Aantekeningen Middeleeuwen I
Hoorcollege 29-01-2024: Van Oudheid naar Middeleeuwen
Het idee van de middeleeuwen als “donkere periode”.
Waar vandaan?
o Poggio Bracciolini (1380-1459): Herontdekking antieke teksten.
o Francesco Petrarca (1304-1374): Herwaardering oudheid.
o Christoph Cellarius, Historia Universales (1702): Term middeleeuwen.
o De komst van de Romantiek: Herwaardering middeleeuwen.
o “Identiteit” terugvinden extreem rechts nationalisme.
Continuïteit middeleeuwen nu nog: koningshuizen.
Universiteiten verantwoordelijk om beeld middeleeuwen te nuanceren, maar blijft hardnekkig
bestaan.
Het einde van de oudheid? (Concept later bedacht)
o In die tijd zelf de belangrijkste datum: 40: Visigoten plunderen Rome.
- Vooral erg voor de christenen: Zondebok.
Reactie Augustinus: De civitate dei: De stad Gods (413-426): Val van Rome
wordt minder belangrijk.
Romantiek: Schept “barbaarse” middeleeuwen. Tegen intellectuelen.
o De Slag bij Adrianopolis (378).
- Belangrijker voor het “einde” van Rome.
- Druk op de grenzen: Hunnen en Goten.
Kregen stuk grond om te verdedigen: Traditie.
Maar: Te grote groepen én het Rijk expandeert niet meer.
- Dan maar neerslaan: Mislukt.
, - Keizer laat deze groepen in het westen vestigen: Fragmentatie (Keizer Honorius).
Migratie en de “val” van het West-Romeinse Rijk
(Beeld weer nuanceren)
o Gibbon, decline and the Fall of the Roman Empire.
- Outdated.
- Migratie fataal voor Rome, eerst harde grenzen.
o Stammen migreerden voor een lange periode.
o Stammen waren flexibel: Ze vormden zich rond sterke, militaire leiders.
o Vooral druk bij de Rijn en de Donau.
o Waarom?
- Klimaatveranderingen.
- Dominotheorie.
- Van binnenaf!
Migratie van buitenaf was heel normaal voor Rome.
o Uitwisseling, handel, recrutering: Permanent (munten), geen gesloten grenzen.
o Arianisme (gebracht door Ulfilas: kerstening).
o Romeinse Rijk positief: Handel en mooi gebied.
Stammen veranderen Meer hiërarchisch.
o Behoefte aan “sterke leiders”.
o Romeinse luxegoederen versterken sociale spanningen.
o Met één leider zaken doen.
Interactie met de Romeinen viel weg door fragmentatie tussen West- en Oost-Rome.
o Rijkdom viel weg.
o Het werd aantrekkelijker om zich in Rome zelf te vestigen.
Byzantium
Constantijn sticht Constantinopel, bedoelt als nieuwe hoofdstad.
o Munten en beelden.
o Strategische plaats Andere fase.
- Aan drie kanten water.
- Muren.
o Maar: Geen water.
o Inwoners van Oost-Rome zijn Romeinen, maar taal: Grieks, religie: christelijk.
- Krimpt.
,Anderen accepteren het rijk als opvolger van het Romeinse Rijk.
o Karel de Grote kon pas keizer worden toen er in het oosten geen was.
In het westen: Vandalen.
o Van de Rijn door Spanje naar Noord-Afrika.
o Oorsprong woord: Sloegen alles stuk. NIET WAAR.
- Vandaal presenteerde zichzelf als priester van de Romeinse keizer in het Latijn.
Geen harde tegenstellingen, continuïteit.
- Noord-Afrika altijd Romeins-Punisch gemengd geweest. Het Romeinse Rijk
was heel divers.
Caesarius van Arles
“Copypaster” van christelijke literatuur. Niet negatief!
o Arles: Zuid-Gallië, grens Ostrogoten, Bourgondiërs en Goten.
- Veranderde vaak van eigenaar.
o Caesarius: Fanatiek christen, maakte veel machtswisselingen mee.
- Beleg van Arlen (507/8): Visigoten tegen Bourgondiërs. Theoderik stuurt
uiteindelijk leger en bevrijd Arlen.
- Caesarius verantwoordelijk om krijgsgevangenen vrij te kopen door kerkbezit te
verkopen: kocht iedereen vrij. “Redemptio captivorum”.
o Waarom?
- Iedereen inwoner van de stads God: Claim.
- Volgelingen (relaties creëren), imago, bekeren: Werkelijkheid.
o Caesarius werd drie keer van verraad beschuldigd.
- Zette vervolgens christelijke warmhartigheid om tot autoriteit bij de keizer
Lokale autoriteit is de bisschop (politiek figuur).
+ Christendom neemt unificerende rol (ten dele) over.
Theoderik een Romeinse keizer?
o Grens oudheid/middeleeuwen fictief: continuïteit.
o REX: Want afstand van Augustus, konden zich geen keizer noemen, want er was al
een keizer in het oosten (inscriptie).
- Nam de rol van de keizer over.
o Anders: Mausoleum, Ravenna (locatie latere Romeinse keizers, geen strategische
plaats): Cultureel divers.
Conclusie
o Fragmentatie.
, o Iets nieuws: Territoria, “verval”, groeperingen, Oost-Rome.
o Continuïteit: Handel, rol christendom.
Hoorcollege 30-01-2024: Ostrogoten en Merovingers
1. Post-Romeinse koninkrijken
2. Theoderik en de Ostrogoten
3. Merovingische dynastie
4. Intellectuele cultuur en kennisverspreiding
Barbaarse koninkrijken
Volkeren bestonden op hetzelfde moment, geen lineaire lijn.
Noord-Afrika was intellectueel het meest belangrijke in het Romeinse Rijk en daar werd het
christendom het sterkst vertegenwoordigd.
o Van Romeinse keizer Lokale heerser.
Ostrogoten
o Oorspronkelijk onderdaan van Atilla de Hun.
o Van Oost-Romeinse keizer mochten ze zich in West-Rome vestigen
Theoderik
o 493 n.C. heerser West-Rome na moord op Odoacer.
o Vanuit Ravenna.
o 505 ook Visigotische Rijk.
o Hegemonie over Bourgondië en Vandaalse Rijk.
o Continuïteit met Romeinse Rijk:
- Controle over koninkrijk: Administratie + legerorganisatie.
- Senaat.
- Sponsor geleerdheid en kennis.
o Na dood periode van instabiliteit Justinianus.