SAMENVATTING INLEIDING PSYCHOLOGIE
Hoorcollege 1; psychologische wetenschap
Psychologie = de wetenschap van gedrag en geestelijke processen
Psyche = geest, ologie = de studie van
Gedrag → extern waarneembaar
Geestelijke processen → niet extern waarneembaar
We denken dat we heel goed kunnen voorspellen maar is niet zo
Verschil tussen psycholoog en psychiater:
- psycholoog mag diagnoses stellen en test wat er aan de hand is, gaat dit behandelen
door bijv therapieën/oefeningen (psychologie gestudeerd)
- psychiater kijkt vanuit medische hoek naar problemen waarmee mensen kampen,
stelt diagnoses op basis van gesprekken, mag medicijnen uitschrijven (geneeskunde
gestudeerd, master psychiatrie)
→ werken wel samen aan dezelfde problemen, soms loopt iemand bij zowel
psycholoog en psychiater die dan als team samenwerken
parapsychologen zeggen dat ze met doden praten
psychologie als wetenschap
- geestelijke processen zijn niet te meten
→ wat wel kan:
- observeren
hoe speelt een kind, hoe gedraagt iemand zich in een groep, experimenten
met dieren gedaan wat vervolgens ook voor mensen wordt aangenomen
→ anekdotisch: voorbeelden (dyslectisch kind schrijft vaak in spiegelbeeld)
→ systematisch
- testleer
afnemen van testen zoals bijvoorbeeld een IQ test
om een beeld te krijgen van hoe mensen in elkaar zitten
- experiment
proefpersonen random toewijzen aan bepaalde condities (voor- en nameting)
dubbelblind als proefpersonen zelf niet weten of ze in controle- of
experimentgroep zitten
- mri scan
neuropsychologie, ook wel neurocriminologie
plaatje maken van het brein, maar niet schadelijk
zien waar welke activiteit plaatsvindt bij bijv het afnemen van een test
kan geen gedachte worden gelezen
nature (aangeboren) of nurture (aangeleerd)
- manieren van onderzoek:
→ verschillen tussen eeneiige tweelingen controleren
wel ook voor groot deel zelfde opvoeding: adoptiestudies
daarom eigenlijk tweelingen vanaf geboorte uit elkaar houden, in verschillend gezin
zetten etc. zo kan je echt zien wat aangeboren of aangeleerd is
, → verschillende culturen, emoties/sociale gedragingen anders of hetzelfde als het
dezelfde cultuur is maar in een ander land
metafoor = beeldspraak, een impliciete vergelijking.
Tabula Rasa = ongeschreven blad
perspectieven in de psychologie:
- biologische perspectief → oorzaken van gedrag worden gezocht in het functioneren
van de genen, de hersenen en het zenuwstelsel en hormoonstelsel
Descartes: “menselijke gedragingen en gevoelens komen voort uit lichamelijke
activiteit in het zenuwstelsel”
evolutionaire psychologie: survival of the fittest, evolutie mens is heel erg lang,
Darwin noemt het natuurlijke selectie: gunstige eigenschappen om te overleven
werden doorgegeven.
neurowetenschap: verklaringen vanuit anatomie van ons brein hoe wij ons gedragen
visie op de mens: we zijn complexe systemen die reageren op erfelijke en
omgevingsinvloeden
wat bepaalt het gedrag: neurale structuren, biochemie, en aangeboren responsen op
externe cues
focus van onderzoek: endocriene stelsel en zenuwstelsel, evolutionaire voordelen
van gedrag
- cognitieve perspectief → gedrag bepaald door iemands unieke patroon van
waarnemingen, interpretaties, verwachtingen, overtuigingen en herinneringen
hoe werkt het brein? hoe verwerken we informatie? analyseren van bijv schaken
Wundt is eerste cognitieve psycholoog:
- wilde elementen van bewuste waarnemingen ontdekken (net zoals periodiek
systeem in de scheikunde)
- verstandelijke achtiviteit bestaat uit combinaties elementaire processen
- Introspectie: beschrijven van eigen, innerlijke, bewuste ervaringen
→ over jezelf beschrijven
→ waren structuralisme en functionalisme mee eens.
→ = subjectief
- structuralisme: elementaire structuren en onderdelen van de geest
- functionalisme: psychologische processen besturen vanuit de functie
- eerste toegepaste psychologie werd hierdoor ontwikkeld.
- moderne cognitieve perspectief: gedachten/handelingen zijn resultaat van
uniek patroon van (interpretaties van) waarnemingen
visie op de mens: we zijn informatieverwerkingssystemen
wat bepaalt het gedrag: interpretatie van ervaringen dmv mentale processen
focus van onderzoek: mentale processen zoals sensatie, peprceptie, leren,
geheugen en taal
- behavioristisch perspectief
Verwerpt introspectieve methode
Belangrijke behavioristen: John Watson en B.F. Skinner
studie van gedrag (niet van mentale processen), geen interesse voor gedachten,
gevoelens of emoties
STIMULUS (fysieke stimuli) → black box (dit negeren ze) → RESPONS (reactie)
objectief meten
, door nurture gevormd, nature bestaat niet → soortvan programmeren, kan ook
deprogrammeren en dus gedragingen wissen (en dus ook angsten etc wissen):
Men is bij geboorte een itabula rasa = een onbeschreven blad dat door ervaring,
leerprocessen en opvoeding persoonlijkheid en vaardigheden (zoals intelligentie)
krijgt.
