Tentamenstof – Gedrag en gezondheid
- HC 1 – Analyse van gezondheidsproblemen
Autonomie; de individuele vrijheid om te leven zoals je wilt
Paternalisme; het beperken van de autonomie (voor eigen bestwil)
De beperking van de autonomie is voor het bevorderen van de gezondheid acceptabel
wanneer mensen niet autonoom kunnen functoneren (verslavingszorg) of als het gedrag de
gezondheid van anderen schaadt (rijden onder invloed).
Mannen hebben een kortere levensverwachtng dan vrouwen. Op dit moment is de populate erg
stabiel.
1918; spaanse griep
Onze levensverwachtng is in de laatste 50 jaar verdubbeld. De levensverwachtng stjgt de afgelopen
tjd aanzienlijk en verwacht wordt dat deze nog verder zal stjgen. Wee bevinden ons in een
epidemiologische transite met een verschuiving van de doodsoorzaken.
Fasen;
1. Tijdperk van epidemieën en hongersnoden (<1875)
2. Tijdperk van afnemende pandemieën (1875-1920)
3. Tijdperk van degenerateve en door de mens veroorzaakte aandoeningen (1920-1970)
3. Tijdperk van delayed degenerateve aandoeningen (>1970)
Vroeger ging men op jonge leefijd al dood aan infecteziekten. Wee gaan nu niet meer dood aan
infecteziekten maar aan degenerateve aandoeningen die je krijgt omdat je ouder wordt. Chronische
ziekten krijg je vaker op latere leefijd. en betere behandeling zorgt voor uitstel.
James Lind legde het verband tussen citrusvruchten en scheurbuik. Vroeger ontstonden er bij de
handelsmissies al scheurbuik.
1
,Gezondheidsrevolutes;
1. 19e eeuw; hygiëne
2. 20e eeuw t/m nu; curateve geneeskunde
3. 21e eeuw t/m nu; gedrag is de oorzaak van ziekte
Bij de eerste gezondheidsrevolute trokken mensen naar de steden door de industriële revolute. Je
ziet uitbraken van bijv. cholera. r trad verstedelijking op. De gezondheid werd beter door innovates
die we nu niet meer tot de gezondheidssector rekenen.
John Snow; bracht de uitbraken van cholera in kaart. Hij word gezien als de eerste epidemioloog.
dwin Chadwick; hij wou toileten in huis en riolering, schreef een rapport. Hij vertelde over de
slechte woonomstandigheden en pleite voor overheidsingrijpen.
Ignza Semmelweis; hij gaf aanbevelingen voor antseptsche methoden zoals handen wassen in 1847.
Hij werkte met zwangere vrouwen. Veel vrouwen gingen dood door kraamvrouwenkoorts. De
theorie was miasma’s; een slechte lucht. Hij werkte op twee verschillende afdelingen. Voornamelijk
op de afdeling met medische studenten waren veel doden. Ze moesten hun handen wassen na de
anatomieles. Hij dacht dat lijkstof de ziekte veroorzaakte. Pas in 1890 werd er erkenning gedaan na
ontdekking van de bacterie.
Tijdens de eerste gezondheidsrevolute in ederland had je de hygiënisten.
1865; Geneeskundig Staatstoezicht
1866; Handboek der openbare gezondheidsregeling der geneeskundige polite (Ali Cohen)
Bij de tweede gezondheidsrevolute kreeg je een uitbouw van de curateve geneeskunde. r werden
medicijnen en vaccinates ontwikkeld.
Bij de derde gezondheidsrevolute kwamen we tot de ontdekking dat gedrag een hele belangrijke
oorzaak was van ziekte en sterfe. Voorheen voorkwamen we veel sterfe door infecteziekten te
bestrijden maar nu voorkomen we chronische leefstjlgerelateerde ziekten.
10 grote public health successen in de 20 e eeuw;
1. Vaccinates
2. Verdere bestrijding infecteziekten door schoon drinkwater, riolering, voorlichtng, antbiotca,
vuilnisafvoer, ongediertebestrijding etc.
