Social Work Hogeschool Rotterdam Jaar 2
Semester 1 Blok 1
Psychologie een praktijkgerichte benadering voor sociaal werk
Samenvatting
Hoofdstuk 6: Persoonlijkheid en gedrag
Psychologie hoofdstuk 6:
Persoonlijkheid en gedrag
Inleiding
Dit hoofdstuk staat in het teken van persoonlijkheid, zelfbeeld en
persoonlijkheidsstoornissen. Iemands persoonlijkheid bepaalt voor een deel hoe hij denkt,
welke situaties hij opzoekt en welke emoties een situatie bij hem kan oproepen. Zelfbeeld is
de manier waarop iemand tegen zichzelf aankijkt. Kennis van de manier waarop de
persoonlijkheid invloed heeft op iemands functioneren, is van groot belang voor
hulpverleners. In het hoofdstuk wordt beschreven hoe persoonlijkheid wordt gemeten, hoe ze
invloed heeft op iemands zelfbeeld en wat overige bronnen van het zelfbeeld zijn. Tot slot zal
worden ingegaan op het thema persoonlijksstoornissen, een verzameling stoornissen
waarbij iemands persoonlijkheid het persoonlijk functioneren en welzijn in de weg staat.
§6.1 Wat is persoonlijkheid?
Wanneer je denkt aan je persoonlijkheid, denk je waarschijnlijk aan iets wat jou anders
maakt dan anderen en wat authentiek is. Persoonlijkheid = een stabiel patroon van denken,
voelen en gedragen dat kenmerkend is voor een individu. De betekenis van het woord
‘persona’ is door de eeuwen heen verschoven van rol naar datgene in ons wat wij van nature
zijn, datgene wat ons onderscheidt van anderen en wat karakteristiek en waarachtig
aanvoelt.
Kortweg kunnen we stellen dat twee factoren ons gedrag bepalen: de omgeving waarin wij
ons bevinden en onze persoonlijkheid. Onze persoonlijkheid verklaart ons gedrag voor zover
dat niet aan de omgeving kan worden toegeschreven. Verder spreek je niet van
persoonlijkheid als het gedrag eenmalig is. Pas als iemand dit gedrag consequent vertoont,
op verschillende momenten en in uiteenlopende situaties, schrijven wij het gedrag toe aan
zijn persoonlijkheid. Onze persoonlijkheid bepaalt ook deels welke situaties wij opzoeken en
hoe wij een situatie interpreteren.
§6.1.1 Het ontrafelen van de persoonlijkheid in trekken
De eerste psycholoog die het concept persoonlijkheid objectief probeerde te meten, was de
Amerikaan Gordon Allport. Het was hem opgevallen dat mensen in het dagelijks leven
werden beschreven aan de hand van persoonlijkheidstrekken (= een meetbare
eigenschap die invloed heeft op iemands gedachten, gevoelens en gedragingen). Volgens
Allport verschillen mensen op talloze eigenschappen van elkaar. Als twee
persoonlijkheidstrekken sterk met elkaar samenhingen, dan konden ze vervangen worden
door één trek. Volgens de Engelse psycholoog Hans Eysenck (1952) waren daar in principe
slechts twee persoonlijkheidstrekken voor nodig: introversie/extraversie en
neuroticisme/stabiliteit.
§6.1.2 De twee trekken van Eysenck: introversie/extraversie
De persoonlijkheidstrek introversie/extraversie heeft betrekking op de mate waarin mensen
behoefte hebben aan (sterke) omgevingsprikkels. Volgens Eysenck hebben introverte
mensen een zenuwstelsel dat prikkels grondiger verwerkt, waardoor ze sneller overprikkeld
raken dan extraverte mensen. Een extravert persoon gedijt het beste wanneer hij veel
verschillende en sterke prikkels ervaart. De trek introversie/extraversie hangt samen met
gedrag in het dagelijks leven.
