Samenvatting ‘Gevolgen van geweld’
Week 1: Joke de vries hoofdstuk 7 t/m 10
Hoofdstuk 7, de gevolgen van geweld
Normaal reageert men op een (dreigende) beschadiging door snel een intern verdedigingssysteem te
actveren, het adrenaline gehalte stjgt, de concentrate neemt toe, men krijgt een geconcentreerd
bewustzijn en daarmee ook een bewustzijnsvernauwing waardoor men allerlei prikkels, zoals pijn,
honger en dorst niet voelt, men raakt in een staat van verhoogde paraatheid. Men is zich bewust van
de werkelijkheid en kan een keuze maken tussen fght or fight (vechten of vluchten) afankelijk van
wat het meest zinvol is. Soms kan dit niet, dan is de enige opte om fguurlijk te vluchten, door
lichamelijk verstjfd te raken of te verlammen (freeze) of door fauw te vallen (faint). Het gaat hierbij
om situates waarin men niet kan vluchten of vechten, als dit niet lukt dan raakt het
verdedigingssysteem ontregeld met als gevolg dat er allemaal traumatsche reactes optreden.
De gevolgen van een eenmalig geweldsincident (verkrachtng, overval) zijn minder ingrijpend dan die
van een langer durende geweldsituate (huiselijk geweld, oorlog). Wel is het duidelijk dat als mensen
het gebeurde wegstoppen dit veelal het natuurlijk verwerkingsproces in de weg zit en dat dit op den
duur tot uiteenlopende klachten kan leiden. Veel mensen herstellen binnen enkele maanden en dit
gaat meestal gespaard met lichamelijke of emotonele reactes, deze fase wordt het acuut trauma
genoemd. Als de klachten na drie tot zes maanden niet verdwijnen en zelfs erger worden spreek men
van een chronisch trauma. Zodra er ook sprake is van langdurig of veel geweld is de kans op
natuurlijk herstel nihil, omdat het slachtofer niet op de correcte manier, fight or fght, heef kunnen
reageren. Als dit gebeurt gaan er traumatsche reactes optreden, denk aan PTSS, deze kunnen op
korte maar ook op lange termijn optreden.
Normaal vindt bij een eenmalige gewelddadige gebeurtenis het meeste herstel plaats binnen drie tot
zes maanden, acuut trauma (acute stessstoornis), mocht dit niet lukken dan wordt er vanuit gegaan
dat de klachten zullen verergeren of voor altjd zullen blijven. Daarom wordt geprobeerd het
natuurlijk herstel te bevorderen en er wordt gebruikt gemaakt van de methode debriefng
(rapportage). Het belangrijkste hieraan is dat mensen kort na een ernstg ongeval de gevoelens kwijt
konden die de gebeurtenis had opgeroepen. Debriefng heef voorstanders en tegenstanders. Deze
laatste groep zegt dat debriefng het natuurlijke en individuele herstelproces beïnvloedt en dat het
schade kan toebrengen aan het slachtofer, omdat hij er gelijk over moet praten. Bij een natuurlijk
herstelproces moet je er rekening mee houden dat het individueel is en dus voor iedereen anders en
dat het slachtofer zelf beslist en duidelijk maakt wat hij nodig heef van anderen en wanneer.
Voor een natuurlijk herstelproces is wel belangrijk dat je voldoende informate krijgt, zowel als
slachtofer als hun familieleden, dus dat het normaal is om fashbacks te krijgen en dat het anders
verloopt bij mannen en vrouwen. Het herstelproces kan bevordert worden wanneer omstanders een
aantal voorwaarden creëren. Belangrijk hierbij zijn de volgende punten:
- Het herstelproces kan pas op gang komen als iemand leterlijk uit de gevarenzone is
- Het is voor de betrokkene belangrijk om vanaf het begin de tjd te nemen om bezig te zijn
met wat er gebeurd is.
- Het is belangrijk dat de omstanders de ernst van wet er gebeurd is erkennen en niet
bagatelliseren
Pagina 1 van 45
, - Een ondersteunend netwerk is belangrijk, maar de betrokkenen kiest zelf in hoeverre hij hier
gebruik van wilt maken
- Voor de betrokkene en de mensen om hem heen is het belangrijk om gevoelens te uiten
Het voordeel van een natuurlijk herstelproces is dat iemand zelf actef bezig is met het gebeurde en
zelf de regie in handen heef, dit maakt het risico kleiner dat iemand blijf steken in de slachtoferrol.
