ONTWIKKELINGSPSYCHOLOGIE 1
HoorCollege 1
Levensfasen
Groei en veranderingen zijn processen die vanaf je geboorte tot aan je dood afspelen
Gerontologie: psychologie van het verouderen. grotere diversiteit
Fase: kunstmatge opknipping van je leven in perioden.
H1 de prenetale fase
Natal: de geboorte, dus prenatal is ‘voor de geboorte’
Als we spreken over de ontwikkeling van de mens, dan kunnen we dat op 2 manieren benaderen:
Ontogenese: de ontwikkeling van het specifeke individu.
Hierbij speelt de interacte met de omgeving (moeder) een belangrijke rol.
Fylogenese: de evolutonaire ontwikkeling van de menselijke soort.
Hierbij speelt de erfelijkheid een belangrijke rol
1.1 de lichamelijke ontwikkeling
De ontwikkeling van de mens is afhankelijk van 3 belangrijke factoren:
1. Groei: toename van cellen, toename van lengte en gewicht. Dit is erfelijk bepaald.
2. Rijping: in staat zijn nieuwe functes te vervullen onafhankelijk van de omgeving, ervaring en
oefening. Dit is een lichamelijk proces en erfelijk.
(Het groeien van een kind is een rijpingsproces. Het heef weinig zin iets te willen leren wanneer het
apparaat in het lichaam nog niet rijp is.
3. Leren: een verandering in het gedrag als gevolg van ervaring. Hierbij is de omgeving
belangrijk.
(Rijping en leren beïnvloeden elkaar en het is moeilijk de specifeke bijdrage van elk te
onderscheiden.)
Ontwikkeling van de mens
Het Eerste trimester (embryonale fase) bestaat uit 2 perioden:
1. Germinale fase: de eerste 2 weken
2. De volgende 6 tot 10 weken
1
,ONTWIKKELINGSPSYCHOLOGIE 1
De menselijk biologische ontwikkeling begint bij de conceptie: bevruchtng van de eicel door de
zaadcel.
Zygote: de bevruchte eicel
Morula: een zygote die zich een aantal keer gedeeld heef.
Met een week bestaat het organisme uit 100 tot 150 cellen. Hieruit zullen zich een placenta,
navelstreng, vlies en embryo vormen.
Innesteling: Eicel zet zich stevig vast in baarmoederslijmvlies. Slijmprop ontstaat in baarmoedermond
De embryo ontwikkelt zich in drie lagen, die uiteindelijk uitgroeien tot verschillende structuren.
1. Ectoderm: huid, zintuigen, hersenen, ruggenmerg (buitenkant)
2. Endoderm: spijsverteringsstelsel, lever, ademhalingssysteem (binnen)
3. Mesoderm: spieren, bloed, bloedsomloop (binnen)
In weken:
Eerste 2 weken: celdeling van de zygote
4 weken: ontwikkelen van het centrale zenuwstelsel, de ogen, het hart, de oren
5 weken: nu klopt het hartje al en is de embryo 4 mm lang
7 weken: het embryo krijgt handjes en voetjes
8 weken: alle organen zijn nu tenminste begonnen met de vorming
10 weken: embryo zo groot als je hand
12 weken: de structurele opbouw van het organisme is volledig bereikt en spreek je van een foetus.
Deze periode kenmerkt zich door sterke groei.
14 weken: nu kun je zien of het een jongetje of meisje is
Het Tweede trimester loopt van de 4de t/m de 6e maand
16 weken: Foetus bedekt met laagje donzig haar. Huidcellen maken huidsmeer die dient als
bescherming
Hierin gaat de foetus allerlei bewegingen maken zoals buigen en strekken. In deze maanden
ontwikkelen zich de meeste refeeen. Deze refeeen geven informate over het functoneren van de
hersenen.
Mogelijk dat de moeder nu ook de baby voelt bewegen!
Het Derde Trimester bestaat uit de laatste 3 maanden.
Foetus ligt steeds vaker met hoofdje naar beneden en maakt zich hiermee klaar voor de bevalling.
Er is en snelle gewichtstoename. Het weegt nu rond de 2700 gram en is 45 cm lang.
2
,ONTWIKKELINGSPSYCHOLOGIE 1
In deze periode kan de foetus allerlei eeterne prikkels onderscheiden zoals smaken, licht en geluid.
