Gehechtheidstheorie
Gehechtheidssysteem
Het gehechtheidssysteem zijn niet bewuste-, interne werkmodellen die worden geactieerd bij
geiaar. Ze leidt tot strategieën ian denken, ioelen(afectregulatee en gedrag(copinge. Dit alles is
iastgelegd op neuronaal niieau; ons impliciet geheugen(lijfennis; weten hoee.
Op basis ian het gehechtheidssysteem is er gehechtheidsgedrag; gedragingen die bij geiaar ingezet
worden om de nabijheid ian de ierzorger te bewerkstelligen. Bij iolwassenen is dit ieel subteler
dan bij kinderen.
Het intuïtieve van levenslessen met betrekking tot hechting
volgens Weisfelt
In het hechtngsgedrag ian mensen is een aantal fasen te onderscheiden.
In eerste instante zoeken mensen de ontwikkeling ian min of meer iaste gedragspatronen
waarbinnen de hechtng iorm krijgt.
Veriolgens gaan mensen experimenteren met ander gedrag en met andere mensen om zich aan te
hechten. Daardoor leren mensen 'iooruit te denken'. Ze ontwikkelen hechtngsgedrag in hoge mate
iergelijkbaar met een schaakspeler. Ze oierwegen hun gedragingen en schaten de reactes ian de
ander in. Ze antciperen op succes en falen.
Door dit ioortdurend experimenteren leert de jonge mens steeds fexibeler te zijn ten aanzien ian de
ander. Veel ian deze kennis wordt in ierloop ian tjd opgeslagen in het onbewuste. Op de lange duur
zijn mensen niet meer in staat zich al deze lessen op een bewust niieau te herinneren. De
experimenten rond hechtng worden ioor een groot deel aangegaan op basis ian wat we intuïte
noemen: de ieelal niet bewuste waarneming ian de ander, waarin soms minuscule reactes worden
ingeschat en waarop wordt gereageerd. Zo is het bekend dat kleine bewegingen met de
mondhoeken of de ogen in hoge mate bepalen of de ander ons 'aanspreekt'. Specifeke bewegingen,
klanken en geuren herinneren ons aan eerdere hechtng en de daarbij opgedane eriaringen.
Naarmate we ouder worden, herhalen we op deze manier oude leienslessen en ioegen -hopelijk-
nieuwe toe. Oude relates herhalen zich op deze wijze makkelijk in nieuwe. Partnerkeuze en
iriendschappen zijn mede gebaseerd op de oorspronkelijke leienslessen. Niet geweten
oiereenkomsten tussen de oorspronkelijke hechtngsobjecten en de nieuwe bepalen in hoge mate
onze keuze.
Patronen in de ontwikkeling van gehechtheid en wat volgens
Weisfelt het ervaren resultaat van beantwoorde gehechtheid is
Liefde is de resultante ian hechtngsgedrag dat wordt beantwoord. Hechtng is het zoeken en
onderhouden ian de nabijheid tot de ander. Ook bij het uitblijien ian een beloning door de reacte
ian de ander iindt hechtng plaats. De hechtngsbehoefe is sterker dan straf. Steeds weer zal het
kind (ongeacht de reacte ian de ierzorgerse de hechtng zoeken. De ioeding speelt zeker een
belangrijke rol in de ontwikkeling ian hechtngsgedrag. Belangrijker is echter nog de eriaring ian
iertrouwdheid. Het kind zoekt ioortdurend het iertrouwen dat de hechtng ook op langere termijn
zal plaatsiinden. In deze ioortdurende wisselwerking tussen ouders en kind groeit de hechtng.
In iolgorde benoemd worden de iolgende patronen herkenbaar.
1. In eerste instante klampt het kind zich iast aan de bron ian warmte en ioeding. De hechtng
is gericht op een specifeke persoon, later op meerderen.
, 2. Veriolgens reageert de omgeiing met specifeke prikkels ioor het kind. Het kind gaat
genieten ian de nabijheid tot mensen. Het reageert op de actes ian de iolwassenen en de
wisselwerking groeit steeds meer. Veriolgens gaat het kind meer autonoom actes
ontplooien en daarmee zijn wereld naar andere hechtngsobjecten uitbreiden.
3. Ten slote ontwikkelt het in de interacte met anderen steeds meer eigenheid. Het
hechtngsgedrag is meer gediferenteerd en wordt sterker door het indiiiduele kind bepaald.
4. Het proces wordt afgerond doordat het kind leert omgaan met zijn angst ioor en zijn
behoefe aan scheiding. Het leert omgaan met de tjdelijkheid ian de nabijheid en leert
steeds meer erian te genieten zijn eigen wereld te ierkennen. Leterlijk en zeker ook
psychologisch gezien kruipt het kind weg ian de ierzorgers en experimenteert met zijn
grenzen ian tjd en afstand. De angst ioor de scheiding krijgt nog een extra accent in de
angst ioor de ireemde. Voor het kind ireemde mensen die in zijn iertrouwde omgeiing
binnendringen, kunnen als uiterst bedreigend worden eriaren. Ook dit is weer een
leerproces op zich. Al spoedig ierandert de eenkennigheid in nieuwsgierigheid. Op de lange
duur oierwint de neiging tot het experimenteren het ian de neiging om zich aan de bekende
ierzorgers iast te klampen.
