Persoonsgerichte therapie
Persoonsgerichte therapie richt zich naast moeilijkheden ook op mogelijkheden van persoon,
in tegenstelling tot klachtgerichte therapie. Carl Rogers en Abraham Maslov. Humanistische
beweging: focust zich op gehele unieke mens. Uitgangspunt: mensen zijn in staat om eigen
keuzes te maken. Rogers optimistische kijk op mensen (toekomstgericht, constructief,
relatistisch en betrouwbaar). Rogers zette zich af tegen behaviorisme, psychoanalyse en
godsdienstige opvattingen.
Rogeriaanse basishouding: empathie, echtheid en respect.
Basisprincipes van persoonsgerichte psychotherapie
Begint met maken van contact, zodat er veilige relatie ontstaat. Zorgvuldig luisteren om
binnenwereld te begrijpen client komt meer in contact met zichzelf. Diagnostiek,
duidingen en gedragsadviezen worden verworpen geen gelijkwaardig contact. Was
wetenschappelijk ingesteld.
Zes voorwaarden therapeutische verandering:
1. Twee personen hebben psychologisch contact
2. Client bevindt zich in staat van incongruentie
3. Therapeut staat congruent en geïntegreerd in de relatie
4. Therapeut ervaart onvoorwaardelijke positieve waardering voor client
5. Therapeut ervaart empathie voor referentiekader client
6. Client ervaart empathisch begrip
Als aan deze voorwaarden wordt voldaan, is het voldoende.
3, 4 en 5 basiscondities.
Empathisch begrijpen
Door af te stemmen op client, vormt therapeut hypothesen die worden getoetst door client
voor te leggen.
Echtheid en presentatie
Echtheid houdt in dat therapeut zijn werkelijke zelf is tijdens ontmoetingen met client.
Veronderstelt zelfbewustzijn: toegang hebben tot bewustzijn, doorelven gevoelens, ervaren in
relatie, en ze communiceren als ze blijvend zijn. Directe manier bij ontmoeting.
Therapeutische presentie: volledig richten op aanwezigheid in moment, openstellen eigen
ervaring als wel die van client.
Als therapeut in contact is met eigen onderliggende ervaringsstroom, kan hij levendige en
persoonlijke aanwezigheid bieden. Contact met reëel aanwezige persoon heeft iets
onvoorspelbaars en is verfrissend.
- Belangrijk om te aarden
- Geaard zijn in levensbeschouwing, professionele kennis en ervaring, adequate
werkomgeving maar niet alles tegen client zeggen. Hypothesen toetsten.
Bijvoorbeeld nagaan waarom gedachten afdwalen en dit bespreken met client.
Monica Gundrun heeft interactionele barometer beschreven die helpt bij bewust worden van
wat er tijdens interactie gebeurt.
,Aanvaarding en respect
Onvoorwaardelijke positieve aanvaarding. Maar therapeut is ook echt, heeft ook eigen
primaire reacties zoals bijvoorbeeld irritatie. Maar aanvaarding betekent dat therapeut eigen
reacites tussen haakjes zet om ruimte te maken voor aanvaarding van beleving van client.
Therapeut op zoek naar persoon achter problematische gedrag. Misverstanden worden
opgelost door het ter sprake brengen, stellen van grenzen en benoemen van wat client aan
indrukken en gevoelens bij therapeut oproept. Confrontatie meeste effect als therapeut
dieperliggend respect voor persoon van client ervaart en communiceert.
Persoonlijkheidstheorie en theorie van veradering
Volgens humanistische theorie hebben mensen een aangeboren actualiseringstendens. Voedt
menselijke ontwikkeling en zelfsturend vermogen (agency). Ontwikkelt zich vanzelf in goede
omgeving, maar soms voldoen ouders niet aan het geven van onvoorwaardelijke liefde,
acceptatie en waardering. Kind kan bijvoorbeeld verkeerd begrepen worden. Als ouders boos
worden als kind huilt, en gebeurt vaak, kan kind bijvoorbeeld denken dat het alleen okay is als
hij zich rustig houdt niet leren om eigen behoeften serieus te nemen. Dus kan
zelfactualisatie belemmeren. Persoonsgerichte psychotherapie gericht op vrijmaken van
onderdrukte persoonlijke actualiseringstendens.
Kritiek, want weinig aandacht aan dat mens sociaal wezen is, dat zich moet leren voegen in
eigen sociale context : configuraties in het zelf. Andere kritiek is dat er meerdere oorzaken
kunnen zijn volgens Warner, bijvoorbeeld: waardecondities (bepaalde belevingen bedreigend
voor het zelfconcept ‘ik ben geen echte man als ik huil’), vroegkinderlijk trauma (belevingen
hier en nu kunnen vroegkinderlijk trauma triggeren), vroege verwaarlozing (te weinig
empathie van ouders, kwetsbaar zelf), aangeboren tekorten (ASS).
