Samenvatting voor het vak Ondernemingsrecht aan de Open Universiteit. Het vak wordt gegeven tijdens de bachelor Rechtsgeleerdheid en de Schakelzone Recht. De samenvatting bevat de voorgeschreven literatuur en is geschreven in het kader van de Schakelzone Recht.
Leerdoelen
Na bestudering van deze leereenheid kent u de verschillende rechtsvormen waarin in
Nederland ondernemingen kunnen worden gedreven. Ook kunt u gemotiveerd aangeven in
welke situatie de keuze voor welke ondernemingsvorm het meest voor de hand ligt, en kunt
u casus oplossen die op deze materie betrekking hebben.
Studeeraanwijzingen
- De kern van het ondernemingsrecht, hoofdstuk 1
- HR 29 mei 2015, NJ 2015/380 (Lunchroom De Katterug)
- HR 3 februari 1984, NJ 1984/386 (Damen Geho)
- HR 19 april 2019, RO 2019/36 (UWV/X)
Hoofdstuk 1 Ondernemingsvormen
De rechtsvorm is het juridisch omhulsel van de onderneming. De rechtsvorm is een
hulpmiddel om een onderneming in het maatschappelijk leven en in rechte te kunnen laten
functioneren; de onderneming en haar functioneren zijn het doel van het
ondernemingsrecht.
Het ondernemingsrecht regelt vooral drie onderwerpen; het kent drie hoofdthema’s:
- Hoe steekt de interne structuur van een onderneming in elkaar (de juridische
organisatie, de inrichting). Ondernemingsrecht is dus organisatierecht;
- Wie mogen en kunnen voor de onderneming transacties afsluiten (het gaat hier om
vragen van vertegenwoordiging); en
- Hoe zijn de verantwoordelijkheid en aansprakelijkheid (van bijvoorbeeld belangrijke
functionarissen) voor de gang van zaken in de onderneming uitgewerkt?
Het ondernemingsrecht is voornamelijk geregeld in boek 2 BW (nv, bv en coöperatie), boek
7A BW, titel 9 (maatschap) en het Wetboek van Koophandel (vof en cv) geregeld.
Gerichtheid op winst
Ondernemingen zijn op winst, op het behalen van economische voordelen gericht. De wens
tot winstgerichtheid heeft voor de opzet en inrichting van het ondernemingsrecht een
belangrijk gevolg. Het ondernemingsrecht dient zo te zijn ingericht dat het ruimte laat voor
het maken van winst en dit stimuleert.
§ 1.1 BV
De besloten vennootschap komt veel voor. Artikel 2:175 BW geeft een omschrijving.
Kenmerkend voor een bv is onder andere dat deze een in een of meer overdraagbare
aandelen verdeeld kapitaal heeft. Men kan slechts in een bv participeren via een aandeel in
haar kapitaal. Om die reden worden ze ook wel kapitaalvennootschappen genoemd.
,Bij de oprichting dient in ieder geval één aandeel uit te worden gegeven. Het nominale
bedrag van de aandelen en het daarop te storten bedrag kan laag zijn. Als er meer dan één
aandeel wordt uitgegeven, wat in de regel het geval is, mogen de aandelen in handen zijn
van één aandeelhouder. De eenpersoons-bv is een legaal verschijnsel.
Functies van het aandeel
Het aandeel kent een aantal belangrijke functies:
1) Aandelen zijn voor de bv een middel om vermogen aan te trekken. De aandeelhouder
brengt vermogen in de bv in. Als tegenprestatie krijgt hij een of meer aandelen. Deze
inbrengverplichting houdt in dat de aandeelhouder vermogen aan de bv ter beschikking
moet stellen, in beginsel ter grootte van het nominale bedrag waarvoor hij aandelen neemt.
In de statuten van een bv staat steeds vermeld hoe hoog dit nominale bedrag voor een
bepaalde soort aandelen is.
