December 2022 Geïntegreerd
Onderwijskundig
Ontwerp
… op de Otterkolken in
Heemskerk
Lori-Lisa van Gelder – van Berkel
PABO INHOLLAND HAARLEM | VDTF2A | 00401131
,GEÏNTEGREERD ONDERWIJSKUNDIG ONTWERP
VOORWOORD
September 2022
Anderhalf jaar geleden, in februari 2021 ben ik - na 20 jaar gestudeerd en gewerkt te
hebben in de wereld van online media - in de rollercoaster van het onderwijs gestapt.
Inmiddels komt de eindstreep van de PABO in zicht en realiseer ik me hoeveel kennis
en vaardigheden ik omtrent het leraarschap de afgelopen anderhalf jaar heb opgedaan.
Aankomende periode staat in het teken van GOO, profilering en het eindportfolio. Als
leerkracht bereid je leerlingen voor op de toekomst. En dus is het belangrijk om stil te
staan bij de vraag wat voor leerlingen essentieel is om te leren en hoe een leerkracht de
leerling hierin het beste kan begeleiden. Dit vraagt een visie op leren en onderwijs, welke
ik in dit verslag verder zal uitdiepen. Vervolgens ontwerp ik een geïntegreerd lesaanbod,
welke ik zal uitvoeren en evalueren.
Lori-Lisa van Gelder – van Berkel, Heemskerk
LORI-LISA VAN GELDER – VAN BERKEL 1
,GEÏNTEGREERD ONDERWIJSKUNDIG ONTWERP
VERKLARING VORMVEREISTEN
Naam student Lori-Lisa van Gelder
Studentnummer 00401131
Onderwijseenheid PABO VDT F2a
Datum 28-02-2024
Criteria Omschrijving Aanwezig
Volledigheid Het bewijsdossier bevat bewijzen die de reflectie V
(claim) ondersteunen ten aanzien van de
leeruitkomst(en).
In het bewijsdossier wordt op passende plekken naar
bewijsmaterialen verwezen en het bewijsmateriaal is
geordend.
Omvang De omvang van de kerntekst (onderbouwing en 5000
verantwoording) bestaat uit maximaal 8500 woorden.
Vermeld hiernaast het aantal woorden.
Transparantie Bewijzen zijn als bijlagen opgenomen en via de V
navigatiebalk te bereiken (koppenstructuur).
Bronnen Er is volgens de APA-richtlijnen (in tekst en in V
bronnenlijst) naar de gebruikte bronnen verwezen.
Structuur Het bewijsdossier is toegankelijk (opbouw en V
indeling)
LORI-LISA VAN GELDER – VAN BERKEL 2
,GEÏNTEGREERD ONDERWIJSKUNDIG ONTWERP
INHOUDSOPGAVE
VOORWOORD ........................................................................................................ 1
VERKLARING VORMVEREISTEN ............................................................................ 2
INHOUDSOPGAVE .................................................................................................. 3
1 INLEIDING ........................................................................................................4
1.1 STAGESCHOOL: DE OTTERKOLKEN ............................................................................ 4
1.2 COMBIGROEP 7/8 ...................................................................................................... 4
2 ONDERWIJSKUNDIGE VISIE ............................................................................ 5
2.1 WAAROM WIL IK LERAAR ZIJN? .................................................................................. 5
2.2 WELKE VISIES ZIJN ER OP ONDERWIJS?....................................................................... 6
2.2.1 Programmagericht-, ontwikkelingsgericht- en ervaringsgericht onderwijs .. 6
2.2.2 Pedagogische idealen ........................................................................................ 7
2.2.3 Vier traditionele pedagogische vernieuwers .................................................... 8
3 MIJN VISIE OP GOED ONDERWIJS ................................................................ 10
3.1 WELK DOEL HEEFT MIJN ONDERWIJS? ...................................................................... 10
3.2 HOE PAK IK DAT AAN? .............................................................................................. 10
3.3 WAT WIL IK DE KINDEREN LEREN? .............................................................................11
3.4 WANNEER? ................................................................................................................11
3.5 SAMENVATTEND NAAR EEN MISSIE.............................................................................11
4 GEINTERGREERD ONDERWIJSKUNDIG ONTWERP .................................... 13
5 UITVOER ......................................................................................................... 17
6 EVALUATIE EN REFLECTIE............................................................................. 18
7 PRESENTATIE.................................................................................................. 18
8 BIBLIOGRAFIE ................................................................................................ 19
9 BIJLAGEN ........................................................................................................ 20
I - PEDAGOGISCH PRIORITEITENSPEL ................................................................................. 20
II – LESBRIEF ESCAPEROOM................................................................................................. 21
III – BEELDMATERIAAL ....................................................................................................... 29
LORI-LISA VAN GELDER – VAN BERKEL 3
,GEÏNTEGREERD ONDERWIJSKUNDIG ONTWERP
1 INLEIDING
1.1 STAGESCHOOL: DE OTTERKOLKEN
Ik loop deze periode stage op de Otterkolken in Heemskerk. De Otterkolken is een
interconfessionele basisschool die is gelegen midden in een groen park in het noorden van
Heemskerk. De school heeft ca 325 leerlingen en de leerlingenpopulatie is over het algemeen
“wit” te noemen.