Hoofdstuk 2: een persoonsgerichte visie op het zelf: het geheel en de delen
Zelf: wat eigen is aan de persoon, kern van persoonlijkheid. Stabiel referentiepunt waaruit
mens leven vormgeeft op bewust en onbewust niveau. Subjectief: verhaal waarmee mens
betekenis geeft aan wat ervaren wordt. Wisselwerking lichaam – psyche – omgeving.
- Belichaming: Zintuigen voor innerlijke wereld, buiten wereld. Zorgt dat je contact
kunt hebben met anderen, uitvoeren vaardigheden. Lichaam maakt ons kwetsbaar.
- Subjectieve beleving: wereld wordt ervaren vanuit eigen referentiekader. WE hebben
gedachten, gevoelens, overwegingen. Geheugen zorgt voor continuïteit. Beleving
wordt beïnvloed door wat we eerder hebben meegemaakt. Geeft controlegevoel.
Kunnen reflecteren, andere wegen kiezen. Leven wordt ervaren als iets dat kan
veranderen. Veelvoudige realiteit (actuele als mogelijke werkelijkheid)
- Sociale verankering: zelfbesef wordt ontwikkelt in contact met verzorgers door
betekenis die zij aan signalen van kind geven. Onvoldoende sensitief reageren
scheefgroei in zelfbesef. Manier waarop we onszelf ervaren wordt ingebed in sociale
interactie.
- Zelf als narratief: Identiteit is integratie belichaming, subjectieve beleving en sociale
verankering. Ieder van ons vormt narritief van continuïteit en verandering en
mysterieuze.
Het zelfconcept binnen het persoonsgerichte denken
,Rogers: zelfconcept is georganiseerd Gestalt dat wordt gevormd op basis van ervaringen.
Waarden weerspiegelen zelfbeeld. Gestalt is vloeiend, maar kan ook rigide zijn. Blijft dan
negatieve waardering hebben voor zichzelf, ondanks dat meisje hem leuk vindt.
Hechting en de ontwikkeling van het zelf
Bowlby: veilige hechting als verzorgers sensitief reageren op signalen van kind. Bowbly’s
beschrijvingen over gedrag van ouders van veilig gehechte kinderen komt overeen met
respect, empathie en echtheid. Als ouders niet bieden, kunnen waardecondities ontstaan.
Zelfbesef wordt ontwikkeld in interactie met verzorgers. Onzeker zelfbesef is geworteld in
angst om afgewezen te worden, niet in staat om jezelf te redden.
Schaamte wordt vaak indirect geuit; schaamte voor schaamte. Kan leiden tot zelfreflectie
maar ook tot gevoel van waardeloosheid. Autonome reacties (zweten, blozen) zichtbaar
voor anderen. Schaamte ontwikkelt zich binnen gehechtheidsrelatie. Als kind 2 jaar, dan
moeders elke 9 minuten iets verbieden. Roept schaamte bij kind op, band wordt weer hersteld
als merken dat kind heeft opgemerkt. Voor gezonde opvoeding zowel aandacht, bevestiging
als begrenzing nodig.
Vanaf 3de jaar heeft kind door dat eigen handelen bepaalde gevolgen heeft. Schuld betreft
vooral gedrag en gevolgen daarvan terwijl schuldgevoel persoon als geheel raakt. Niet alles
goed doen ruimte empathie en bescheidenheid. Maar destructief schuldgevoel
schaamte. Schuldgevoel goed maken. Schaamte passiviteit en terugtrekken.
Emotieregulatie als functie van het zelf
Hechting vormt context waarin kind leert om emoties te reguleren. Als ouder niet
reageert op huilen kind, dan kind stil vallen of seperation cry. Verzorger reageert uit eigen
betekenisgeving. Kijkt niet waarom kind huilt, maar ervaart baby als lastig. Als ouders eigen
innerlijke model gebruiken om baby te begrijpen, voelt kind zich door verzorgers gezien als
iemand wiens gedrag kan worden begrepen vanuit eigen mentale toestand,
gevoelens/behoeften/intenties. Basis wordt gelegd voor ontwikkelen reflectieve zelf. Kind
leert innerlijke voorstelling van zichzelf te ontwikkelen als iemand die bepaalde gevoelens
mag ervaren en uiten en als iemand die gezien wordt als een persoon met redenen voor
bepaald gedrag. Kind verinnerlijkt het vermogen om negatieve emoties te verdragen en deze
betekenis te geven. Er ontstaat beeld van eigen zelf.
