EWALD, JOEP
17-9-18
SAMENVATTING HUMAN GEOGRAPHY
Introductie:
Geografie gaat over het beschrijven van de aarde. De sociale geografie gaat over het beschijven
van menselijke interactie met de aarde en met elkaar op de aarde. Geografie gaat niet over het
vinden van de waarheid, maar wordt vaak beschreven vanuit een maatschappelijke context of een
bepaalde ideologie. Het is daarom belangrijk in het achterhoofd te houden met welke ideologie
iemand een theorie of model maakt.
Geografie is een holistisch vakgebied. Wat betekent dat het niet gaat om losse delen anzich, maar
dat de som van de delen het resultaat van een bepaalde actie of verschijnsel maakt. Culturele
factoren kunnen niet worden losgezien van demografische en economische factoren. Dit maakt
geografie een interdisciplinair vakgebied.
In de geografie gaat het vaak om het beschrijven van:
1) Space (relaties tussen locaties),
2) Place (Locaties waar iets plaatsvind en de lokale context of lokale kenmerken),
3) Scale (De interactie van bepaalde acties of processen op verschillende schaalniveaus).
4) Difference (verschillen tussen gebieden),
5) Connectivity (processen zijn aan elkaar gelinkt, netwerken),
6) Unevenness (ongelijkheid van bepaalde acties of processen).
De oude geografie gaat vooral over de handel tussen landen, terwijl geografie na de tweede
wereldoorlog meer ruimtelijk analytisch werd en er ook meer modellen werden gemaakt.
Geografie kent verschillende stijlen
1) Behaviorale geografie (beschrijven van sociale veranderingen op de aarde)
2) Structurele geografie (het beschrijven van structuren die plaatsinden)
3) Humanitaire geografie (elk individu is anders en welke keuzes maakt zij en waarom?)
1|Pagina
, EWALD, JOEP
17-9-18
SAMENVATTING HUMAN GEOGRAPHY
Hoofdstuk 2 & Hoofdstuk 3:
Alles wat er buiten te zien is heeft een zekere padafhankelijkheid. Hiermee wordt bedoelt dat alles
een geschiedenis heeft en een reden heeft waarom het is gebouwd. Daarom is het belangrijk de
geschiedenis daarvan te begrijpen. Daarom wordt er in dit stuk dieper ingegaan op de
geschiedenis.
2.1. Kapitalisme:
Belangrijk in de geschiedenis is het ontstaan van het kapitalistische systeem. In dit systeem
worden goederen verhandeld tegen een vrije marktwerking, waar aanbod en vraag belangrijke
componenten zijn en waarbij bedrijven altijd streven naar winstmaximalisatie, door de kosten zo
laag mogelijk te houden. Belangrijk hierbij is dat de verdeling van werk (division of labour) wordt
opgedeeld in kleine stukjes, zodat deze zo efficiënt mogelijk konden worden uitgevoerd. Verder is
het belangrijk een competitive advantage te hebben tegenover de concurrentie. Belangrijke
kenmerken van het traditionele kapitalistische systeem zijn:
a) Werk werd beloond doormiddel van loon waarmee goederen ingekocht konden worden om te
overleven; b) Het overgrote merendeel van de werkers waren man; c) Werkers werden erg in de
gaten gehouden tijdens het productieproces; d) Vaak werd het bedrijf gerund door iemand die
enkel uit was op winst; e) Er was altijd strijd tussen de salarissen van de werkers en de winst; f)
Alle vaste kosten waren geldafhankelijk.
Economische ongelijkheid werd in deze periode verklaard door locatieverschillen in technische
vooruitgang.
2.2. Theorieën ontstaan in het begin van het kapitalisme
Een van de theorieën over het kapitalisme was de gedachtegang van Karl Marx. Hij beweerde dat
het kapitalisme een oneerlijk en uitputtend systeem is. Hij beweert dat de maatschappij opgedeeld
kan worden in twee klassen; degene met geld (de kapitalisten) en degene die moeten werken voor
de kapitalisten. Hij stelt dat kapitalisme van nature uit is naar winstmaximalisatie ten kosten van
de lonen van de arbeiders, een teloorgang was daarmee onvermijdelijk. Hij motiveerde arbeiders
zich te mobiliseren tegen de kapitalisten.