Naarmate het kind beter heef geleerd zich aan ierschillende personen te hechten, zal het de
doelgerichtheid ian de hechtng gaan ierfjnen. Het gaat zich erop toeleggen specifeke nabijheid ian
specifeke personen te ierwerien. Niet meer de aandacht en de nabijheid als zodanig is het doel, de
'soort' aandacht en nabijheid wordt ian belang. Het leert op ierschillende manieren met wisselende
personen om te gaan.
Liefde is de eriaring die in ons wordt opgeroepen wanneer de hechtng die wij aangaan wordt
beantwoord. Door de ioortdurende wisselwerking tussen mensen die zich aan elkaar hechten
ontstaat de eriaring ian liefde. In eerste instante moeten de ouders de liefde ian hun kind
ierdienen. Door het kind te ierzorgen en door hun hechtngsgedrag naar het kind toe, gaat het kind
steeds meer de persoon ian de ander als betekenisiol waarderen dan zijn daden. In de latere
ontwikkeling, wanneer de ioortdurende wisselslag ian het leien ian hechten naar scheiden en ian
scheiden naar hechten steeds meer bewust wordt, resteert dan de eriaring ian liefde; de intens
eriaren betrokkenheid bij de ander en de waardering ian de ander. Deze waardering staat dan
relatef los ian de daden ian de geliefde persoon. Zelfs wanneer een geliefde persoon de mens
kwaad berokkent, zal de liefde blijien. In deze zin is de liefde een eriaring die menselijk handelen
oierstjgt en daarmee een bron ian gezondheid. Mensen die goed kunnen liefhebben, de ander
intens kunnen waarderen, ontwikkelen de geestelijke en lichamelijke condites die wij als gezond
bestempelen. Uiteraard is de bron ian liefde niet onuitputelijk. Zoals liefde langzaam ieroierd
wordt in het adequate geien en nemen dat met toenaderingsgedrag gepaard gaat, zo kan zij ook
ierloren gaan als op langere termijn sprake is ian onrechtiaardigheid in de balans ian geien en
nemen
Onthechting volgens Weisfelt. De oorzaken en de gevolgen
Wanneer de omstandigheden waarin de jonge mens opgroeit buitengewoon slecht zijn, zal hij in zijn
poging tot hechtng trauma's kunnen oplopen. Trauma's ontstaan wanneer er meer ierwondingen
rond de hechtng worden eriaren dan de mens aankan. Deze trauma's ontwikkelen zich slechts in
door het kind eriaren extreme omstandigheden. Wanneer het kind bijioorbeeld al heel jong te
maken krijgt met langdurige ierlatng zal dit op de lange duur aanleiding geien tot trauma's. Op een
gegeien moment kan de ierwonding zo groot zijn dat zij onherstelbaar lijkt. Kenmerk ian al deze
situates is dat het hechtngsgedrag ian het kind niet tot het gewenste resultaat leidt. Het kind geef
het echter niet zo snel op.
,In eerste instante zal het proberen ian gedrag te ieranderen zodat er wel op gereageerd wordt.
Wanneer dit niet het geial is, zal het kind gaan protesteren. Vaak zal het kind gaan huilen. Het zal dit
huilen lang iolhouden en iersterken tot de uitputng iolgt. Dit is de fase ian het protest.
Wanneer ondanks het huilen ian het kind de nodige nabijheid en ierzorging niet of onioldoende
wordt ierkregen iolgt de fase ian de wanhoop. Het kind wordt stl en lijkt te berusten in de
ioortdurende afwezigheid ian de ierzorgers.
Wanneer de afwezigheid ian de ierzorgers blijf ioortduren, steeds wanneer het kind aankondigt de
hechtng nodig te hebben, iolgt ten slote de fase ian de onthechtng. Het kind ierbreekt innerlijk de
band met de ierzorgers. Het zal zich zeker proberen aan te passen aan de heersende
omstandigheden. Op de lange duur zal het zelfs naar buiten toe een iriendelijk of sociaal
aaniaardbaar gedrag presenteren. Innerlijk heef het zich echter teruggetrokken en heef het de
band ierbroken.
Er groeit een toenemende emotonele onierschilligheid ten aanzien ian zijn ierzorgers en andere
mensen om hem heen. Het kind heef zich onthecht ian zijn omgeiing. Uiteraard doen kinderen dat
niet absoluut. Afhankelijk ian de mate ian ierlatng en de manier waarop het kind hierop reageert
zijn er talloze iarianten in de mate en de manier ian onthechtng. De eriaren onierschilligheid ten
aanzien ian de mensen in de omgeiing zal per persoon en per situate wisselend zijn. De onthechtng
beïniloedt de ierdere ontwikkeling ian het kind en wordt de belangrijke factor in de ontwikkeling
ian psychische en sociale problemen in zijn ierdere leien.
