Ethiek samenvatting
Hoofdstuk 1: wat is het morele perspectief?
Moraal heeft betrekking op opvattingen, oordelen en beslissingen van waaruit wij handelen en
uitdrukken wat wij goed vinden. Om te weten wat goed handelen is in zo’n situatie moet je praten,
denken en oordelen op grond van argumenten. Een spontaan gevoel komt vaak uit je hart en daarom
is dat waardevol.
Waarde = eindigt vaak op heid.
Norm = afgeleid van de waarde
Paragraaf 1: drie perspectieven: morele, feitelijke en subjectieve aspecten in het werk
In gesprekken waarin mensen centraal staan, zijn altijd drie aspecten te onderscheiden en kunnen er
3 soorten vragen gesteld worden:
1. Wat zijn de feiten? wat is waar?
2. Welke normen en waarden gelden hier? wat is goed?
3. Hoe voelen mensen zich? wat is waarachtig?
Er is een duidelijk onderscheid tussen de 3 werelden, maar er is ook een samenhang.
1) Ten eerste veronderstelt het normatieve perspectief het cognitieve perspectief: morele
oordelen zijn altijd oordelen over de werkelijkheid. Je oordeelt immers over iets wat zich heeft
voorgedaan, over wat het geval is.
2) Ten tweede veronderstelt het subjectieve perspectief zowel het normatieve als het cognitieve
perspectief: het gevoelsleven veronderstelt zowel een blik op de werkelijkheid als een moreel
oordeel hierover. Emoties hangen samen met de oordelen over de werkelijkheid.
Waarden functioneren als criteria bij de beoordeling van situaties. Ze weerspiegelen iets wat we willen
nastreven. Maar waarden worden niet altijd persoonlijk uitgevonden, ze kunnen ook via opvoeding of
de media worden opgedragen.
Normen zijn regels die dikwijls van waarden zijn afgeleid.
Waarden omschrijven de doelen in ons leven, de normen zijn de wegwijzers naar die doelen.
Moraal = het geheel van opvattingen, beslissingen en handelingen waarmee mensen uitdrukken wat
zij behoorlijk vinden.
Ethiek = de reflectie op het morele handelen.
Ethiek is niet het actief handelen in de praktijk, maar de reflectie daarop. Het is een kritische kijk naar
die praktijk van bijvoorbeeld opvoeding en hulpverlening en daarbij analyseren en kritische vragen
stellen zoals:
- Welke morele waarden worden gehanteerd in deze praktijk?
- Welke waarden worden wel gerealiseerd en welke niet?
- Waarom is deze keuze gemaakt en welke alternatieven zijn er?
Ethiek gaat in op argumenten en op de mogelijkheid alternatieven aan te dragen. Zij is niet waardevrij
en heeft te maken met overtuigen en voorkeuren. Maar zij probeert zolang het zinnig is haar oordeel
op te schorten en een kritische distantie te bewaren.
Descriptieve ethiek = wanneer je beschrijft welke waarden en normen worden gehanteerd in een
praktijksituatie.
Normatieve ethiek = wanneer je een morele norm hanteert om tot een oordeel te komen.
De overeenkomst tussen het juridische en ethische ligt vooral in het verleden. Lang voordat in
Nederland de abortuswet werd aangenomen, is er lang een morele discussie gevoerd over het al of
niet toestaan van abortus.
De ethicus is meer gericht op de actualiteit en de toekomst eng rijpt op ontwikkelingen vooruit en zal
bepaalde regelgeving ter discussie stellen.
Paragraaf 2: hoe ontwikkelen waarden en normen zich
Geweten = het bewust zijn van goed en kwaad. hoe ontwikkelt het geweten zich?
Morele keuzes baseer je op je geweten. Soms kiezen mensen ervoor om hun geweten te sussen, ze
negeren dan hun innerlijke stem.
, L. Kohlberg heeft onderzoek gedaan naar het geweten. Volgens hem verloopt de ontwikkeling van het
geweten volgens een vast patroon. Hoewel de inhoud van waarden en normen afhankelijk is van de
cultuur waarin je bent geboren, is het patroon van ontwikkeling bij iedereen hetzelfde.