Een methode om de wereldeconomie in te delen is de theorie van Wallerstein. Hij beweert dat de
wereld op te delen is in drie klassen; de core; semi-periphery en de periphery. De periphery staat
ten diensten van de core en de core is economisch altijd vooruitstrevender dan de periphery.
2.3. Merchant capitalism
Merchant capitalism was de omschakeling van een feodalistisch systeem in een kapitalistisch
systeem. In het feodalistische systeem is er spraken van een standencultuur die zo goed mogelijk
in stand gehouden moet worden. Landsgrenzen bestaan in deze tijd nog niet en het economische
systeem was grotendeels agrarisch. Onder het Merchant capitalism veranderde dit. Deze periode
kenmerkte zich door: a) Meer mensen gingen werken tegen geld, waardoor specialisatie steeds
belangrijker werd; b) Eigen bedrijfjes begonnen winstgevend te worden en vraag te genereren
voor producten en begonnen land van anderen op te kopen; c) Technologische ontwikkelingen
zoals de drukpers veranderde industrieën; d) wetenschap werd steeds belangrijker; e) De nieuwe
kapitalisten werden belangrijker in het wereldsysteem.
In deze tijd ontplooide zich ook de kolonisatie door Europese grootmachten. Hierdoor ontstonden
de eerste handelssystemen en begon met in de aardrijkskunde te beschrijven waar welke
2|Pagina
, EWALD, JOEP
17-9-18
SAMENVATTING HUMAN GEOGRAPHY
producten konden worden gevonden en waarom. Belangrijk in deze tijd was ook dat steden
begonnen te groeien aan het water, omdat hier gemakkelijk gehandeld kon worden. De koloniën
waren in deze tijd vooral nog gericht op handel en niet op het veroveren van zoveel mogelijk land.
Slavenhandel deed zijn intreden; waardoor slaven aan het werk werden gezet om voor het westen
te produceren. Hierdoor ontstond er ook een racistische kijk naar de “zwarten” mensen uit de
koloniën, ook beginnen in deze tijd de eerste oorlogen te ontstaan tussen de eerste grootmachten
om het gewonnen land.
2.4. 1e Industrialisatie-golf
De eerste fase van de industrialisatie kan worden beschreven als de proto-industrialisatie. In deze
tijd waren de eerste tekenen van industralisatie te vinden op het plattenland (a), die in deze tijd
nog redelijk huiselijk waren (b) en de belangrijkste bron van energie waterkracht was (c). In deze
tijd werden er veel kanalen en wegen aangelegd zodat kolen eenvoudig per boot of per huifkar
konden worden vervoerd, zodat kool niet meer “zelf” verzameld hoefde te worden.
Ook in de agrarische sector waren er grote veranderingen. Stukken land kregen steeds minder
eigenaren en kleine innovaties in de agrarische sector zorgde voor schaalvergroting. Echter kon
de agrarische sector de bevolkingsgroei niet bijbenen waardoor soms eten uit de koloniën werd
gehaald.
2.5. 2de industrialisatiegolf
Door de uitvinding van de stoommachine veranderde er veel in de industrialisatie. Ten eerste
werd de agrarische sector minder afhankelijk van arbeiders dat zorgde voor werkeloosheid op
het platteland. Anderzijds zorgde dit voor meer industrieën die zich met name gingen vestigen in
de buurt van kool-gebieden (Ruhr-gebied, Charleroi, Liverpool etc.). De werkeloosheid op het
platteland zorgde voor grote verhuisbewegingen naar de steden, waar de industrieën zich vaak,
midden in het stadscentrum centreerde. De urbanisatie was in eerste instantie heel chaotisch en
zorgde voor krottenwijken binnen de steden. De komst van de stoomtrein zorgde daarna voor
suburbanisatie; maar in de eerste instantie was dit filantropisch, vanuit het goedhard van de
werkgever, om betere arbeidsvoorwaarden te bieden (Greenbelt Cities). Later werd dit
commerciëler.
