SAMENVATTING VROEGMODERNE GESCHIEDENIS
TIJDLIJN
Politiek-militair Religieus Economisch-cultureel + wereld + publicaties
c.1000 Commerciële revolutie Europa
1215 4de Lateraanse Concilie
1230- Opkomst stadsstaten N-Italië onder
1350 signori (na republikijnse tjdd
1262 totstandkoming staatsschuld
Venetë
1337- 100-jarige oorlog tussen Frankrijk 1378- Westers Schisma 1324 Tenochttlan: 1ste Azteken
1453 en Engeland 1417 nederzetting
1420 verdrag van Troyes: EN koning
op Fr. troon 1347e Zwarte dood /Pest
1453 Frankrijk wint. v
1418 Eind Schisma met concilie van 1368 Mingdynaste China (tot val in
Constance 1644d
1377 Eerste boekdrukkunst China
(zie 1440/54d
1400s Cennino Cennini Craftsman’s
Handbook (manual v. ambachtsl.d
1405- Reizen van Zheng He naar het
1413 westen
1434 Portugezen ronden Kaap Bojador
(Westelijke Sahara, naast Kaapver.d
1435 Leon Battista Albertis De pictura1
beschrijft Il Duomo en perspectef
1440 Gutenberg ontwikkelt drukleters
1453 Constantnopel veroverd – 1454 Gutenbergbijbel (Mainzd 180x
heroriëntate op Atlantsche handel. 1460s Bevolkingsgroei (babyboom) zet
transitie in gang
1477 † Karel de Stoute, Bourgondië 1475 Castlle verkrijgt Canarische
Maria trouwt met Max. v. Habsburg Eilanden
1480 Spaanse inquisitie uit angst voor 1479 Gentle Bellini schildert sultan
terugval Conversos Mehmet II
1485 Begin Tudor-dynastiee EN 1486 Malleus Malefiarum Dominicaner
Henry Tudor verslaat Richard III checklist t.b.v. de inquisite
(Plantagenetd bij Bosworth 1480/90: babyboomgeneratie
(zie 1603d2 volwassen3 (eind 1540)
1488 Bartolomeus Dias rond Kaap Hoorn
(Vuurland, Z-Am.d
1492 Ferdinand = Isabella v. Spanje: 1492 Uitdrijving Joden uit Spanje 1492 Columbus bereikt Amerika,
Aragon en Castlle verenigd, (alle niet-conversosd zie 1609 eerste globe door Behaim
Granada veroverd velen vluchten naar Portugal
1494- 1497 Uitdrijving Joden uit Portugal 1494 Verdrag van Torsedillas: Nieuwe
1559 velen vluchten naar Otom. rijk Wereld verdeeld onder SP/Port.6
1498 Vasco da Gama rondt Kaap de
Goede Hoop (zie 1652d en arriveert
in Calcuta
1502 edict verplichte conversie Spaanse 1501 Perzische Safavidendynaste
Moslims (na rebellied
1
1ste theoretsche werk over schilderkunst: grote invloed schilders gezien als intellectuelen, niet meer ambachtslieden
2
Voor Engelse geleerden het begin van VMG
3
Rijk en geschoold, acteve harde werkers, verleggen horizon. Maakbaarheid samenleving
4
Julius II was erg bezig met het uitschakelen van buitenlandse invasiemachten
, 1516 Karel v. Bourgondië wordt Karel I 1516 publicate Nieuw Testament – 1516 1ste Joodse Gheto, Venetë
van Spanje Erasmus (in Grieksd
Otomanen veroveren Syrië, Egypte, Reformatie
Palestna, Belgrado, Rhodos en 1517 95 stellingene Luther7
Hongarije (t/m 1526d o.a. aflaten, sola fde, sola
scriptura (tot 1519 debatend
1519 Keizer Karel V HRE 1519 Hernan Cortés in Mexico
1520 Comunidadesopstand, Spanje8 1520 Hervormingstractaten - Luther9
1521 Oorlog Spanje(HREd-Fr. in Luxemb., 1521 Concilie van Worms paus weigert
Navarre en Lombardije. deelname: kerk splijt!
