Dit is een samenvatting van het boek 'Psychologie en de multiculturele samenleving' van Jeroen Knipscheer en Rolf Kleber (redactie). Het is de 4e druk uit 2017 (ISBN: 7188). Dit boek is gebruikt bij het vak 'Diversiteit binnen de geestelijke gezondheidszorg' op de Universiteit Utrecht, maar het bo...
Hoofdstuk 1 | De rol van cultuur in de psychologie: centrale
begrippen
Wat is cultuur?
- Cultuur is aangeleerd: aan elk menselijk gedrag is een leerproces voorafgegaan.
- Cultuur is meestal impliciet.
- Cultuur is een keuze: de mens komt ongespecialiseerd ter wereld. Hij schept de cultuur die
geregeld wordt door een macht buiten de mens maar die wel eerst door de mens is
geschapen.
- Cultuur is bindend en heef een ‘supra-individueel en paradoxaal karakter omdat zij zowel
verplichtngen als de ruimte tot menselijke vrijheid schept: wij handelen in overeenstemming
met (ongeschreven) voorschrifen maar gaan er toch tegelijk vanuit dat deze uitngen uit
onszelf voortkomen.
- Cultuur verwijst naar een groep mensen: er bestaat een wederkerige relate: cultuur
beïnvloedt het gedrag van een gemeenschap, maar individuen hebben ook invloed op de
cultuur.
- Cultuur verwijst naar symbolen en verleent betekenis en het bestaat uit twee invalshoeken:
zichtbaar (gedragingen of materiële producten) en onzichtbaar (normen en waarden).
Uiteindelijk kan cultuur het beste opgevat worden als de voor een groep of samenleving
kenmerkende ‘kijk op de werkelijkheid – het geheel van betekenisverlening aan allerlei
verschijnselen in en om ons heen. Het is een dynamisch proces omdat het geen ding is maar een
actviteit. Cultuur wordt vaak beschouwd als een oorzaak maar cultuur moet eigenlijk verklaard
worden als een product van gedrag en we moeten op zoek naar de psychologische fundamenten van
cultuur – de psycholoog moet cultuur sensitef gemaakt worden.
Als onderzoeker is het belangrijk om te kijken naar culturele herkomst: differentiatie en
betekenisgeving. Vraag niet alleen naar de nationaliteit (land van herkomst van de ouders), maar
ook naar etniciteit (volk of stam). In plaats van allochtoon gaat de voorkeur nu uit naar ‘personen
met een migrateachtergrond . Oook wordt migrant gebruikt waarbij onderscheid wordt gemaakt
tussen westerse en niet-westerse migranten omdat er verschillen bestaan tussen westerse en niet-
westerse migranten in sociaaleconomische en culturele posite. Oook ‘(politek) vluchteling is een veel
gebezigde term. Al deze groepen bij elkaar worden geschaard onder de naam culturele diversiteit
wat verwijst naar groepen mensen met een migrateverleden en hun kinderen die als anders ervaren
worden door de dominante meerderheid van de Nederlandse bevolking. Dit leidt tot eenzijdige
beeldvorming:
a. Vanwege de note dat cultuur allen of vooral een zaak is van migranten en hun kinderen;
b. Vanwege de veronderstelling at het land van geboorte van een persoon of diens ouders
bepalend is voor zijn of haar cultuur (cultuur wordt een zaak van toen en daar);
c. Vanwege de aanname dat cultuur min of meer onveranderd wordt doorgegeven door ouders
aan kinderen en niet beïnvloed wordt door het leven daarna in een andere maatschappelijke
context;
d. Vanwege de gedachte dat de cultuur van een groep met dezelfde herkomst homogeen is.
Deze veronderstellingen leiden tot generalisering en stereotypering en versterken het wij-zij-denken
waardoor een contextuele visie nodig is. Cultuur is heel statsch en in de analyse van cultuur en
psychologie dient ook de rol van verandering en op elkaar inspelende krachten te worden
beschouwd: acculturatie. Psychologische acculturate kan omschreven worden als veranderingen die
het gevolg zijn van langdurig contact met andere culturen. Volgen het acculturatiemodel van Berry
zijn er twee dimensies in de manier waarop mensen om kunnen gaan met het hun posite als
culturele minderheid:
- Identifcate met de eigen oorspronkelijke cultuur;
- Identifcate met de meerderheidscultuur.