Er wordt op de Otterkolken programmagericht onderwijs geven, waarbij met vaste
methodes en doorlopende leerlijnen wordt gewerkt. Alle leerlingen hebben een eigen
Chromebook tot hun beschikking aangezien enkele methodes (rekenen: Pluspunt, WO:
Naut Meander Brandaan) voornamelijk digitaal worden aangeboden. Er heerst een fijne sfeer
waar leerkrachten en leerlingen oog voor elkaar hebben.
1.2 COMBIGROEP 7/8
In september 2022 ben ik met mijn stage gestart in de klas van juf Jessica. Zij geeft 5
dagen per week les aan de combigroep 7/8, bestaande uit 20 leerlingen (groep 7: 9
leerlingen, groep 8: 11 leerlingen).
Deze periode staat voor mij in het teken van ‘meters maken’. Als persoon (en dus ook
als leerkracht) vind ik het belangrijk om relatie op te bouwen en dat lukt nu eenmaal
lastiger wanneer je er maar een dag in de week bent. Daarom heb ik ervoor gekozen deze
laatste periode drie dagen per week stage te lopen. Ik wil veel lessen geven en veel
interactie met de leerlingen hebben. Ik loop stage op dinsdag, woensdag en donderdag.
LORI-LISA VAN GELDER – VAN BERKEL 4
,GEÏNTEGREERD ONDERWIJSKUNDIG ONTWERP
2 ONDERWIJSKUNDIGE VISIE
Mijn onderwijskundige visie. Ik denk dat ik hem diep in mijn binnenste wel voel, maar
het onder woorden brengen is nog een ander verhaal. In dit hoofdstuk ga ik hier een
poging toe wagen.
Allereerst, wat is een visie? Volgens Van Dale is een visie “een kijk of een mening op iets”
(Van Dale, 2022). Het is sturend bij de keuzes die gemaakt worden en geeft zo richting
voor de toekomst. Een visie spreekt tot de verbeelding, geeft betekenis en herkenning
(Kenneth Smit Redactie, 2017).
De studiehandleiding van GOO (jaar 2022-2023) biedt richting met een aantal concrete
vragen. Waaróm wil ik leraar zijn? Wat brengt mij in het onderwijs? Welke visies zijn er
op onderwijs? Welke visie inspireert mij en hoe handel ik daarnaar en waar sta ik voor
als mens? Wat is mijn visie op goed onderwijs? Op deze vragen probeer ik in dit
hoofdstuk antwoord te geven.
2.1 WAAROM WIL IK LERAAR ZIJN?
Waarom wil ik eigenlijk leraar zijn? Wat brengt mij in het onderwijs? In mijn allereerste
fasetoets ‘Leraar Worden’ schreef ik hier het volgende over:
Het is zomer 2020. Het roer gaat om. Door de coronacrisis verlies ik mijn baan als Head
of Social Media Management bij een creatief digitaal reclamebureau in Amsterdam. Hier
gaf ik leiding aan een team van circa 20 social media managers en community managers.
Het verliezen van je baan is niet leuk. Tegelijk voelt het nu alsof het zo moest zijn. Want,
hoe jammer ook, het bleek voor mij het perfecte moment om, na ruim 17 jaar werken in en
rondom media en communicatie, te reflecteren op wat ik graag wil in de toekomst. Waar
ligt mijn kracht en talent? Waar ben ik goed in? Wat vind ik leuk? Wat vind ik belangrijk
in het leven? En misschien nog wel belangrijker: wat wil, kan en ambieer ik niet?
Ik kwam tot een simpel antwoord. Mijn energie begint te bruisen wanneer ik een ander kan
helpen zichzelf te ontplooien naar een betere versie van zichzelf. Of dit nu een kind of een
volwassene is, de essentie blijft hetzelfde: met vriendelijke aandacht help ik een ander
verder. Na een aantal goede gesprekken, onder meer met verschillende mensen binnen het
onderwijs, kwam ik tot de conclusie dat dit de branche is waar ik graag een positieve
bijdrage aan wil leveren. Zo gezegd, zo gedaan.
“Jeetje, waar begin je aan?” vroegen velen me. Opnieuw studeren, opnieuw stagelopen.