3. Veiligheid van de werkplek (afname van dodelijke ongevallen met 90%)
4. Gezondere baby’s en moeders (zuigelingensterfe nam af met 90%, maternale sterfe met 99%)
5. Veiliger en gezonder voedsel; nutriëntentekorten nemen af
6. Family planning door antconcepte
7. Fluoridering van Drinkwater (niet in ederland, wel in VS); veel protest, mensen zagen het op een
inbreuk van de vrijheid.
8. Veiligheid motorvoertuigen (doden per voertuigmijlen namen af met 90%)
9. Daling sterfe aan hart- en vaatziekten en beroertes
10. rkenning dat roken een belangrijk risico is en het bestrijden van tabaksgebruik (daling 40%)
Je had eerst dus hygiëne die gezondheidswinst opleverde (omgevingsaanpassingen), toen winst door
de uitbouw van de curateve geneeskunde en daarna kwam het besef dat gedrag de oorzaak is van
ziekte. Je kunt het gedrag veranderen door omgevingsaanpassingen.
Gezondheidsvoorlichtng omgevingsverandering gezondheidsbevordering
Bij gezondheidsvoorlichtng stmuleer je mensen om zich gezonder te willen en kunnen gedragen.
Gezondheidsbevordering;
Primaire prevente; voorkomen -> voorkomen van (het ontstaan) van ziekten, bedoeld voor de hele
populate. Denk hierbij aan de tandarts, stmuleren van beweging en vaccinates etc.
2
,Secundaire prevente; vroege opsporing -> vroegtjdig opsporen van ziekten, o.a. screening. Je
onderzoekt de gezonde populate om asymptomatsche gevallen van een ziekte of aandoening op te
sporen. Hierdoor wordt de kans op genezing verhoogd of de kans op het ontstaan van ziekte
verkleind en vroegtjdige sterfe voorkomen.
Voorwaarden screening;
- r moet een algemeen aanvaarde behandelmethode voor de ziekte zijn
- r moeten voldoende middelen zijn voor diagnose en behandeling
- De aandoening moet een asymptomatsche voorstadium zijn
- r moet een betrouwbare opsporingsmethode zijn
- De kosten voor opsporing, diagnostek en behandeling moeten in een acceptabele verhouding staan
tot de kosten van de gezondheidszorg als geheel
Tijdens de zwangerschap; bloedonderzoek (hep B, HIV, rhesus), combinatetest (down, edwards) en
structureel echoscopisch onderzoek.
a de geboorte; hielprik (17 aangeboren afwijkingen) en neonatale gehoorscreening.
Kanker; borstkanker (vrouwen 50-75 jaar), darmkanker (mannen & vrouwen 55-75 jaar) en
baarmoederhalskanker (vrouwen 30-60 jaar).
Het bevolkingsonderzoek naar darmkanker wordt vanaf september 2014 gefaseerd ingevoerd voor
iedereen tussen de 55 en 75 jaar.
Tertaire prevente; Ziekte -> De ernst, gevolgen en herhaling van ziekte voorkomen. Dit gebeurt dus
na de diagnose. Je kunt revalidate en therapietrouw stmuleren.
Universele prevente gericht op hele grote groepen, niet per se een verhoogd risicogroep. De kans
op ziekte wordt zo verminderd.
Selecteve prevente gericht op verhoogde risicogroepen
Geïndiceerde prevente gericht op individuen met beginnende klachten
Zorggerelateerde prevente gericht op individuen met een ziekte, ziektelast reduceren
Chronische aandoeningen hebben veelal meervoudige oorzaken en risicofactoren met een
langdurige exposite en worden gekenmerkt door preklinische stadia met een langdurig beloop.
Hierdoor is het onderscheid tussen voorkomen en behandelen van de ziekte moeilijk aan te geven.
Recent heef het klassieke systeem om preventeve maatregelen (primaire, secundaire en tertaire
prevente) in te delen dan ook plaats gemaakt voor een nieuwe indeling. r is een verschuiving
opgetreden van populatebenadering naar hoogrisicobenadering.
Universele prevente; populateniveau, de kans op het ontstaan van ziekte of risicofactoren te
verminderen en gezondheid te bevorderen. Dit is collectef gericht. Lijkt op de primaire prevente.