Fr. weer verdreven uit Milaan Edict van Worms – Karel V
(zie 1512/1515d veroordeling Luthers ideeën
veroordeling steun aan Luther
1522 Francis I, Frankrijk verkoopt ambten 1523 Luther publiceert: dat Jezus als
Jood geboren is (zie 1543d
1524- Boerenopstanden Duitsland 1524- Boerenopstanden Duitsland
1526 tegen huurverhoging, werkdruk en 1526 (verkeerd begrip v. Luthers ideeën
verlies trad. rechten visserij/jacht door boerend
1525 Slag bij Pavia. Fr. poging Milaan te
veroveren mislukt door blunders
1526 Liga van Cognac uit angst voor 1526 Mughaldynaste India
Habsburgse overheersing; paus
Clemens VII, It. steden, Fr.
1527 plundering Rome door HRE
1528 Fr. poging verovering Napels
mislukt
1529 vrede van Cambrai: Fr. houdt
Bourgondië10, verliest Italië en
NL bezit
1529 Beleg van Wenen door Otomanen 1529 Protest van Spiers 1528 Baldassar Castiglione Book of the
1535 Karel V verovert Tunesië vorsten v. steden tegen edict van Courtier
1541 invasie Algiers mislukt11 Worms - hoofse deugden: kennis van
Colloqium van Marburg: klassieken
ontmoetng Luther en Zwingli
1530 Keizerlijk Polite-ordinante, HRE 1530 Augsburg belijdenis - Luthers
1531 Ferdinand I koning Romeinen 1531 Schmaldalkisch verbond
Luthersen tegen Karel V
† Zwingli (slag bij Kappeld
1534 Act of supremacy: Henry VIII 1530 Keizerlijke politeverordening
hoofd Anglicaanse kerk Duitsland
Jezuïetenorde gesticht
Wederdopers nemen Münster in
1532 Niccolo Machiavelli De Vorst
1536 Hernieuwing Italiaanse oorlogen 1536 Calvijn Instituten van ee ihr. - reputate! Ceremonie, hofcultuur,
1536 comm. verdrag Fr.-Otomanen religie healing touch, patronage kunst.
1ste Helvetisihe belijeenis (zie i66d Fransisco Pizarro in Peru
invasie Savoy, Piedmont: Francis
1541 Calvijn Kerkelijke veroreeningen
5
Charles I (Vd HRE te druk bezig met hervormingsbeweging om hier in de daaropvolgende jaren iets aan te doen
6
Ook: verdrag van Zaragoza 1529; stelt oostelijke grens in na de vaststelling dat de aarde rond is. Voorbeelden van macht van
paus (verdelen wereldd en afname macht van paus (andere paus stelt andere lijn ind.
7
Calvijn is dan 8 jaar oud, start met reformate in 1534
8
Castlle, zeer grote opstand vrije steden tegen belastngdruk Karel V (neergeslagen met moeited
9
O.a. Tegen idee dat priesters tussenpersoon tussen mens en God zijn
10
Tegen grote onkostenvergoeding
11
Gericht tegen piratenleider en Otomanengouverneur Barbarossa
, 1552 verovering Metz, Toul, Verdun 1542 Herinvoering inquisitie 1540s Prijsrevolutie14
door Henry II, Fr.12 (zie 1480d Wetenschappelijke renaissance
Luther publiceert: over Joden en 1543 Copernicus’ De revolutionibus
hun leven13 orbium ioelestium - heliocentrisme
ook in 1536 (niet gerelateerdd:
Pilgrimage of Grace, EN Vesalius’ De humani iorporis
tegen breuk met Rome door Henry fabriia – anatomie mens
VIII (1534, relid. Bisschoppen Beide publicates starten
belanden op brandstapel 1545- Concilie van Trente paus/Karel V 1545 Potosi-zilver massaal verscheept
1563 Schm.verbond weigert deelname naar Europa: Inflate! (zie 1540d15
1546 Schmaldalkische oorlog
1547 Slag bij Mühlberg wint Karel V
tegen Schmaldalkisch verbond
1549 Ket’s Rebellion, Norfolk Engeland 1548 Interim van Augsburg decreet 1549 Jezuïet Francis Xavier arriveert in
verkleinde versie van Peasantis war Karel V als compromis. Japan (zie 1583, 1614d
Abdicatie Karel V, splitsing rijk 1555 Vrede van Augsburg, HRE
1556 onder zoon Filips II (Sp, New W.,NLd cuius regio eius religio
en broer Ferdinand I (Dui, Hon,
Oostenr.d Joden verplicht in Gheto’s
paaps edict: cum nimis absurdum
1559 Verdrag van Cateau-Cambrésis 1559 Geneefse Academie: Calvinistsche 1559 Portugese kroon autoriseert
einde Italiaanse oorlogen tussen domineesopleiding slavenhandel
Habsburg en Valois. Laatstgen. laat
claims op Milaan/Napels varen. Sofonisba Anguissola hofschilder
† Henry II (troonscrisisd 16 Spanje: inspirate vrouwen.