Emotieregulatie = verdragen emoties, zich ervan bewust zijn en ze adequaat gebruiken om
lijden te reguleren en persoonlijke behoeften en doelen te bevorderen. Eerste plaats reguleren
intensiteit van emoties. Matig spanningsniveau goed, maar laag spanningsniveau nodig voor
uitrusten. Verzorgers actief om spanningsniveau te reguleren. Kind verinnerlijkt dit
geruststellende gedrag.
Onveilig gehechte mensen: prikkels met angst activeren emotieschema’s. Afwisseling
hyperarousal en hypoarousal. Bij hyperarousal is er paniek en is het lichaam ingesteld op
vechten of vluchten. Bij hypoarousal is denken en voelen afgevlakt en is persoon passief en
depressief. Tolerantiezone is toestand waarin persoon emotionele stimulatie kan verdragen en
verwerken.
Integratie van zelfaspecten als therapeutische taak
Binnen persoonsgerichte benadering is er een pluralistische visie op het zelf. Zodra er
tegenstrijdigheden zijn in zelfbeleving, kan het helpen om met kussentjes te werken.
Verschillende delen van het zelf worden aangesproken, terwijl er impliciet wordt uitgegaan
van de gehele pesoonlijkheid, waarbij er verschillende aspecten beleefd kunnen worden.
, Complexe binnenwereld wordt expliciet gemaakt door gebruikt van kussentjes. Woede lijkt
onverdraaglijk, symbolisch begrenzen. Ineke houdt kwetsbare bij zich, zodat ze het zelf kan
beschermen. Ouders op afstand, zodat ze invloed op zelfbeleving kan reflecteren. Woede
ertussen autonoom bestaan.
Te veel stress en emotie zijn ontregelend voor onszelf. Gematigd niveau emotionele arousal
werkt juist integrerend tegelijk denken en voelen.
Hoofdstuk 3: het belang van therapeutische relatie
30% bepaald door relatooele actoreo, maar 15% aao techoiek. Met oame 3 aspecteo vao
therapeutsche relate efecte : 1. Kwaliteit eo robuustheid vao sameowerkiogssrelate, 2 .
Overeeostemmiogs tusseo clieot eo therapeut teo aaozieo vao de doelstelliogseo eo verwachtogseo
omtreot de therapie, 3. Mate vao empathie vao de therapeut.
Relatooele actoreo teo aaozieo vao succes: 1. Positeve waarderiogs vao clieot voor therapeut, 2 .
Coogsrueote (echtheid) vao therapeut, 3. Geveo vao eedback aao clieot over hoe gsedrags bij
therapeut overkomt, 4. Bereidheid vao therapeut om spaooiogseo io de sameowerkiogssrelate met de
clieot te besprekeo, 5. Zel oothulleod gsedrags vao therapeut, 6. Ioterpretates over therapeutsche
relate (overdracht etc.), 7. Adequaat haotereo vao tegseooverdrachtsgsevoeleos
2 therapeutische ingrediënten relationele sfeer: 1. Scheppen van voldoende veilig klimaat,
zodat client ziczhelf ter discussie durft te stellen, 2. Alter egofunctie therapeut: accepteren van
wat client op dat moment nog niet van zichzelf durft te accepteren.
Opschuiven van Rogers opvatting over gedepersonaliseerd alter ego van zijn client naar een
participerend ego, waardoor therapeutisch contact meer een interpersoonlijke ontmoeting lijkt.
Directe persoonlijke aanwezigheid wordt nu presentie genoemd: therapeut is heel direct
aanwezig en bereikbaar in de hier-en-nu-relatie. Hij heeft contact met ervaringsproces en
brengt authentieke gevoelens van affect en nabijheid tot uiting.
Empathie kan overgaan in sympathie, waarbij therapeut één wordt met client. Gebeurt niet
altijd, ook niet bij succesvolle behandelingen.
Structuur van de therapeutische relatie (overdrachtsgevoelens + werkalliantie)
Overdrachtsgevoelens (infantiel neurotische structuren), en normale gevoelens. Gewone deel
is alliance.
Werkalliantie: relatief conflictvrij.
Echte relatie: realistische percepties en interacties. Dimensies van het elkaar mogen,
wederzijds begrip, respect voor elkaar.
Therapeutische werkalliantie verschilt in drie opzichten van andere therapievormen:
1. Therapeut afgestemd op interne referentiekader van client
2. Reacties van therapeut naar binnen gericht zijn
3. Relatie is mmomentane basis in het hier en nu.
Verschil CGT: direct mogelijk cognitieve veranderingen tot strand brengen
