H1 – 1.3 Drie modellen die uitspraak doen over het onderscheid tussen normaal en abnormaal gedrag
Het statstsis model Uitgangspunt Menselijke eigensisappen zijn in mof eer nmor aal verdeeld. Van abnmor aliteit wmordt dan gesprmoken bij extree lage mof
extree smoge simores mop sisalen waar ee deze eigensisappen betrmouwbaar en valide wmorden ge eten.
Enkele prmoble en 1. De vraag bij dit model is waar preiies de grens tussen nmor aal en abnmor aal getrmokken moet wmorden.
Vaak krijgen de versisillende simores een betekenis in ter en van zeer laag tmot zeer smomog.
2. Vmolgens Olt anns en E ery is set prmoblee et dit model dat set niet speiifieert smoe mongewmomon gedrag moet
zijn mo set abnmor aal te kunnen nmoe en.
3. Het model aakt geen mondersiseid tussen statstsise afwijkingen die gepaard gaan et individueel lijden en
afwijkingen waarvmomor dat niet geldt.
Medisis model Uitgangspunt Veel klinisis psyismolmogen en psyisiaters ne en aan dat de momorzaken van psyisisise stmomornissen moeten wmorden gezmoist
in monderliggende eisanis en. Die eisanis en kunnen smo atmogeen mof psyismogeen zijn.
Vmolgens de aansangers van set edisis model zijn psyisiatrisise stmomornissen vergelijkbaar et smo atsise ziekten en dus
set beste te verselpen dmomor de monderliggende eisanis en te bestrijden.
Sise atsering model 1. Abnmor aliteit/ziekte bij de patint
2. Diagnmose, gesteld dmomor de tserapeut
3. Tserapie, gekmozen en uitgevmoerd dmomor tserapeut; patint speelt passieve rmol
4. Genezing patint
Bezwaren van dit 1. Er is bij vele psyisisise stmomornissen nmog niet een eenduidig monderliggend eisanis e aangetmomond, zmodat set
model twijfelaistg is mof er wel sprake is van een ‘ziekte’.
2. Het gebruik van begrippen als ziekte en tserapie werken stg atsering in de sand.
Leer model Uitgangspunt Vmolgens dit model zijn de stmomornissen montstaan dmomor verkeerd verlmopen leerprmoiessen.
De uitgangssituate wmordt besisreven als een persmomonlijk prmoblee .
En er wmordt gesprmoken mover set bepalen van set leerdmoel.
Sise atsering model 1. Persmomonlijk prmoblee van de leerling
2. Bepaling van set leerdmoel in moverleg tussen leraar en leerling
3. Uitvmoering van een monderwijsprmogra a montwikkeld dmomor leraar; leerling past aangereikte kennis en vaardigseden
tmoe mo set prmoblee te ver inderen
4. Ver indering van set prmoblee van de leerling
Drie smomofdrenen 1. In alle fasen van set model wmorden de nadelige bijbetekenissen van set edisis model ver eden.
waarmo set leer model 2. Het monderwijs model dmoet eer reist aan de eigen verantwmomordelijkseid van de ensen et een persmomonlijk
en niet set edisis prmoblee .
model 3. Het gebruik van de monderwijster inmolmogie dmoet eer reist aan datgene wat daadwerkelijk plaatsvindt bij
psyismolmogisise sulpverlening, vmomor zmover set gaat mo sulp aan ensen die nmog als verantwmomordelijk vmomor ziiszelf
en dus als ‘aanspreekbaar’ kunnen wmorden besismouwd.
, H2 – 2.2 Neuronen
Vmor en grmomote Afhankelijk van sun funite versisillen neurmonen van elkaar in vmor en grmomote.
Opgebmouwd uit Dendrieten
Een ielliisaa
Een axmon
Funite Neurmonen geleiden elektrmoise isise signalen.
Werking Neurmon 1. De dendrieten mof set ielliisaa van een neurmon wmorden geprikkeld.