1562- Franse religieuze oorlogen 1560s (niet exact gedateerd 1563 Kunstacademie Florence
1598 Hugenotenoorlogen (zie 1572d (hierna volgen Rome, Bologna,
Parijs en in 18de eeuw alle
hoofdstedend
1565 Otomanen falen in invasie Malte 1564 † Calvijn
1566 † Suleiman de Grote 1566 Beeldenstorme NL’den
opvolging zwak, successiestrijd, (zie hiernaast 1568d
faillisementen, klimaatverander.
1571 slag bij Lepanto: Otomanen 2de Helvetische Belijdenis
verliezen van HRE op zee doctrine door Heinrich Bullinger
1568- Grote Opstande NL’den 1568- Alpujarrasopstande Spanje na eis
1648 (80-jarige oorlog tegen Philips IId 1571 tot aanpassing Moren aan Sp.
zie: 1584 voor specifcate cultuur. (zie 1609d door Philip II
1569 Unie van Lublin vestgt gemenebest 1571 Stchtng Manilla, Filipijnen
van Polen-Litouwen
1572 Armenwetene Engeland 1572 Bartolomeusnacht (bloedbruiloft, 1572 Armenweten Engeland
(ook in 1597/1601d n.a.v. verarming Fr.d tegen Hugenoten. (in reacte op gevolgen
door prijsrevolute oorlogen: eind 1598 prijsrevoluted ook: 1597/1601
1576 Publicate Jean Bodin: Six books of
the iommonwealth: absolutsme
1580 Spanje verovert Portugal (zie 1640d 1580 Concordiënboek – Lutherse 1580 Een-Zweeptakse Ming-China:
doctrine belasting in zilver
Bodin Demonomanie ees Soriiers
Montaigne Essais
hekserij!
1582- Ivan de Verschrikkelijke, Rus. staat 1582 Gregoriaanse kalender (paus 1583 Jezuïet Mateo Ricci begint missie
3 Lijfland af aan Polen en Estland aan Gregorius XIIId vervangt Juliaanse in China
Zweden na oorlog Baltsche staten (zie: 1752d (eind: 1710 na ritecontroversed
1584 † Willem van Oranje.
1585 EN (Elizabeth Id stuurt leger
naar NLiden tegen Spanje
1568 Hertog van Parma vanuit NL
naar Fr. tegen prot. Henry v.
Navarre: mislukt.
12
Beleg van Metz zeer kostbaar voor HRE: belangrijke reden voor uiteindelijke overwinning Lutheranen 1555
13
Herziening standpunt 1523: Joden zijn niet te bekeren (wat hij aanvankelijk dachtd daarom zijn het keters
14
Prijsrevolute nadat babyboomgenerate 1460s is uitgestorven.
15
Andere oorzaak: door bevolkingsgroei (babyboom + populatemomentumd meer vraag naar graan: hogere voedselprijs, lagere
lonen voor arbeid: overschot dagloners.
16
Henry II had in 1558 Lutheraanse bondgenoten in de steek gelaten om zich tegen Calvinisme in Fr. te keren. Sterft na Vrede
1559 bij viering in toernooi. Weduwe = Catherina diMedici. Regentes niet bij machte orde te verkrijgen in Fr.