§6.1.3 De twee trekken van Eysenck: neuroticisme/stabiliteit
De tweede persoonlijkheidstrek neuroticisme/stabiliteit heeft betrekking op de mate waarin
mensen geneigd zijn te piekeren. Iemand die hoog scoort op neuroticisme, ervaart snel
stress wanneer er een onverwacht voorval plaatsvindt, piekert veel en heeft soms
onrealistische gedachten over wat er gaat gebeuren. Ook deze hangt samen met gedrag.
, §6.1.4 De Big Five
Volgens Eysenck kun je iemands persoonlijkheid meten aan de hand van twee trekken. In
de ogen van de meeste psychologen doe je persoonlijkheid geen recht door slechts naar de
twee genoemde eigenschappen te kijken. Daarom is de ‘Big Five’ (= indeling van de mens
in vijf persoonlijkheidstrekken) ontstaan. De Big Five zijn ontstaan door scores op
vragenlijsten te analyseren. Het doel hiervan was om zo veel mogelijk verschillen in gedrag
te kunnen verklaren met zo min mogelijk trekken. Naast introversie/extraversie en
neuroticisme/stabiliteit worden openheid, aangenaamheid en plichtsgetrouwheid
onderscheiden.
§6.1.5 Openheid
Openheid = persoonlijkheidstrek die betrekking heeft op de mate waarin mensen open staan
voor nieuwe ervaringen en afwijkende opvattingen. Mensen die hoog scoren op de
persoonlijkheidstrek openheid hebben veel fantasie en gaan actief op zoek naar nieuwe
ervaringen. Ze zijn relatief nieuwsgierig en staan meer open voor aftekende manieren van
denken en afwijkend gedrag. Mensen die laag scoren op deze trek zijn vaak wat
conservatiever en gaan bij voorkeur op zoek naar activiteiten die zij al enigszins kennen.
§6.1.6 Aangenaamheid
Aangenaamheid = persoonlijkheidstrek die betrekking heeft op de mate waarin iemand
rekening houdt met de belangen van anderen bij het maken van keuzes. Mensen die hoog
scoren op de persoonlijkheidstrek aangenaamheid houden rekening met de belangen van
anderen en worden als sympathieker en altruïstischer gezien dan mensen die hierop laag
scoren. Mensen die laag scoren zijn achterdochtiger en tonen minder interesse in andere
mensen.
§6.1.7 Plichtsgetrouwheid
Plichtsgetrouwheid = persoonlijkheidstrek die betrekking heeft op de mate waarin mensen
systematisch werken en hun afspraken met anderen nakomen. Mensen die hier hoog op
scoren, kunnen gedisciplineerd te werk gaan en houden zich aan schema’s en afspraken.
Mensen die hier laag op scoren, gaan vrijblijvender om met verplichtingen en afspraken. Ook
voor deze trek geldt dat testscores zich uiten in gedrag.
§6.1.8 Hoe wordt persoonlijkheid gemeten?
De voorgaande persoonlijkheidstrekken worden over het algemeen gemeten via een
vragenlijst met stellingen, waarbij iemand moet beoordelen in hoeverre een bepaalde stelling
op hem van toepassing is. Wat wetenschappers doen, is kijken of de scores op de vragenlijst
ook inderdaad samenhangen met gedrag. Persoonlijkheid is een concept dat te meten valt
via vragenlijsten en de scores op persoonlijkheidsvragenlijsten zeggen daadwerkelijk iets
over iemands gedrag in het dagelijks leven.
Hoewel persoonlijkheidstrekken samenhangen met vertoond gedrag, kunnen we niet stellen
dat ze automatisch leiden tot gedrag. Als een situatie zeer duidelijk voorschrijft hoe iemand
zich dient te gedragen, dan hebben de persoonlijkheidstrekken niet zo veel invloed op
gedrag. We kunnen persoonlijkheidstrekken dus beschouwen als een neiging om bepaald
gedrag te vertonen, die getriggerd wordt onder invloed van stress en een gebrek aan cues
over welk gedrag gepast is.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper LizaS20. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €2,99. Je zit daarna nergens aan vast.
