaarheid en consensusvorming in wetenschap.....................................................................35
Het zelfreinigende vermogen van hedendaagse wetenschap...........................................................................36
Slotbeschouwing................................................................................................................................................38
Hoofdstuk 1: Wat is wetenschap?
Overslaan: Geschiedenis van levenswetenschappen en geneeskunde
Wetenschap en common sense
De common sense-visie is vermoedelijk niet houdbaar.
Volgens de common sense leidt het onderzoek van wetenschappers naar theorieën over de
werkelijkheid die getoetst worden aan de hand van de feiten. En omdat de feiten verkregen
zijn door de wetenschappelijke methode te volgen, neemt men aan dat de wetenschap het
bij het juiste eind heeft.
Volgens het common sense-beeld zou in een wetenschappelijk betoog alleen een beroep
worden gedaan op logische afleidingen en empirisch vastgestelde feiten. Normen en warden
zouden er in de wetenschap niet toe doen. Op de resultaten van wetenschappelijk
onderzoek zouden geen externe invloeden werkzaam zijn en daarom zou wetenschap
autonoom zijn (politieke partijen, regeringen of multinationals bepalen niet de richting van
het onderzoek), neutraal (wetenschappers laten zich bij de bepaling van de vraagstelling van
het onderzoek niet leiden door hun religieuze overtuigingen, politieke opvattingen of
financiële belangen), onafhankelijk (bij de acceptatie van wetenschappelijke kennis spelen
morele oordelen, ideologische of andere opvattingen en belangen geen rol), maatschappelijk
waardevrij (wetenschappers zijn op geen enkele manier betrokken bij de wijze waarop kennis
wordt toegepast) en net normatief (wetenschappers spreken zich niet in positieve noch in
negatieve zin uit over maatschappelijke gevolgen van door hen verworven kennis).
Wetenschap leidt daarom tot het systematisch testen van hypotheses en theorieën. Dankzij
de wetenschappelijke methode kan vastgesteld worden of zij geldig zijn of niet en kan dus
betrouwbare kennis worden geformuleerd die toegepast kan worden op verschillende
terreinen in de samenleving. Kortom: het common sense-beeld van wetenschap houdt in dat
wetenschap strikt feitelijk is.
Wetenschappelijke artikelen
In wetenschappelijke artikelen is er veel variatie in inhoudelijke karakterisering van de
onderwerpen. In de opbouw van de artikelen is er minder variatie. De volgende onderdelen
komen in de ‘standaardopbouw’ aan de orde: samenvatting, inleiding, materialen en
methode, resultaten, discussie, conclusie, referenties en dankwoord.
Systematisch nadenken over de praktijk van wetenschappelijk onderzoek
De common sense-visie veronderstelt ook dat er zoiets is als dé wetenschappelijke methode,
dat gebruikt kan worden om elk probleem op te lossen. Dit blijkt niet te kloppen, want
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper lievejansen. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,39. Je zit daarna nergens aan vast.