Mensen in een hogere fase zijn beter in staat morele problemen op te lossen. Kinderen zullen zich
bijvoorbeeld afvragen of ze straf gaan krijgen en volwassenen vragen zich af wat de gevolgen zijn
voor anderen. de volgorde van de fasen zit dus niet in het morele oordelen zelf, maar in de redenen
die voor de oordelen gegeven worden.
Volgens Kohlberg kun je het morele oordelen bewust ontwikkelen bij kinderen door in iedere fase de
juiste stimulans te geven. Mensen zijn in dit opzicht opvoedbaar.
Globaal gelnormen verloopt de ontwikkeling van het geweten in 3 fasen (Kohlberg):
- Preconventionele stadium: straf en beloning staan centraal = je hebt nog niet door wat je kunt
zeggen.
- Conventionele stadium: de groep staat centraal = het met elkaar eens zijn over een bepaalde
norm en waarde. (ja maar Henk doet het ook).
- Postconventionele stadium: keuze van eigen waarden
Preconventionele stadium: straf en beloning staan centraal
In dit stadium draait het alleen om straf of beloning, het kind realiseert zich niet waarom iets wel of niet
mag. De keuze om wel of niet iets te doen hangt samen met wat bijvoorbeeld je moeder of juf ervan
vindt.
Voort wat hoort wat:
Later in het Preconventionele stadium komt bij ethische keuzes steeds meer het eigen gewin voorop
te staan: als je iets voor een ander doet, wil je er ook wat voor terug. In dit stadium is er nog weinig
gevoel voor een ander. Het gaat om het gelijkwaardigheidsprincipe.
Conventionele stadium: de groep staat centraal
De uitspraak iedereen doe het en het groeiend besef van het belang van regels en afspraken zijn
kenmerkend voor het tweede stadium van de ontwikkeling van het geweten.
Iedereen doet het:
In dit stadium staat de mening van de groep voorop. Het gevoel van schaamte en het gevoel van er
niet bij horen zijn in dit stadium bij deze groep ook erg van belang. In dit stadium leren kinderen zich in
te leven in anderen. het geweten ligt hier bij de groep, je wilt voldoen aan de verwachtingen van
anderen. je beseft later in dit stadium ook dat er regels gemaakt moeten worden waar je je aan moet
houden, anders komt er chaos. De motivatie om iets wel of niet te doen ligt hier echter nog steeds
buiten de persoon zelf. Het besef of iets wel of niet goed is, komt in deze fase tot ontwikkeling.
Postconventionele stadium: keuze van eigen waarden
De ontwikkeling van het geweten is voltooid. Er is sprake van een volwassen geweten. Dit stadium
wordt gekenmerkt door het vormen van je eigen waarden, wat voor jou belangrijk is en wat richting
geeft aan je eigen leven. Jongvolwassen worden in dit stadium vaak ook gevoel voor wat goed is voor
mensen. gevoelens van rechtvaardigheid en eerbied voor de ander staan hier centraal. Dit uit zich in
zelfrespect en respect voor anderen. je morele principes zijn voor het eerst zelf gekozen.
Je hoeft deze gehele ontwikkeling niet hebben doorlopen. Nog steeds maken veel volwassenen
keuzes vanuit het conventionele stadium. Weinigen halen het laatste stadium. Deze ontwikkeling loopt
veel gecompliceerder dan de lichamelijke ontwikkeling. Motieven uit het vroegere stadia blijven ook
een rol spelen in het denken en handelen van een volwassene.
- Angst voor straf, zoeken naar een beloning peuter/kleuter
- Gehoorzaamheid aan het gezag kleuter/basisschoolkind
- Eigen voordeel bij goed handelen basisschoolkind en prepuberteit
- Wat mijn groep vindt, is goed puber
- Regels voor intermenselijk verkeer zijn belangrijk puber/adolescent
- Rechten en waardigheid van ieders individu respecteren adolescent/jongvolwassene
- In open gesprekken zoeken naar de hoogste vorm van menselijkheid volwassenen
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper maudpunt. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,49. Je zit daarna nergens aan vast.