geloven ook dat angst aangeleerd is, je bent niet bang als je geboren wordt
visie op de mens: we reageren op onze omgeving volgens aangeleerd gedrag
wat bepaalt het gedrag: prikkels in de omgeving en eerdere consequenties van
gedrag
focus van onderzoek: ‘wetten’ die onze reactie op prikkels met de omgeving
verbinden
- whole-person perspectieven
perspectieven vanuit gehele persoon:
- psychodynamische (-analystische) psychologie: menselijk functioneren
verklaren vanuit onbewuste behoeften, verlangens, herinneringen en
conflicten (meer vanuit de nare kant, trauma’s etc, daarvoor therapie
inschakelen)
- humanistische psychologie: nadruk op de mogelijkheden, groei, potentie en
vrije wil van de mens (bekijken het positiever, mensen willen veel maar lukt
niet altijd door obstakels, daarvoor therapie inschakelen)
- belangrijke personen: Carl Rogers en Abraham Maslow
- psychologie van karaktertrekken en temperament: gedrag en persoonlijkheid
komen voort uit fundamentele psychologische kenmerken (testleer, wat we
niet weten van onszelf kan met tests geanalyseerd worden waarmee je
mensen kan beschrijven)
visie op de mens: we worden gestuurd door onbewuste motieven
wat bepaalt het gedrag:
- psychodynamisch perspectief legt de nadruk op onbewuste conflicten
- humanistisch perspectief legt de nadruk op zelf concept
- persoonlijkheidstrekken perspectief legt de nadruk op karaktertrekken en
temperament
focus van onderzoek:
- psychodynamisch perspectief: psychotherapie
- humanistisch perspectief: counseling (helpen van mensen dmv advies etc)
- persoonlijkheidstrekken perspectief: karaktertrekken
- ontwikkelingsperspectief
psychologische verandering is het gevolg van een interactie tussen erfelijke
eigenschappen en de invloed van onze omgeving.
voorspelbare veranderingen die zich voordoen tijdens de levensloop (fysieke
ontwikkeling zoals lengte, geslachtsdelen etc, zo werkt het ook bij psychologie →
hoe we denken/redeneren veranderd met de leeftijd)
nature en nurture beide invloed
visie op de mens: we ondergaan voorspelbare patronen van verandering in ons leven
wat bepaalt het gedrag: interacties tussen omgeving en erfelijke invloeden
focus van onderzoek: patronen van ontwikkelingsveranderingen en hun
onderliggende invloeden
- socioculturele perspectief
nadruk op het belang van sociale interactie, sociaal leren en een cultureel perspectief
, ontkennen nature niet, maar focus ligt op invloed van omgeving en dus nurture
mensen laten zich beïnvloeden door vrienden, maar een autoriteit kan ook mensen
beïnvloeden
visie op de mens: we zijn sociale wezen, gedrag moet in sociale context worden
gezien
wat bepaalt het gedrag: cultuur, sociale normen en verwachtingen, sociaal leren
focus van onderzoek: sociale interactie, socialisatie en cross-culturele verschillen
ethiek → wat voor onderzoek mag je uitvoeren? is het wel moreel verantwoord? is het niet
schadelijk voor mensen/dieren? tegenwoordig ethische commissie
- three identical strangers, milgram experiment, Watson en Little Albert, onderzoek met
dieren
- informed consent → geldt als verzekering dat deelnemers vrijwillig meedoen aan
experiment
mensen mogen door participatie aan experimenteel onderzoek niet benadeeld worden in de
rest van hun leven
Boek Aantekeningen: hs 1
Drie soorten psychologen:
1. experimenteel psychologen → kleinste groep
2. docenten psychologie
3. toegepaste psychologen
Specialisaties in toegepaste psychologie:
- arbeids en organisatiepsychologen → aanpassingen in de werkplek die productiviteit
bevorderen
- sportpsychologen
- schoolpsychologen
- klinisch psychologen en consolers → aanpassen op sociaal en emotioneel gebied,
moeilijke keuzes in relaties, etc.
- forensisch psychologen → bijv. gedetineerden testen of ze vrijgelaten kunnen
worden, verklaringen beoordelen in mogelijke gevallen van verkrachting of
kindermishandeling.
- omgevingspsychologen
- gerontpsychologen → ouderen helpen om hun gezondheid en welzijn te behouden,
etc.
pseudopsychologie: niet-onderbouwde psychologische aannamen die als wetenschappelijke
waarheden worden gepresenteerd.
psychodynamische psychologie: het idee dat (vooral de onbewuste) geest een reservoir van
energie (dynamica) voor de persoonlijkheid is. De energie is volgens deze stroming datgene
wat ons motiveert. (Freud)
Soorten onderzoek:
- experimenten (gecontroleerd onderzoek) → causaliteit testen
- correlatieonderzoek → groepen vergelijken, op zoek naar experiment dat al toevallig,
onopzettelijk heeft plaatsgevonden in de wereld buiten het laboratorium.