2) Aan het aandeel is doorgaans stemrecht in de aandeelhoudersvergadering verbonden
(artikel 2:228). Met het aandeel kan zeggenschap in de bv worden uitgeoefend. Het aandeel
heeft dus een zeggenschapsfunctie. In beginsel levert ieder aandeel één stem op. Voor het
aantal in de aandeelhoudersvergadering uit te brengen stemmen is in beginsel de omvang
van het aandelenbezit doorslaggevend. In de statuten kan hiervan worden afgeweken (art.
2:228 lid 4). Zo kunnen ook aandelen zonder stemrecht worden toegelaten, voor zover de
statuten dit regelen.
3) Het aandeel vervult vaak een winstverdelingsfunctie: in beginsel geeft ieder aandeel recht
op een gedeelte van de winst (artikel 2:216). De door de bv behaalde winst wordt over de
aandelen verdeeld.
Voor een aandeelhouder vervult het aandeel nog een belangrijke functie: het is voor hem
een vermogensobject, omdat het voor overdracht vatbaar is. Aandelen zijn immers in
beginsel verhandelbaar. Een aandeel kan ook verpand worden (art. 2:198) en er kan door
een onbetaalde schuldeiser van de aandeelhouder beslag op worden gelegd (art. 474c-474i
Rv).
Beslotenheid van de bv
Een bv is besloten. Dit houdt in dat de door haar uitgegeven aandelen op naam staan en
overdracht ervan in beginsel niet vrijelijk kan plaatsvinden. Een aandeelhouder in een bv die
zijn aandelen wil overdragen dient zijn over te dragen aandelen aan de
medeaandeelhouders aan te bieden (art. 2:195 lid 1). De statuten mogen de
aandelenoverdracht vrijmaken.
In de wet zijn betrekkelijke uitvoerige voorschriften te vinden die aanduiden binnen welke
grenzen de vrije overdraagbaarheid in de statuten beperkt kan worden (art. 2:195). Dit type
voorschriften wordt blokkeringsregelingen genoemd. Blokkeringsregelingen hebben tot
gevolg dat aandelen in een bv niet zonder meer vrij verhandelbaar zijn. De overdacht van
aandelen kan slechts bij notariële akte plaatsvinden. Alle aandeelhouders van aandelen in
een bv dienen te worden opgenomen in een register dat het bestuur van de bv bijhoudt (art.
2:194).
,Aansprakelijkheid
De bv is in Nederland de meest populaire rechtsvorm. De oorzaak hiervan is vooral dat de
aandeelhouders (en de bestuurders) in beginsel niet aansprakelijk zijn voor hetgeen in naam
van de bv is verricht. De wet drukt dit belangrijke beginsel voor de aandeelhouders als volgt
uit: een aandeelhouder is niet persoonlijk aansprakelijk voor hetgeen in naam van de
vennootschap wordt verricht en is niet gehouden boven het bedrag dat op zijn aandelen
behoort te worden gestort in de verliezen van de vennootschap bij te dragen (art. 2:175). De
bv heeft dus een voor de aandeelhouders gunstig aansprakelijkheidsregime.
Statuten
De bv wordt geregeerd door haar statuten. Dit zijn door de oprichters/aandeelhouders van
de bv zelf opgestelde regels voor haar organisatie. Het zijn haar eigen interne regels van
specifieke aard. Bij de oprichting dienen voor de eerste keer statuten te worden vastgesteld
(art. 2:177). Zij liggen ter inzage op het kantoor van het handelsregister (art. 2:180 lid 1).
De statuten dienen aan te geven de naam, de zetel en het doel van de vennootschap (Art.
2:177). Ook dienen de statuten het aantal en het bedrag van de aandelen te vermelden.
§ 1.2 NV
Het aantal naamloze vennootschappen in Nederland is beperkt. De rechtsvorm nv is vooral
geschikt voor grote ondernemingen. Dit hangt samen met de omstandigheid dat grote
ondernemingen voor het aantrekken van het vermogen vaak van de diensten van de
effectenbeurs Euronext Amsterdam gebruik maken. Zo kan een nv aandelen verhandelen.