, Acht men het
waardevol om de eigen
cultuur te behouden?
Ja Nee
Acht men het waardevol om Ja Integrate Assimilate
relaties aan te gaan met de
dominante samenleving?
Nee Separate Marginalisate
Integrate blijkt de meest succesvolle strategie te zijn om met culturele verandering om te gaan. Het
succes van deze strategie is afankelijk van een aantal omstandigheden (het kennen van de taal, het
niet botsen van de waarden van twee culturen en de meerderheidscultuur moet openstaan voor
nieuwe invloeden). Het succes van acculturate is dus afankelijk van zowel de minderheidsstrategie
als de posite van de dominante groep. De inbreng van andere culturen in de meerderheidscultuur is
vooralsnog gering (kan dan gesproken worden van een multculturele samenleving?) en verandert
ook. De moderne samenleving is volgens Zygmout Bauman vloeibaar waarin niets meer duurzaam
lijkt en alles voortdurend aan verandering onderhevig is.
Waariom aandacht vioior culturele verschillen?
Er zijn geen valide a-priori-redenen om aan te nemen dat een bepaald gedragsfenomeen universeel
is als de aanname dat er ‘weinig variate in de menselijke bevolking bestaat (WEIRD) gebaseerd is op
gegevensverzameling van één enkele subpopulate. Drie belangrijke fenomenen hebben ervoor
gezorgd dat het moeilijker is geworden om de sociaal-culturele factor te negeren:
Geringe representatviteit: op weg naar een representateve psychologie werd in 1968 de
protestbeweging ABP (Associaton of Black Psychologists) opgericht omdat deze aanzienlijk
ondervertegenwoordigd was. Joseph White stelde dat traditonele psychologische theorieën niet in
staat waren inzicht te verschafen in de leefwereld van Afro-Amerikanen. Er werd geijverd voor een
‘ethnic psychology . Nederland heef een woord uitgevonden voor de gedachte dat de inhoud van de
zorg pas relevant is wanneer rekening gehouden wordt met de leefwijze, denkwijze en behoefen
van andere dan de dominante groepen: interculturalisatie (“Een proces waarbij de inhoud en
organisate van de zorg wordt aangepast aan het multculturele karakter van de bevolking. De
hulpverlening dient met andere woorden in staat te zijn een adequaat en gelijkwaardig hulpaanbod
te presenteren, ongeacht de etniciteit en culturele achtergrond van de cliënt.”).
Tioename migrate: vanwege toename van migrate gingen Europese landen in de laatste
kwart van de twintgste eeuw rekening serieus houden met hun eigen etnische culturele diversiteit.
Wereldwijd is de omvang van migrate in de afgelopen dertg jaar verdubbeld, maar het vakgebied is
nog altjd niet representatef voor de moderne pluriforme samenleving.
Gliobalisering: de nieuwe gebruikers van de psychologie ervaren een gebrek aan relevante en
aansluitng. De WHOo ging er aanvankelijk vanuit dat ‘betere zorg altjd ‘westerse zorg betekende.
Langzaamaan werd deze bandering herzien en kwam er meer aandacht voor traditonele vormen van
zorgverlening en voor culturele verschillen waaraan de transculturele psychiatrie van Arthur
Kleinman een onmisbare bijdrage aan heef geleverd (traditonele etnocentrisme (de leefgewoonten
en ideeën van de ander worden bezien vanuit de eigen opvatngen) doorbroken). De psychologie is
niet alleen een beroep, maar ook discipline (universiteit onderwijs en onderzoek) waarin men zich
minder bewust is van de uitdaging van culturele diversiteit. Er bestaan drie opvatngen:
1. Er is geen probleem, want de psychologie gaat over universele verschijnselen.
2. Er is wel werk aan de winkel, maar er is niets wat de psychologie niet aankan met behulp
van haar huidige repertoire aan theorieën, methoden en instrumenten.
