Arbeid & gezondheid:
WEEK 1: Hoofdstuk 1 en 2 Leerdoelen:
- Wat is arbeid? Wat is gezondheid?
- Wat is de relatie tussen arbeid en gezondheid?
- Wat zijn ontwikkelingen die het belang van arbeid en gezondheid rechtvaardigen?
Een vergelijking met andere Europese landen laat zien dat het verzuim in Nederland relatief hoog is.
De hoogte van het verzuim hangt sterk samen met de gezondheid van de werknemer. Vrouwen,
ouderen, laagopgeleiden, verweduwde of gescheiden mensen, alleenstaande ouders, werknemers
met veel zorgtaken en werknemers die in stedelijke gebieden wonen, melden zich gemiddeld
genomen (iets) vaker ziek. Als je ziek bent op dagen dat je niet werkt (en weekend) is het
verzuimpercentage 0, omdat die dagen niet meetellen op je werk.
Leefstijl BRAVO: bewegen, roken, alcohol, voeding en ontspanning.
- Bewegen → Lichamelijke inactiviteit is een gezondheidsrisico dat leidt tot hoge kosten.
Voldoende bewegen en een gezond gewicht bevorderen de inzetbaarheid en het goed
functioneren van werknemers en verminderen het arbeidsverzuim.
- Roken → Uit cijfers van het CBS blijkt dat rokende werknemers een hoger verzuimpercentage
hebben dan niet-rokende werknemers. Ze verzuimen gemiddeld 1,5 keer zoveel dagen (dat is vijf
dagen meer) als niet-rokers. Uit onderzoek blijkt dat stoppen-met-roken-interventies die door
het bedrijf gestimuleerd worden, een gunstig effect hebben op het rookgedrag van werknemers.
Rokende werknemers willen vaak wel stoppen, maar weten niet hoe.
- Alcohol → Van de Nederlanders tussen de 18 en 65 jaar (de beroepsbevolking) heeft 3 tot 6
procent problemen op het werk door alcoholgebruik en het verzuim van probleemdrinkers ligt
twee tot zes keer zo hoog als gemiddeld.
- Voeding → In 2008 had 43,2 procent van de Nederlandse werknemers een BMI van 25 of hoger,
dat wil zeggen: overgewicht en obesitas. Ongezonde voeding leidt tot meer zieke werknemers.
- Ontspanning → In 2008 gaf ongeveer 40 procent van de werknemers aan te maken te hebben
met een hoge werkdruk. Ontspanning is belangrijk.
Alles bij elkaar opgeteld zijn de kosten door een ongezonde leefstijl dus aanzienlijk voor bedrijven en
het is dan ook niet verwonderlijk dat er veel pogingen worden gedaan om de leefstijl te verbeteren.
Het is – bij wet geregeld – hun taak om gezonde arbeidsomstandigheden te creëren en in de
afgelopen twee jaar heeft 17 procent van de werkgevers maatregelen ingevoerd om een gezonde
leefstijl te bevorderen. Een tijdige hervatting van werkzaamheden draagt over het algemeen zelfs bij
aan een vermindering van de gezondheidsklachten en het herstel van het functioneren.
Arbeid heeft twee gezichten:
- Arbeid als symbool van persoonlijke waarde, als zelfverwerkelijking, als medicijn (= Opus).
- arbeid wordt ook beschreven als belasting, iets wat je beter kunt vermijden, als afstompend,
vervreemdend, ziekmakend (= Labor).
Vijf perspectieven op arbeid:
- Economisch perspectief: betaalde of onbetaalde arbeid, wit of zwart werk, wel of geen bijdrage
aan het bruto nationaal product.
- Psychologisch perspectief: bijvoorbeeld de betekenis en doelmatigheid van arbeid voor het
individu.
- Sociologisch perspectief: de betekenis van arbeid voor de maatschappij.
,- Filosofisch perspectief: sommige filosofen formuleren arbeid als centrale levenswaarde en
anderen benadrukken de noodzaak van arbeid voor de menswording van de mens.
- Ethisch perspectief: ethici kijken naar nastrevenswaardige eigenschappen, situaties of kwaliteiten
voor mensen, organisaties en samenlevingen bijvoorbeeld: arbeid is goed, ongeacht de inhoud,
of arbeid als mogelijke bijdrage aan een leven dat levenswaard is.
Nederland heeft van de Europese landen de hoogste werkdruk. In 2008 zei ongeveer 40 procent van
de werknemers te maken te hebben met een hoge werkdruk.
Veranderingen in en rondom werk:
- De arbeid is lichamelijk minder zwaar geworden. De werkgelegenheid in de agrarische sector en
de industriële sector is gedaald, die in de dienstensector sterk gestegen.
- De werkweek is verkort en het aantal vrije dagen is toegenomen.
- De omgeving waarin gewerkt wordt, is steeds vaker aan veranderingen onderhevig.
- Werknemers stellen nu andere eisen aan arbeid dan vroeger: arbeid moet uitdagend zijn en
mogelijkheden bieden voor carrièreontwikkeling.
- Moderne bedrijfsvoering: we leggen de verantwoordelijkheid steeds lager in een organisatie.
Moderne bedrijfsvoering kan een zware mentale druk leggen op werknemers en
leidinggevenden.
