Boek: the righteous mind = rechtvaardig verstand. Haidt.
Samenvatting Wikipedia
Haidt stelt dat mensen te snel andere standpunten denigreren zonder deze standpunten
volledig in overweging te nemen, en probeert een gemeenschappelijke basis te bereiken
tussen liberalen en conservatieven. Hij pleit er in het boek voor dat moraliteit meerdere
grondslagen heeft (meer dan alleen schade en eerlijkheid), en zei in een interview dat
moraliteit "minstens zes dingen is, en waarschijnlijk veel meer dan dat" [1] : 8:55 en "[religie
en politiek zijn] ... uitingen van onze tribale, groepsachtige, rechtvaardige natuur." In zijn
boek vergelijkt hij de zes aspecten die mensen gebruiken om moraliteit vast te stellen en
waarmee ze rekening houden bij het beoordelen van zes smaakreceptoren in de mond. Deze
aspecten van moraliteit worden gedefinieerd als zorg/schade, eerlijkheid/bedrog,
loyaliteit/verraad, autoriteit/ondermijning, heiligheid/degradatie en
vrijheid/onderdrukking. Hij stelt verder vast dat Republikeinen en Democraten de neiging
hebben zich te concentreren op verschillende moraliteitsreceptoren, en dit leidt tot
slechtere politieke tactieken en besluitvorming. Haidt zelf erkent dat hij, hoewel hij zijn hele
leven liberaal is geweest, nu meer openstaat voor andere standpunten.
Waarom kunnen onze politieke leiders niet samenwerken als de dreigingen opdoemen en de
problemen zich opstapelen? Waarom gaan mensen zo gemakkelijk uit van de slechtste
motieven van hun medeburgers? In The Righteous Mind onderzoekt sociaal psycholoog
Jonathan Haidt de oorsprong van onze verdeeldheid en wijst hij de weg naar wederzijds
begrip. Tour van human nature, op basis van politiek en religie.
Hoofdstuk 1: Moraliteit
De hond van een gezin werd voor hun huis door een auto gedood. Ze hadden gehoord dat
hondenvlees heerlijk was, dus sneden ze het lichaam van de hond in stukken, kookten het en
aten het als avondeten. Niemand heeft ze dit zien doen. Als je bent zoals de meeste goed
opgeleide mensen in mijn studie, voelde je een eerste flits van walging, maar je aarzelde
voordat je zei dat de familie iets moreel verkeerd had gedaan. Als je een goed opgeleide en
politiek liberale westerling bent, zul je waarschijnlijk een ander genuanceerd antwoord
geven, een antwoord dat het recht van de man erkent om te doen wat hij wil, zolang hij
niemand pijn doet. Maar als je geen liberale of libertaire westerling bent, denk je
waarschijnlijk dat het verkeerd is – moreel verkeerd – als iemand seks heeft met een
kippenkarkas en het vervolgens opeet. Sommige daden zijn verkeerd, ook al doen ze
niemand pijn.
Gaat over moraliteit, dit varieert per samenleving. Geleerd eigen ervaring, wat goed en
slecht is. Sommige dingen zijn verkeerd, ook al heb je er zelf geen last van. Waar komt
moraliteit vandaan? Nature of norture. Norture = Van John Locke, meer empirist. Empirisch
is van observatie en ervaring.
Vanaf 1987 is morele psychologie meer gefocust op een derde antwoord: rationaliteit.
Hierbij zeggen ze dat kinderen de moraliteit voor zichzelf ontdekken. Is van Piaget. Hij begon
als dierenonderzoeker. Keek naar de fases van dieren, bijvoorbeeld rups naar vlinder. Paste
dit toe op kinderen.
1
,Piaget
Keek naar de fouten die kinderen maken. Bijvoorbeeld met twee glazen. Deed de inhoud van
een glas water in een langer glas, en vroeg of het dan meer was. De kinderen zeiden ‘ja’.
Gaat om de volume, kinderen zaten nog niet in die cognitieve fase. Volwassenen kunnen dit
dus niet zeggen. Als ze hier klaar voor zijn, dan zullen ze dit zelf uitzoeken.
Begrijpen van moraliteit is niet van ouders, maar self-constructed. Bijvoorbeeld fairness, kan
niet bij een kind van drie. Wij groeien hierin. Als ze genoeg ervaring hebben, dan kunnen
kinderen hierin leren. Zag dat dit veranderde naarmate ze ouder werden. Keek naar de
redenen die ze gaven, dit is erg belangrijk. Jonge kinderen keek vaak naar de ouders. Als de
ouders straf gaven, dan is het vast slecht. Autoriteit is erg belangrijk voor hen. Als ze ouder
worden, dan kijken ze anders hiernaar.
Volgens Piaget belangrijk dat de ouders niet te veel invloed hebben. Ze moeten hier zelf
achter komen. Ouders zijn meer een obstakel.