3. Oom recht te doen aan diversiteit moet er een paradigmaverschuiving in de psychologie
plaatsvinden.
, Cultural neuroscience: een tak van de wetenschap die de groeiende bewustwording weerspiegelt
van het feit dat een volledig inzicht in de werking van de menselijke geest begrip vereist van de vele
wederkerige invloeden tussen het biologische en het socioculturele.
Maar hoe valt de relate tussen cultuur en individu te onderzoeken? De aandacht voor én het
individu én de cultuur zorgt ervoor dat culturele antropologie en psychologie elkaar trefen.
Culturele antropologie houdt zich bezig met de cultuur, met de verschillende levenswijzen en
samenlevingsvormen in de wereld. Het doel is het begrijpen van één cultuur en haar bijzondere
processen. Psychologie richt zich op het individu, en vooral op de processen en mechanismen in het
individu. Antropologen beschouwen het individu als een deel van een sociaal proces, terwijl
psychologen het gedrag los van de maatschappelijke context onderzoeken. Oonderzoek is niet
eenvoudig:
- Het gevaar van generalisate, terwijl het vaak om relateve verschillen gaat en de
interindividuele verschilleng groot kunnen zijn.
- Culturele processen zijn niet eenvoudig te bestuderen. Antropologen gebruik een emic
(cultuurspeciifeke) benadering terwijl psychologen een etic (universalistsche) benadering
toepassen.
- Het is moeilijk goede en betrouwbare onderzoeksinstrumenten te ontwerpen omdat het
bijna onmogelijk is om een cultuurvrije methode te ontwikkelen (methodisch probleem). Bij
het toepassen van ‘etcs in andere culturen worden nogal eens de eigen concepten
opgelegd. Oom deze ‘imposed etcs te vermijden, dient empirisch te worden nagegaan of de
gebruikte concepten in de verschillende culturen wel dezelfde betekenis hebben.
Pogingen om de brug tussen de kwanttateve etc-benadering en de kwalitateve emic-visie te
dichten, krijgen de laatste tjde een steeds prominentere posite in de wetenschap.
Doelstellingen van het boek:
1. Het opsporen van psychologisch relevante verschillen en overeenkomsten tussen mensen uit
verschillende culturele groepen in Nederland.
2. Het toetsen van de (al dan niet terechte) universaliteit van theorieën en bevindingen uit de
westerse psychologie.
3. Het inzichtelijk maken van de determinanten van de verschillen en overeenkomsten tussen
mensen uit verschillende culturen.
4. Het praktsche toepassen van onderzoeksbevindingen in gezondheidszorg, onderwijs en
organisate.
Hoofdstuk 2 | Functieleerpsychologische kijk op cultuur:
verschilt informatieverwerking over culturen?
Verschillen in sociaaleconomische achtergrond en cultuur hebben een efect op hoe de wereld wordt
waargenomen. Functeleerpsychologen maken een onderscheid tussen sensate (een product van
vroege verwerkingsstadia) en waarnemen (de interpretate van de stmulus). Verschillen binnen een
samenleving berusten op verschillen in ervaringen en interpretates. Vooral waarnemingen en
interpretates, de hogere cogniteve processen, geven aanleiding tot verschillen tussen mensen.
Gegeven informate actveert bestaande kennis en beperkt daarmee de interpretate-mogelijkheden.
Dus kennis en verwachtng kunnen waarneming beïnvloeden. Echter, vroegere
functeleerpsychologen onderzochten niet opgebouwde kennis als verantwoordelijk voor verschillen,
maar zochten naar verschillen waarvan de oorsprong vroeg op het pad van informateverwerking ligt.
Jerry Fodor reikt een kapstok aan om vroege basisprocessen van beïnvloedbare mechanismen te
onderscheiden: modulen. Modulen bevinden zich in de eerste stadia van informateverwerking en
zijn niet beïnvloedbaar door opgedane kennis en ervaringen, cognite (informatoneel ingekapseld).
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper willemijnvgarderen. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,48. Je zit daarna nergens aan vast.