Arbeid vervult een aantal functies, te onderscheiden in manifeste en latente functies. Tot de
manifeste functies behoort het verwerven van inkomen. Tot de latente functies behoren zulke
uiteenlopende zaken als het feit dat arbeid de tijd structureert, dat arbeid sociale contacten
meebrengt die kunnen leiden tot waardering, zelfrespect en zelfontplooiing, dat arbeid status en
identiteit geeft en dat arbeid de werknemer de kans biedt een levensplan te ontwerpen.
Individuele gezondheid:
1. Normaal functioneren (“alles zit erop en eraan en werkt”). Gezond lichaam.
2. Betekenis geven aan het leven.
3. Participeren in de maatschappij.
Gezonde organisaties:
1. Normaal functioneren (reserves, trotse medewerkers, positieve balans) .
2. Lerende organisatie (de organisatie is innovatief en kan zich aanpassen aan de omgeving).
3. Duurzaam ondernemen, milieubewust.
Gezondheid in relatie tot arbeid wordt gedefinieerd als een door een persoon en zijn omgeving
ervaren dynamisch evenwicht tussen de belasting door het werk en de belastbaarheid van het
individu. Dit evenwicht wordt op verschillende niveaus bereikt.
3 soorten arbeidsziekten:
- Beroepsziekten (bijvoorbeeld Schildersziekte): Ziekte/aandoening als gevolg van een belasting
die in overwegende mate in arbeid of arbeidsomstandigheden heeft plaatsgevonden
Nederlands Centrum voor beroepsziekten: verplichting melding door bedrijfsarts.
- Arbeidsgerelateerde aandoeningen – Aandoening die te maken heeft met het werk, zonder dat
er een duidelijk oorzaak-gevolgverband is. Associatie met werk en lifestyle persoon. – Voorbeeld:
aandoening aan houdings/bewegingsapparaat (rugpijn, nekpijn). Maar ook depressie.
- Arbeidsrelevante aandoeningen – Door het werk kan het erger geworden zijn en invloed op de
arbeidsparticipatie. Aandoeningen al dan niet veroorzaakt door het werk, maar in alle gevallen
het functioneren op het werk nadelig beïnvloeden. – Voorbeeld: migraine, overspannenheid.
, Van een beroepsrisico wordt gesproken als de blootstelling aan de schadelijke invloed:
inherent is aan de beroepsuitoefening, beduidend groter is dan de blootstelling van de bevolking in
het algemeen; volgens algemeen aanvaarde medische inzichten van dien aard is dat zij de ziekte kan
veroorzaken.
- Arbeidsparticipatie: Baan van 12 uur per week hebben of actief op zoek naar (werkenden &
werklozen).
- De bruto-arbeidsparticipatie: geeft aan hoeveel procent van de beroepsgeschikte bevolking (alle
personen tussen 15 en 65 jaar) (ook wel de potentiële beroepsbevolking genoemd) tot de
beroepsbevolking behoort.
- De netto-arbeidsparticipatie: geeft aan hoeveel procent van de beroepsgeschikte bevolking
daadwerkelijk een betaalde baan heeft. Werklozen worden hierin dus niet meegeteld. Vanwege
werkloosheid ligt dit percentage altijd iets onder de bruto arbeidsparticipatie.
Rol overheid:
• 1996: Wet uitbreiding loondoorbetaling bij ziekte (WULBZ)
• 2002: Invoering Wet Verbetering Poortwachter
• 2004: Verlenging loondoorbetalingsverplichting (naar 2 jaar)
• 2006: Wet Werk en Inkomen naar Arbeidsvermogen (WIA)
• 2009: Wet Stimulering Arbeidsparticipatie (STAP) • 2015: Participatiewet
• 1901: Ongevallenwet Risque professionel: arbeidsongeschikt door bedrijfsongeval of
beroepsziekte.
• 1913: Invaliditeitswet Risque social: arbeidsongeschikt door ziekte/gebrek (niet-werkgerelateerde
aandoening)
• 1967: Wet Arbeidsongeschiktheid (Risque social en risque professionnel worden losgelaten).
Drie contexten van beroepsuitoefening:
Vergroten arbeidsparticipatie: iedereen doet mee!
Overheid: werkgever: werknemer: rol professional:
Goed werkgeverschap: • Informatie geven • Inspirerend leidinggeven • Inzetbaarheid stimuleren
• Autonomie bieden • Uitdagend werk bieden. Door middel van subsidies wordt de werkgever
gestimuleerd arbeidsgehandicapten in dienst te nemen. Het belangrijkste doel is om zo veel mogelijk
werknemers aan het werk te houden of te krijgen. Er wordt daarvoor steeds meer gekeken naar wat
mensen wél kunnen, in plaats van naar wat zij niet kunnen.
Goed werknemerschap: • Iets extra’s doen voor werkgever • Zorgen voor eigen inzetbaarheid
• Zorgen voor balans werk privé • Innovatief werkgedrag vertonen.
Iedere Nederlander moet zoveel mogelijk in zijn/haar levensonderhoud voorzien door te werken. Dat
is het uitgangspunt van de Wet werk en bijstand (WWB). Als dit niet mogelijk is, moet de overheid