Kohlberg
Vroeg ja/nee vragen aan kinderen, of ze bepaalde situaties oké vinden. Veel social
conventions, die zijn arbitrair en veranderen over de tijd. Sommige zien al dat het niet
normaal is om een kind pijn te doen, ook al zeggen docenten dat het wel kan. Moraliteit gaat
over dat je anderen goed behandeld.
Belangrijk om dit te doen zonder autoriteit en hiërarchie, dus zonder ouders en
docenten.
Moraliteit in de wereld
Ook in samenleving, bijvoorbeeld hekserij binnen stammen. Dit gebeurt om de samenleving
in te delen. Maar het zorgt ook voor spanning binnen de groep. Ook morele regels in deze
stammen. Boeken over seks, eten, de huid. Maar ook de bijbel legt regels op. Waarom
moraliseren wij zoveel, als het eigenlijk geen schade oplevert? Meer spirituele schade dan
biologische. Liberalen zeggen bijvoorbeeld dat conservatieven saaie seks hebben. Moet dus
meer zijn dan rationalisme.
Shweder
Sociocenter culture: meer voor de samenleving. Individualistisch nu steeds groter. Moraliteit
was meer sociaal gecentreerd. Geen social conventioneel denken in sociocenter, hierbij is de
moral order de social order. Moraliteit breder. In Amerika meer individualistisch.
Aanval rationalistische benadering.
Disgust and disrespect
Vragen aan mensen of ze het disrespect vinden. Vooral focus op dingen waar niemand last
van heeft, maar wel waarden die ze erg belangrijk vinden.
Ook al vinden mensen het erg dat honden worden gegeten, ze moeten het
behandelen als social conventions. Wij doen het niet, maar als andere landen dit
willen doen dat kan dit wel.
Eigen testen gedaan door schrijver. Gekeken naar verschillende SES, vragen vertaald
in Spaans.
2
, Onderscheiding moral en social conventional violation. Moral violation (girl pushes
boy), jongen weigert schooluniform (social conventional). Ondersteunt onderzoek
Shweder. Upperclass meer social conventional, working class.
Inventing victims
Sommige mensen vinden het lasting om uit te leggen waarom het wel of niet verkeerd is, als
de onderzoeker duidelijk aangeeft dat niemand hierbij betrokken was. Vooral emoties kwam
erbij. Dit werd ook beschreven door Hume: “De rede is en zou alleen de slaaf van de
hartstochten moeten zijn, en kan nooit een ander ambt uitoefenen dan hen te dienen en te
gehoorzamen.”. De schrijver vond dus ondersteuning voor Hume’s claim. Moral reasoning
ging gepaard met emoties, en dit was een uitdaging voor rationalisten.
Psychologie gaat veranderen en kwam steeds meer emotioneel.
Samenvattend
Waar komt moraliteit vandaan? De twee meest voorkomende antwoorden zijn lange tijd
geweest dat het aangeboren is (het nativistische antwoord) of dat het voortkomt uit het
leren in de kindertijd (het empiristische antwoord). Is ook derde mogelijkheid, dit heeft te
maken met rationaliteit. Ze zeggen dat moraliteit self-constructed is door kinderen op basis
van hun ervaringen met leed. Kinderen willen niet dat anderen pijn hebben. Ik legde uit
waarom ik dit antwoord afwees
- Het morele domein varieert per cultuur. Sociocentrische culturen verbreden het
morele domein en omvatten en reguleren meer aspecten van het leven
- Mensen hebben soms onderbuikgevoelens – vooral over walging en gebrek aan
respect – die hun redenering kunnen beïnvloeden. Moreel redeneren is soms een
post-hoc verzinsel.
- Moraliteit kan niet geheel door kinderen zelf worden geconstrueerd op basis van hun
groeiende begrip van schade. Cultureel leren of begeleiden moet een grotere rol
spelen dan de rationalistische theorieën eraan hadden gegeven.
Hoofdstuk 2:
Soms zijn delen in het brein in conflict met elkaar. Emoties, pleasures. Kunnen allemaal in
conflict zijn. Veel mythen hierover. Vroeger vonden ze dat je als man geen emoties moest
laten zien. Moraliteit verbindt en verblind.
Jefferson
Balance reason and emotion. Werd verliefd op een vrouw, maar die was getrouwd. Schreef
een dialoog tussen het hoofd en het hart. Hart moet het hoofd op de goede plek houden,
zonder mensen hierbij te betrekken.
Drie modellen van de mind
1. Plato: de rede zou de meester moeten zijn, ook al zijn filosofen te enigen die een
hoog niveau van meesterschap kunnen bereiken
2. Hume: de rede is en zou dienaar van de hartstochten moeten zijn
3. Jefferson: rede en sentiment zijn onafhankelijk.
3