De industrie veranderde in Fordist capitalism. Deze periode kenmerkte zich door: a) Groeiende en
dominant wordende secondaire sector; b) Grote fabrieken die veel ruimte in beslag nemen die
vaak zeer belangrijk zijn voor de regionale economie; c) Grote bedrijven runnen de fabrieken; d)
Urbanisatie is grotendeels te wijten aan de mate waarop bedrijven naar de stad toekomen
(productiegericht); e) De staat wordt steeds verzorgender en helpt bij sociale ongelijkheid,
werkeloosheid en ziekenzorg; f) Het gaat vooral om grootschaligheid en standaardisatie. Samen
met het Fordisme werd de automobiliteit ook steeds belangrijker.
2.6. Liberal kapitalism, comunism and Nazism
Samen met het fordistische kapitalisme groeide de twijfels over het kapitalistische systeem. Het
kapitalistische systeem werd steeds ongeorganiseerder en werkte het sociale ongelijkheid en
kartelvorming in de hand. Aangewakkerd door het marxisme (zie 2.2.) ontstonden er
groeperingen die zich verzette tegen het kapitalistische systeem. De nazi’s verzette zich
bijvoorbeeld tegen het kapitalistische systeem en beweren dat we terug moesten naar een
traditionelere omgangsvorm en familiesfeer, wel met de kanttekening dat ze rasistisch waren en
dit alleen de “Aryan race” deze aarde zou mogen bewandelen.
3|Pagina
, EWALD, JOEP
17-9-18
SAMENVATTING HUMAN GEOGRAPHY
In 1917 na de eerste wereldoorlog ontstond er ook een tweestrijd tussen enerzijds het
kapitalistische systeem en anderzijds het communistische systeem. Nadat de tweede wereldoorlog
ontstond door de komst van Hitler en de Nazi’s en deze werden verslagen door de geallieerden,
ontstond de koude oorlog.
Na de 1e en 2e wereldoorlog begonnen de Europese landen ook steeds meer kolonieën, die ze in
de industrieel tijdperk hadden opgebouwd de dekoloniseren. De ge-dekoloniseerde landen
probeerde een systeem op te zetten gelijk aan die van de Europese landen, echter zorgde etnische
verschillen vaak voor burgeroorlogen, omdat de koloniale grenzen vaak niet de etnische patronen
volgde. Het koloniseren van Afrika heeft dus grote impact gehad op de sociaal geografische
verhoudingen die nu nog steeds aanwezig zijn.
Na de jaren 60 groeide het kapitalistische systeem van een georganiseerd naar een
ongeorganiseerd kapitalistisch systeem. Belangrijke kenmerken hiervan zijn: a) Minder focus op
de secondaire sector en meer focus op de tertiaire sector; b) Meer flexibiliteit in technologische
ontwikkelingen verkleinde de grootte van fabrieken; c) Specialisatie van gebieden werd steeds
minder scherp; d) Veel fabrieken verhuizen naar lagelonen-landen; e) Educatie wordt steeds
belangrijker. Meer speculatieve economie door groei financiële sector.
Het kern, semi-periferie, periferiesysteem is een gevolg van het kapitalistische systeem. Dit
systeem kent winnaars en verliezers. Meestal veranderd dit systeem en de positie van landen als
de arbeidsverdeling van een land veranderd. Een kritiekpunt is dat het vooral kijkt naar staten en
het weinig zegt over de regio’s of bedrijven in dat land. Dit nieuwe kapitalistische systeem leidt
ook tot een aantal economische -, ecologische -, geopolitieke -, identiteits- en
veiligheidsproblemen.
4|Pagina