2. Het elektrisis signaal wmordt via set axmon naar de axmonuiteinden geleid.
3. In de axmonuiteinden vindt de (ise isise) infmor atemoverdraist naar een vmolgend neurmon plaats.
Dit gebeurd d. .v. neurmotrans iters die in de synaps wmorden afgesiseiden.
Werking neurmotrans iters 1. In de presynaps wmorden neurmotrans iters als nmoradrenaline en sermotne gesyntsetseerd.
2. Bij elektrisise aitvate van set neurmon wmorden deze neurmotrans iters via blaasjes getranspmorteerd naar de synaptsise spleet.
3. In de synaptsise spleet barsten de blaasjes mopen, waardmomor de neurmotrans iters in de synaptsise spleet tereistkmo en.
4. De versisillende neurmotrans iters passen elk mop een speiifek type reieptmor.
5. Dmomor ziis aan reieptmoren van de pmostsynaps te seisten, prikkelen ze de vervmolgzenuw.
Vijf faitmoren die de De smoeveelseid van de Tekmort aan neurmotrans iters Het pmostsynaptsise neurmon montvangt niet genmoeg st ulate mo te vuren
synaptsise moverdraist neurmotrans iter in de Oversismot aan neurmotrans iters Het neurmon raakt movergest uleerd.
beïnvlmoeden synaptsise spleet Drie prmoiessen die de smoeveelseid 1. Prmoduite: Het presynaptsise neurmon kan te veel mof te weinig
neurmotrans iters in de synaps neurmotrans iters prmoduieren.
beïnvlmoeden 2. Katabmolis e: Er vindt een ise isise afraak plaats van neurmotrans iters
dmomor stmoffen die aanwezig zijn in de synaptsise spleet.
3. Hermopna e: Neurmotrans iters kunnen momok geïnaitveerd wmorden via
sermopna e in de presynaps. De sermopna e vindt plaats via reieptmoren
van de presynaps (autmoreieptmoren).
Blmoiking agents Cse isise stmoffen die ua struituur mop de neurmotrans iter lijken, passen momok mop de reieptmor, aar prikkelen de neurmon
niet, waardmomor dat neurmon niet gaat vuren
Re ende neurmonen Een re end neurmon kan zmowel et set presynaptsise als set pmostsynaptsise neurmon een verbinding aken.
Als een re end neurmon vuurt, re t set de moverdraist van de zenuwi puls tussen de pre- en de pmostsynaptsise
neurmonen.
Als set re ende neurmon zijn neurmotrans iter vrij aakt en set presynaptsise neurmon st uleert, aakt set
presynaptsise neurmon inder vrij van zijn neurmotrans iter, waardmomor de kans afnee t dat set pmostsynaptsise
neurmon gest uleerd zal wmorden en zal vuren.
St uleert set re ende neurmon daarentegen set pmostsynaptsise neurmon, dan nee t de gevmoeligseid van set
pmostsynaptsise neurmon af, en daar ee de kans dat set zal vuren als set gest uleerd wmordt dmomor set presynaptsise
neurmon.
Neurmonengevmoeligseid Gevmoelige neurmonen sebben een grmotere kans te vuren als ze geprikkeld wmorden dan inder gevmoelige neurmonen
Aantal reieptmoren mop Als set pmostsynaptsise neurmon eer reieptmoren seef, is de kans grmoter dat neurmotrans iters ziis aan een van sen
set pmostsynaptsise weten te seisten.
neurmon
, H2 – 2.3.1 Limbisch systeem
Speelt een rmol bij e mote, motvate, genmot en set e motmoneel geseugen
Bestaat uit A ygdala Ligging anterieur in de ediaal te pmorale kwab
O.a. betrmokken bij Geseugen vmomor de e motmonele valente van belangrijke gebeurtenissen
Signaleert nauw verbmonden sersengebieden wanneer sensmorisise infmor ate aanvullende
verwerking vereist.
Zmorgt ervmomor dat een persmomon alert reageert mop bepaalde infmor ate die betrmokken is bij de
verwerking van e motes, de mopslag van e motmonele serinneringen en de bekraistging van gedrag.