Onthechting van zelf en anderen, maar ook binding, kunnen
volgens Weisfelt vormen van onthechting zijn
Onthechtng is het geiolg ian een ioortdurende mislukte poging tot hechtng. Wanneer er bij
ioortduring niet adequaat wordt gereageerd op het toenaderingsgedrag ian het kind zal de
onthechtng ten langen leste iolgen.
- Van een inadequate reacte is sprake wanneer keer op keer het toenaderingsgedrag ian het
kind wordt afgewezen, iaak ook zonder dat het de uitleg krijgt (kan krijgene ian de redenen
daartoe. Ook kan het gebeuren dat het kind door de omgeiing wordt afgewezen op ioor
hem belangrijke en kwetsbare momenten.
- Een andere iorm ian inadequaat gedrag is dat er op de toenadering ian het kind wordt
gereageerd met het iastklampen aan het kind, zodat er geen scheiding meer kan
plaatsiinden. De hechtng wordt dan bestraf met een ierlies ian autonomie.
- Een derde iorm ian inadequaat gedrag ten slote is onioorspelbaarheid en
onbetrouwbaarheid in het gedrag ian de ouders. Het ene moment wordt het
hechtngsgedrag beantwoord met een schijnbaar succes, het iolgende moment in een
iergelijkbare situate wordt hetzelfde gedrag echter weer afgewezen. Door deze
onioorspelbaarheid kan het kind geen lijn meer ontdekken in de wereld om hem heen. Op
de lange duur gaat het kind de pogingen dan opgeien.
, De dramadriehoek
De dramadriehoek beschrijf hoe mensen in interactes terechtkomen waarbij ze of te ieel of te
weinig ierantwoordelijkheid nemen. Er worden
hoofdleters gebruikt om aan te geien dat het
om een ROL gaat.
Verschillende posites rondom gehechtheid:
1. Ik ben goed, jij bent goed. (ieilige
Wanneer kinderen opgroeien in een
situate waarin ruime mogelijkheden tot
hechtng aanwezig zijn, groeit met het
toenemen ian het hechtngsgedrag ook
de zelfwaardering.
2. Ik ben slecht, jij bent goed. (Angstg-gepreoccupeerde
Het afgewezen kind realiseert zich dat het zich moet zien te handhaien in een wereld waarin
het zich niet welkom weet. Het probeert de wereld te beïniloeden door zich ioortdurend zo
op te stellen dat de ander beter is dan hij. Het ontwikkelt een afhankelijk en slachtofer-
achtg gedrag in een poging de mensen om zich heen te iermurwen en hem als het ware op
de koop toe te nemen. Mensen die deze keuze maken, ioelen zich iaak zeer ongelukkig en
bezorgen zichzelf dit ongeluk ook.
3. Ik ben goed, jij bent slecht. (gereserieerd-iermijdende
Wanneer er een negatef zelfeeld is gegroeid kan een kind ertoe komen dat het probeert
het negateie zelfeeld te ierdringen met een oierschatng ian de eigen waarde. Het kind
gaat zich presenteren als een beter mens dan het in werkelijkheid is en als een heel ieel
beter mens dan het zich fundamenteel ioelt. Het gaat zichzelf als het ware oierschreeuwen.
Om de zo wankele zelfwaardering te kunnen blijien ioelen zal het zich afzeten tegen de
omgeiing. Het gaat de andere mensen zeer negatef beoordelen om het eigen beeld staande
te houden.
Dit kan het kind in twee ierschillende rollen doen; de rol ian de Redder of de rol ian de
Aanklager.
4. Ik ben slecht, jij bent slecht. (angstg-iermijdende
Wanneer kinderen tot deze keuze komen resteert hen slechts de mogelijkheid om zich zoieel
mogelijk ian de omringende wereld te isoleren. Het heef immers geen zin de ontmoetng
met anderen aan te gaan. Het is de uiteindelijke posite ian de wanhoop.
Het interne werkmodel wordt onderzocht bij volwassenen met het
Adult Attachment Interview (AAI), c.q. het Gehechtheid
biografisch Interview
Het lijkt iooral te gaan om toegang tot of grip op gehechtheidseriaringen en bijbehorende emotes.
Hoe eroier wordt ierteld is belangrijker dan de aard ian de gebeurtenissen zelf.
Er zijn 18 iragen waarbij wordt gelet op:
De schaal: Eriaringen De schaal: State of mind
1. Liefdeiolle momenten Coherente ian het interiiew
2. Afwijzing Idealisering ian de ouders
3. Rolomkering Gebrek aan herinnering
4. Druk op presteren Oierbetrokken woede
5. Verwaarlozing Passiiiteit ian het ierhaal
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper ChristieMarlies. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,49. Je zit daarna nergens aan vast.