Vb.: preventeve interventes ter voorkoming van alcoholmisbruik die gericht zijn op alle jongeren.
3
, Selecteve prevente; hoge risicogroepen worden geïdenticeerd, preventeprogramma’s zodat de
gezondheid wordt bevorderd. Dit is collectef gericht. Lijkt op de secundaire prevente. Preventeve
interventes ter voorkoming van alcoholmisbruik gericht op hoogrisicogroepen (roken, psychische
stoornis, middelen gebruik ouders).
Geïndiceerde prevente; het ontstaan van ziekte of verdere gezondheidsschade te voorkomen door
een intervente of behandeling bij een individu met een gedefnieerd verhoogd risico op die ziekte.
Dit is dus gericht op het individu. Preventeve interventes ter voorkoming van alcoholgebruik die zich
richt op jongeren die al overmatg alcohol drinken maar nog niet voldoen aan de diagnostsche
criteria voor alcoholmisbruik of –afankelijkheid.
Zorggerelateerde prevente; het behandelen en ondersteunen van het individu met bestaande
gezondheidsproblemen om de ziektelast te reduceren, complicates tegen te gaan en
zelfredzaamheid te ondersteunen. Lijkt op tertaire prevente. Bieden van zorg aan jongeren die
overmatg alcohol drinken en/of alcoholverslaafd zijn met als doel de negateve gevolgen te
beperken en de alcoholverslaving te behandelen.
Deel 2
Deinite van gezondheid;
- WeHO; een toestand van volledig fysiek, geestelijk en sociaal welbevinden en niet louter het
ontbreken van ziekte of gebrek. -> bril dragen of tape? ziek
- Hubert et al.; de vaardigheid om zich aan te passen en om te gaan met sociale fysieke en
emotonele uitdagingen en veranderingen.
Dimensies van ziekten;
Illness; het gevoel dat je hebt, subjecteve benaming, individueel niveau, het ervaren van de
gezondheid dat wordt bepaald door het individu.
Disease; ziekte vastgesteld door een deskundige, objecteve benaming, de
ziekte/afwijking/beperking is vastgesteld, organisch niveau en bepaald door een deskundige.
Sickness; kan iemand werken, sociale benaming, kan iemand werken/functoneren, bepaald door de
sociale omgeving en maatschappij, wat in de maatschappij geaccepteerd en erkend is.
Indicatoren van de volksgezondheid;
1. Ziekte en aandoeningen;
Incidente; het aantal nieuwe ziektegevallen per tjdseenheid per aantal van de bevolking.
Prevalente; hoeveel mensen uit een gegeven aantal op een bepaald moment aan de ziekte lijden,
o.a. puntprevalente en jaarprevalente.
Dit kun je bijhouden via zorgregistrates, ennuetes en GGD-registrates.
Arthrose; komt vaak voor, aantal nieuwe ziektegevallen is veel minder. Men leef er dus lang mee.
2. Sterfte en doodsoorzaken;
- Sterfecijfer; al lang beschikbaar, relatef betrouwbaar.
- Sterfe naar speciieke doodsoorzaak; De primaire doodsoorzaak is oorzaak die de arts vaststeld en
tot de dood heef geleid.
- Verloren levensjaren; het aantal levensjaren dat met elk sterfgeval verloren gaat.
- Levensverwachtng (LV); het gemiddelde aantal levensjaren dat men nog mag verwachten te leven
na de geboorte. De levensverwachtng in ederland ligt boven het gemiddelde in de U. Wee denken
dat de levensverwachtng tot 2040 nog blijf stjgen. De belangrijkste doodsoorzaken zijn demente,
longkanker en beroertes. De hoogst verloren levensjaren worden veroorzaakt door longkanker,
coronaire hartsziekten en beroertes.
3. Samengestelde volksgezondheidsmaten;
Verwachtngsmaten;
- Gezonde levensverwachtng (GLV); het gemiddelde aantal levensjaren dat men mag verwachten in
goede gezondheid te leven, dus zonder ziekte of beperkingen.
4