Depressie Onderzmoek tmomont aan dat bij depressieve ensen de a ygdala syperaites is. Dit resulteert in de gedrukte
ste ing. De syperaitviteit van de a ygdala zmou vermomorzaakt kunnen wmorden dmomordat de prefrmontale
imortex dit gebied niet insibeert
Hippmoia pus
Hypmotsala us
Angststmomornissen Paniekstmomornis Patinten et een paniekstmomornis wmorden movervallen dmomor een plmotselinge sevige angst, die gepaard gaat et liisa elijke
sensates zmoals sartklmoppingen, transpireren en ade nmomod. De sterke liisa elijke sensates en subjeiteve angst zmouden sun
momorsprmong vinden in de sersensta en set li bisis systee . Deze gebieden zmouden bij paniekpatinten snel in een tmoestand van
moveraitvate raken.
Laag gevmoel van Een monderaitviteit kan ertmoe leiden dat ie and inder gevmoelig is vmomor angst. Deze lage gevmoeligseid vmomor angst sangt sa en
angst et een gebrek aan angstimonditmonering, waardmomor mongewenst gedrag inder akkelijk kan wmorden afgeleerd dmomor straf. De
mongevmoeligseid vmomor straf sangt sa en et lage niveaus van set stresssmor momon imortsmol. Het stresssmor momon imortsmol wmordt
gereguleerd dmomor de HPA-as, een essenteel monderdeel van set li bisise iiriuit dat betrmokken is bij induite (mopwekken van
e motes en stress) en regulate van stress. Ontregeling van de HPA-as kan een vatbaarseidsfaitmor zijn vmomor de montwikkeling van
zmowel externaliserende als internaliserende prmoble atek. Bij internaliserend prmoblee gedrag, et na e bij depressie, is juist
een versmomogde prmoduite van set stresssmor momon imortsmol gevmonden.
H2 – 2.3.2 De prefrontale cortex
Nemoimortex Funite Heef de sand in de smogere psyisisise funites, zmoals waarne ing, motmoriek en spraak
Prefrmontale imortex Funite Een iruiiale funite is de regulering van e motes en gedrag, abstraite, aandaist, verbaal geseugen en psyismo motmorisise
snelseid.
Is vmomoral betrmokken bij set bewerkstelligen van dmoelgeriist gedrag, zmoals planning en set fmor uleren van strategiein.
Laesies Laesies kunnen alle deelfunites, zmoals dmoelgeriist gedrag, planning, fmor uleren van strategiein, serwaardering van
interpretates, reguleren van e motes, aandaist en geseugen, monder ijnen.
Het kmo t regel atg vmomor dat een persmomon et een laesie in de prefrmontale imortex vmomor een psyisisis patint wmordt gesmouden.
Bij smo ige patinten treedt een pseudmodepressief syndrmomo mop.
Ventrmolaterale prefrmontale Betrmokken bij Blijkt betrmokken bij e moteregulate. Situates wmorden gekleurd dmomor de e motmonaliteit die je aan een gebeurtenis verbindt.
imortex Deze e motmonele respmons wmordt gestuurd dmomor de prefrmontale imortex, aar geïniteerd in set li bisis systee en dan et na e
in de a ygdala.
, H9 – 9.2.1 De hoofdcategorieën van de DSM-5 (p. 1)
De DSM-5 fmor uleert per stmomornis een aantal ken erkende sy ptmo en die bij een persmomon aanwezig moeten zijn mo de betreffende diagnmose te kunnen stellen.
De DSM-5 verdeelt psyisisise stmomornissen in rui 20 smomofdiategmoriein, die monderling aanzienlijk versisillen in mo vang.
o De smomofdiategmoriein kennen een siirarisisise struituur
o De smomofdiategmoriein zijn mopgedeeld in subiategmoriein waarin de speiifeke stmomornissen zijn mondergebraist.