Het verhandelen van aandelen via Euronext Amsterdam is alleen mogelijk als de
desbetreffende nv een beursnotering heeft. Het minimumkapitaal van een nv bedraagt €
45.000 (art. 2:67 lid 2). Dit maakt de nv-vorm voor kleinere ondernemingen minder
aantrekkelijk dan de bv-vorm.
Een nv kent een in aandelen verdeeld maatschappelijk kapitaal (art. 2:64). Daarmee wijkt
deze af van de bv. Voor de bv is het maatschappelijke kapitaal facultatief. Bij de bv kan ook
worden volstaan met uitgifte van één aandeel.
Ook de nv is een kapitaalassociatie. Het aandeel vervult bij een nv dezelfde functies als bij
een bv (artikel 2:80, aantrekken vermogen), artikel 2:105 (winstverdeling) en artikel 2:118
(stemrecht).
Bij een nv behoeven aandelen niet op naam te luiden. Een nv mag ook aandelen aan toonder
uitgeven. De namen van houders van toonderaandelen worden niet in een
aandeelhoudersregister opgenomen. Niet bekend is wie de aandeelhouders zijn, vandaar de
naam naamloze vennootschap. De nv mag wel aandelen op naam uitgeven (art. 2:82). Als
een nv aandelen op naam uitgeeft, moet het bestuur een register bijhouden met de namen
van de aandeelhouders op naam (art. 2:85).
, § 1.3 De maatschap en de vennootschap onder firma
De maatschap
De maatschap is een obligatoire, wederkerige overeenkomst tot samenwerking van twee of
meer personen. Het sluiten van de maatschapsovereenkomst is in beginsel vormvrij (de bv
en de nv moeten bij notariële akte worden opgericht).
De maatschap is gericht op het door middel van samenwerking behalen van
vermogensrechtelijk voordeel dat aan de vennoten ten goede komt. De maatschap heeft dus
een winstverdelingsdoel. Bij een maatschap wil men samenwerken voor
gemeenschappelijke rekening tot een gemeenschappelijk doel.
Alle vennoten zijn gehouden iets in te brengen, dat wil zeggen een waarde aan de
maatschap ter beschikking te stellen. Deze inbreng kan een gebouw of arbeid zijn. De
samenwerking in de maatschap steunt op deze inbreng.
Samenvattend: een maatschap strekt tot een actieve samenwerking van de maten die erop
gericht is om door middel van hun inbreng voor gemeenschappelijke rekening voordeel te
behalen dat aan hen allen ten goede komt.
De maatschap is geregeld in titel 9 van boek 7A BW (artikel 1655-1688).
De vennootschap onder firma
Als een maatschap onder gemeenschappelijke naam een onderneming of een bedrijf
uitoefent, gelden voor haar naast de artikelen 1655-1688 van boek 7A ook de artikelen 16-
34 Wetboek van Koophandel (K). De maatschap wordt dan een vennootschap onder firma
genoemd.
Bij een vof zijn de vennoten hoofdelijk verbonden (artikel 18 K), terwijl voor de gewone
maatschap een minder streng regime geldt: de maten zijn voor gelijke delen aansprakelijk
voor de verbintenissen van de maatschap (art. 7A:1680).
Over het samenwerkingsvereiste in de maatschap en de vof het volgende: de vennoten
dienen op voet van gelijkheid samen te werken. Zo mag een vennoot niet in een positie van
ondergeschiktheid verkeren ten opzichte van een andere vennoot. Tevens zal samenwerking
dikwijls overleg impliceren over de wijze waarop de gezamenlijke activiteit wordt beoefend.
De vennoten dienen immers in beginsel gezamenlijk het beleid van de maatschap of de vof
te bepalen.
Omdat bij een maatschap of een vof de vennoten doorgaans op langere termijn moeten
samenwerken, is de persoon van de vennoot voor de andere vennoot van groot belang. Men
zegt wel dat een maatschap of vof intuitu personae (omwille van de persoon) wordt
aangegaan. De vof en de maatschap worden daarom ook wel personenvennootschappen
genoemd.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper tm596. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €8,49. Je zit daarna nergens aan vast.