1.2 de ontwikkeling van de refeeen
Refeeen: onbewuste en automatsche fysiologische reactes op prikkels en veranderingen in
de omgeving
Kenmerken van refeeen:
onwillekeurige bewegingen (eerste bewegingen naast kloppen v/h hart)
geven informate of het centrale zenuwstelsel goed functoneert.
worden bestuurd door de hersenstam
8 refeeen (komen tot stand in de uterus) in volgorde van verschijnen:
Rooting refee en sucking refee: bij aanraking wang of mondrand draait het hoofd
daarnaartoe, gaat de mond open en wordt de tong uitgestoken (antcipate op het zuigen)
Palmar refee of grijprefee: vingers sluiten bij aanraken palm hand
Plantar refee of abinskyrefee: tenen spreiden bij aanraken voetzool
Mororefee: omklemmingsrefee met de benen, is een schrikreacte op plotselinge
verandering zoals beweging of geluid
Deze refeeen zijn er om het kind te helpen in de goede posite te komen voor de geboorte:
Asymmetrische tonische nekrefee: als het hoofd naar een kant buigt strekken het been en
de arm zich aan diezelfde kant (andere kant = symmetrisch
Spinal galant refee: bij stmulate van de buik of rug roteert of buigt het ruggenmergkanaal
45 graden naar de gestmuleerde kant (kwispelen)
Tonische labyrinth(ine) refee forewards: bij het bewegen van het hoofd voor- en
achterwaarts buigt het hoofd boven en onder het niveau van de ruggengraat door
Uterine withdrawal refee: terugtrekken v/h lichaam bij knijpen tenen
Drie typen refeeen:
- primitieve: vlucht of vechtrefeeen, zuigen, grijpen, stappen
- transitionele: trotseren van de zwaartekracht, zodat kind kan staan, lopen, springen e.d
- Posturele: rechtop staan, lopen, springen, praten etc.
Deze drie groepen refeeen zorgen voor het begin van sensomotorische ontwikkeling van het
kind. "Sensomotorische" wil zeggen, beweging op gang gebracht door en/of met behulp van
de prikkels van buitenaf (bvb temperatuur) of van binnenuit (bvb honger).
Vanuit refeematge bewegingen wordt een ervaringswereld opgebouwd, waarbij geluid,
aanraking, licht, zwaartekracht belangrijke prikkels zijn voor de uitbreiding van gerichte
3
, ONTWIKKELINGSPSYCHOLOGIE 1
bewegingen. Het kind gaat hierdoor vanuit de refeemotoriek zijn eigen
bewegingsmogelijkheden opbouwen.
1.3 visies op het prenetale bewustzijn
Er bestaan diverse ideeën over de ontwikkeling van het menselijk bewustzijn.
In het westen bestaan onder andere de volgende visies:
de leertheoretische of behavioristische visie: de mens is na de geboorte een
ongeschreven blad en wordt bepaald door de leerervaringen
de biologische visie: interne of erfelijke factoren bepalen de mens
de omgevingspsychologische visie: de mens wordt bepaald door de wisselwerking
tussen de sociale en de ruimtelijke/materiële omgeving
de cognitivistische visie: de mens wordt bepaald door de informateverwerking e de
zelfsturing
de psychoanalytische visie: bepalend zijn de biologische aanleg en de
opvoedingservaringen in de eerste levensjaren als belangrijke factor binnen de unieke
levensgeschiedenis voor de persoonlijkheid en ontwikkeling van de mens
de humanistische visie: de individuele belevingen, de ruimte voor de noodzakelijke
zelfontplooiing en de eigen verantwoordelijkheid zijn bepalende factoren
1.4 de omgeving van het embryo en de foetus
Teratogenen: middelen die van buiten komen en een schadelijke invloed hebben op de
prenatale ontwikkeling
Teratogene efecten: omgevingsfactor die leidt tot een geboorteafwijking, kunnen leiden tot
vertraagde groei, gedrags- en functestoornissen (en de dood)
De baarmoeder een veilige plek?
Placenta heef flterende werking voor chemische stofen, maar behoed het embryo of de foetus niet
voor alles… denk aan roken en alcohol tjdens de zwangerschap.
Tot de jaren ’60 werd gedacht dat de baarmoeder een veilige plek is, waar het kind ongestoord zich
kan ontwikkelingen.
Totdat veel ernstg misvormde kinderen ter wereld kwamen, doordat zwangere vrouwen het massaal
het rustgevende middel Thalomide slikte.
Thalomide – sofenonkinderen: mismaakte kinderen met verkorte en onvolgroeide ledematen
Foetaal alcoholsyndroom (FAS): ogen die wijd uiteen staan, geestelijke groeiachterstand, te kleine
hersenen (microcefalie)
Meer teratogenen:
Ondervoeding: Efect op de ontwikkeling van de hersenen
4