Neurmobimolmogisise Omorsprmong Vrmoeg in de montwikkeling; eestal zelf al vmomor de sismomolgaande leefijd.
montwikkelingsstmomornissen Ken erkend Ontwikkelingstekmorten die sinder vermomorzaken in persmomonlijke, smoiiale, sismomolse en bermoeps atg funitmoneren
Vmomorbeelden verstandelijke beperkingen, imo uniiatestmomornissen, auts e, ADHD en motmorisise stmomornissen
Sisizmofreniespeitru - en andere Ken erkend wanen en salluiinates, affeiteve vervlakking, verlies van imontait et mo geving, verward taalgebruik en
psyismotsise stmomornissen denken
Vmomorbeelden sisizmofrenie, sisizmoaffeiteve stmomornis en waanstmomornis
Bipmolaire-ste ingsstmomornissen Ken erkend De aanwezigseid van zmowel epismoden et smo bere ste ing als epismoden et uitgelaten ste ing.
Vmomorbeelden bipmolaire I-stmomornis en iyilmotsy e stmomornis
Depressieve-ste ingsstmomornissen Ken erkend aanwezigseid bedrmoefde, lege, prikkelbare ste ing, die gepaard gaan et imogniteve en liisa elijke
veranderingen die funitmoneren beïnvlmoeden;
Vmomorbeelden depressieve stmomornis, persisterende depressieve stmomornis (dystsy ie), pre enstruele ste ingsstmomornis en
depressieve-ste ingsstmomornissen dmomor een smo atsise aandmoening.
Angststmomornissen Ken erkend sterke angst mof spanning, smo s gepaard et set ver ijden van situates
Vmomorbeelden separateangststmomornis, seleitef uts e, paniekstmomornis, agmorafmobie, speiifeke fmobie, smoiiale-angst-stmomornis
(smoiiale fmobie), gegeneraliseerde-angststmomornis en de angststmomornis dmomor een smo atsise aandmoening
Obsessieve-imo pulsieve en Ken erkend Aansmoudende gedaisten en beelden die als mopdringend en mongewenst beleefd (mobsessies) wmorden en
verwante stmomornissen sersaalde en dwingende gedragingen (imo pulsies) vmor en set ientrale tse a van deze grmoep
Vmomorbeelden mobsessieve-imo pulsieve stmomornis, morfmodysfmore stmomornis, verza elstmomornis en saaruitrekstmomornis
(triismotllmo anie).
Trau a- en stressmorgerelateerde Ken erkend Bij deze stmomornissen gaat set mo trau atsise mof stressvmolle gebeurtenissen
stmomornissen Vmomorbeelden reaiteve seistngsstmomornis, PTSS, aiute stressstmomornis, aanpassingsstmomornissen
Dissmoiiateve stmomornissen Ken erkend Een plmotse verstmoring van de nmor ale integrate van monder eer bewustzijn, geseugen, identteit, e mote en
liisaa srepresentate
Vmomorbeelden Dissmoiiateve a nesie (trau atsise gebeurtenissen niet eer kunnen serinneren), dissmoiiateve-
identteitsstmomornis (vmomorseen eervmoudige persmomonlijkseidsstmomornis), depersmonalisatestmomornis (beleving van
vervree ding van ziiszelf).
Smo atsis-sy ptmomo stmomornis en Ken erkend De aanwezigseid van liisa elijke sy ptmo en die monge ak en sinder vermomorzaken
verwante stmomornissen Vmomorbeelden smo atsis-sy ptmomo stmomornis, ziekteangststmomornis, imonversiestmomornis, nagebmomortestmomornis, psyisisise faitmoren
die een smo atsise aandmoening beïnvlmoeden
Vmoedings- en eetstmomornissen Ken erkend Eetgedrag is ernstg verstmomord, wat leidt tmot een verandering van eetgewmomonte mof vmoedselmopna e waardmomor de
liisa elijke en geestelijke gezmondseid wmordt gesisaad;
Vmomorbeelden piia (set eten van zaken die geen vmoedsel zijn), ru inatestmomornis (serkauwen mof uitspugen van vmoedsel),
anmorexia nervmosa, bmouli ia en eetbuistmomornis.