Voor mij voelt het als een nieuw begin. Tegelijk ervaar ik ook dat mijn levenservaring me
een solide basis geeft om dit avontuur aan te gaan. Zowel op professioneel gebied, waarin
ik de afgelopen 17 jaar een schat aan vaardigheden heb ontwikkeld die ik in het onderwijs
gemakkelijk opnieuw kan inzetten, als op persoonlijk gebied. Immers als moeder van twee
prachtige dochters van 7 en 10 jaar heb ik inmiddels ook flink wat ervaring omtrent
opvoeden.
LORI-LISA VAN GELDER – VAN BERKEL 5
,GEÏNTEGREERD ONDERWIJSKUNDIG ONTWERP
Ik realiseer me, ik moet nog veel leren. En daar kijk ik enorm naar uit! Ik wil leren hoe ik
een goede leerkracht kan worden. Iemand die productief kennis kan overbrengen, die weet
hoe zij kinderen het best normen en waarden kan bijbrengen, maar vooral ook iemand die
kinderen kan leren verstandige, zelfstandige en verantwoordelijke individuen te worden.
Kortom, vaardig, aardig en waardig. Ik heb er zin in!
Inmiddels is er veel veranderd. Ik ben bijna twee jaar verder en heb ontzettend veel
kennis en vaardigheden opgedaan in het lerarenvak. Wat er niet is veranderd is de reden
waarom ik graag het onderwijs in wil: ik wil nog steeds anderen helpen zich te
ontplooien naar een betere versie van zichzelf.
2.2 WELKE VISIES ZIJN ER OP ONDERWIJS?
Zoveel mensen zoveel meningen. Er zijn enorm veel verschillende visies op onderwijs in
zijn algemeenheid als vakspecifieke visies. Ik zal deze niet allemaal hier kunnen
behandelen. Om deze paragraaf enigszins behapbaar te houden, focus me op de
volgende onderdelen:
• Wat zijn de drie belangrijkste benaderingen waarop onderwijs in Nederland
wordt verzorgd?
• Hoe ontdek je als leerkracht je eigen pedagogische idealen die in drijfveer zijn
van jouw onderwijsvoorkeur?
• Wat kunnen we leren van de traditionele pedagogische vernieuwers?
• Welke vakspecifieke visies op goed taal- en rekenonderwijs zijn er?
2.2.1 PROGRAMMAGERICHT-, ONTWIKKELINGSGERICHT- EN
ERVARINGSGERICHT ONDERWIJS
Onderwijs in Nederland wordt over het algemeen in een van de volgende benaderingen
verzorgd. Judith Geers gebruikt in haar afstudeeronderzoek een heldere metafoor met
een weegschaal, die ik hier graag overneem (Geers, 2010).
LORI-LISA VAN GELDER – VAN BERKEL 6
,GEÏNTEGREERD ONDERWIJSKUNDIG ONTWERP
(Geers, 2010)
2.2.2 PEDAGOGISCHE IDEALEN
Nu valt in mijn ogen voor alle drie de onderwijsbenaderingen wat te zeggen. Maar hoe
ontdek je als leerkracht nu je eigen pedagogische idealen die in drijfveer zijn van jouw
onderwijsvoorkeur?
Het Pedagogisch Prioriteitenspel is een spel ontwikkeld door de HAN, een organisatie
die bestaat uit 14 academies met opleidingen, onderzoek en advies die hun tanden zetten
in tal van maatschappelijke vraagstukken. In dit spel ontdekken, verduidelijken en
beargumenteren (toekomstige) leraren welke pedagogische idealen de belangrijkste
drijfveer zijn in hun eigen onderwijs (Han, 2021). Op basis van de uitslag hoe de
prioriteiten gelegd worden, ontstaat er een typologie (Van Kan, z.d.) die jou als
leerkracht kenmerkt. Ik schets ze hier kort:
1. Zorglegitimering is erop gericht leerlingen te zien als kwetsbare wezens, die
afhankelijk zijn van volwassenen om te overleven in een veeleisende wereld;
2. Persoonlijke legitimering is erop gericht leerlingen te begrijpen als unieke
sociale wezens, die een persoonlijke relatie met elkaar en de leraar hebben;
3. Contextuele legitimering is erop gericht de leefomstandigheden, het
verleden, en de praktische levensbehoeften van leerlingen te betrekken bij
onderwijssituaties;
LORI-LISA VAN GELDER – VAN BERKEL 7
,GEÏNTEGREERD ONDERWIJSKUNDIG ONTWERP
4. Kritische legitimering is erop gericht leerlingen te bevrijden van beperkende
ideeën over zichzelf en van de levensomstandigheden die deze ideeën inslijpen;
5. Functionele legitimering is erop gericht het maximale uit kinderen te halen
in termen van hun prestaties op school;
6. Psychologische legitimering is erop gericht het gedrag van leerlingen te
labelen in mentale of emotionele termen ten einde adequaat onderwijs te
kunnen verzorgen.
2.2.3 VIER TRADITIONELE PEDAGOGISCHE VERNIEUWERS
Het (Nederlandse) onderwijs heeft zich onder invloed van diverse pedagogen,
psychologen en filosofen ontwikkeld tot het onderwijs van vandaag de dag (Onstenk,
2018). Hieronder volgt een korte samenvatting van de enkele kenmerkende vernieuwers
die vandaag de dag nog steeds hun stempel drukken op het onderwijs in Nederland (en
daarbuiten).
Maria Montessori
De Italiaanse Maria Montessori (1870 – 1952) had als ideaal: ‘Betere mensen vormen voor
een betere wereld’. Zij nam het kind als uitgangspunt, die volgens haar een natuurlijke,
noodzakelijke drang tot zelfontplooiing heeft. De kern van haar methode kan worden
samengevat in de uitspraak: ‘Help mij het zelf te doen’; alle opvoeding is in principe
zelfopvoeding.
Opvoeding en onderwijs moeten volgens Montessori enerzijds de behoeften van een
kind onderkennen en anderzijds hierop inspelen, door het aanbieden van juiste
omgeving en materialen. Op deze wijze wordt het kind zelfstandig een eigen
persoonlijkheid te ontwikkelen. Vandaag de dag heeft Montessorionderwijs als doel
“kinderen een gevoel van onafhankelijkheid, eigenwaarde en vertrouwen in de eigen
persoonlijkheid te geven.” (Nederlandse Montessori Vereniging, 2021).
Daltononderwijs van Helen Parkhurst
De Amerikaanse lerares Helen Parkhurst (1886-1973) schafte het klassikaal onderricht
grotendeels af (Onstenk, 2018). Op de website van het Daltononderwijs is te lezen dat
Parkhust “van kinderen mensen wil maken die onbevreesd in het leven staan, vol van
zelfvertrouwen, creatief, initiatiefrijk, sociaal en die hun maatschappelijke
verantwoordelijkheid nemen. 'Fearless human beings'”.
Parkhurst ziet kinderen als kleine ondernemers en pakt dit als volgt aan. De leerlingen
krijgen een portie schoolwerk, dat ze als hùn taak, hùn werk aanvaarden, net zoals
volwassenen dat in het werkende leven hebben. De kinderen moeten voor de taak zelf
een planning maken. En zoals het ook in het echte leven gebeurt, mogen de leerlingen
elkaar en de leerkracht om hulp vragen als ze er even niet uitkomen. Parkhurst adviseert
alle blokkades op te heffen, die kinderen van het werk houden: denk aan de schoolbel
en het rooster. Zij geeft kinderen de tijd om door te werken.
LORI-LISA VAN GELDER – VAN BERKEL 8
, GEÏNTEGREERD ONDERWIJSKUNDIG ONTWERP
Ook leerkrachten moeten zich terughoudend opstellen: 'Stay out of the way of the
children' is haar advies. Dit betekent niet dat zij tegen het geven van instructie is, maar
zij vindt dat leraren niet te veel met zichzelf in de weer moeten zijn. De leerkracht heeft
vooral een begeleidende rol, de leerling is degene die actief moet zijn (Nederlandse
Dalton Vereniging, 2021).
Vrije school van Rudolf Steiner
De Oostenrijkse Rudolf Steiner (1861-1925) wordt gezien als de grondlegger van de
antroposofie en de vrije school. De vrijeschoolpedagogiek stimuleert en begeleidt het
kind ‘te worden wie je bent’ in een ‘gezonde relatie’ met zijn omgeving. Er wordt
gestreefd naar een evenredige en harmonische ontwikkeling van denken, voelen en
willen, waarbij wetenschap, kunst en religie als ‘menskundige uitgangspunten’ centraal
staan. De intellectuele ontwikkeling is slechts een onderdeel van de pedagogiek
(Onstenk, 2018).
Meervoudige intelligenties van Gardner
De Amerikaanse psycholoog Howard Gardner (1943) is bekend door zijn theorie van de
meervoudige intelligenties (MI). Gardner (1983) stelt dat de bekwaamheid om te leren
langs verschillende wegen kan plaatsvinden. Hierin onderscheid hij de volgende
intelligenties: verbaal-linguïstisch, logisch-mathematisch, visueel-ruimtelijk, muzikaal-
ritmisch, lichamelijk-kinesthetisch, naturalistisch, interpersoonlijk en intrapersoonlijk
(zie figuur 2.1). Binnen één individu kunnen er ook grote verschillen in
aanleg zijn tussen verschillende begaafdheidsgebieden.
Figuur 2.1 – Meervoudige intelligentie (Gardner, 1983)
LORI-LISA VAN GELDER – VAN BERKEL 9