Mensen die niet na drie tot zes maanden een natuurlijk herstel doorlopen hebben , hebben vaak
eerdere ervaringen meegemaakt en hiervoor bepaalde overlevingsstrategieën ontwikkeld. De reacte
van deze mensen komt vaak overdreven over, buiten proportes met het gebeurde. Het
meegemaakte geweldsincident was dan ook eerder de aanleiding dan de oorzaak, deze mensen
waren al chronisch getraumatseerd en de klachten zijn nu alleen maar groter geworden.
Mensen die langdurig geweld meegemaakt hebben krijgen vaak op de lange duur lichamelijke,
psychische en relatonele klachten, hierdoor zijn ze niet meer in staat in het hier en nu te leven. Deze
mensen zeggen zelf dat ze niet echt leven, maar overleven, ze voelen niets en hebben geen contact
met zichzelf. Ze genieten niet en kunnen dit ook niet en hebben niet de ervaring zinvol of
betekenisvol te zijn.
In 1980 is de diagnose postraumatsche stressstoornis (PTSS) gekomen en hiermee werd ofcieel
erken dat geweld tot langdurige psychische klachten kan leiden. De komst van deze diagnose opent
dan ook vele deuren, zoals die van erkenning en behandeling. Wat wel jammer is dat PTSS een
psychiatrische diagnose is en niks zegt over andere klachten die geweld als gevolg kan hebben, zoals:
- Problemen met zichzelf
Gebrek aan eigenwaarde, waardeloos voelen, geen vertrouwen, negatef zelfeeld
- Psychische problemen (anders dan de symptomen van PTSS)
Depressieve klachten, verslaving aan eten, medicijnen etc., angsten, zelfeschadiging of
zelfmoordpogingen
- Problemen op het gebied van persoonlijke contacten
De meeste slachtofers hebben veel moeite met het aangaan van nieuwe inteme relates,
men vertrouwt de ander niet
- Lichamelijke klachten
Hypertensie, fbromyalgie (pijn in spieren en bindweefsel), slaapproblemen, huidziekte,
migraine
Geweld kan vele gevolgen hebben, vaak nog enkele jaren later. Bij veel mensen blijf het
verdedigingssysteem in stand lang nadat het gevaar geweken is, deze mensen blijven overleven en
hebben dagelijks last van verschillende chronische klachten waardoor ze een gehandicapt leven
leiden.
Hoofdstuk 8, overlevingsstrategieën
Niet het meegemaakte geweld, maar de ontwikkelde overlevingsstrategieën zorgen voor problemen,
want deze die oorspronkelijk bedoeld zijn voor bescherming blijken later traumatserend te werken
waardoor men een gehandicapt leven gaat leiden. Op het moment dat je als mens beschadigt wordt
door geweld raak je gewond, en dit doet pijn. Soms is er sprake van een lichamelijke wond, een
mentale wond, maar altjd is er sprake van een wond op zielsniveau (de ervaring dat je er niet te
doet).
De meeste overlevingsstrategieën ontstaan in de jeugdjaren, in de tjd dat wij onze persoonlijkheid
vormen. Wij hebben een persoonlijkheid nodig om als volwassen individuen zelfstandig te kunnen
Pagina 2 van 45
,leven, in relate met de wereld en de mensen om ons heen. Onze persoonlijkheid is onze concrete
bestaansvorm waarmee we in het leven staan. Onze persoonlijkheid vormen we enerzijds in de
dagelijkse ontmoetngen met de wereld om ons heen en anderzijds in de ontmoetng met de
werkelijkheid, naar aanleiding hoe wij deze ervaren. Vanzelfsprekend is onze persoonlijkheid ook
afankelijk van onze innerlijke kwaliteiten en vermogens en we leren te handhaven, om ons open te
stellen voor de wereld of deze buiten te sluiten. Op die manier vormen wij op den duur bepaalde
gedragspatronen in het leven die de basis vormen van onze specifeke persoonlijkheid. Deze
gedragspatronen (wel of niet openstellen) vormen in de loop van de tjd onbewust automatsmen, ze
treden vanzelf in werking als we in aanraking komen met bepaalde ervaringen. Deze patronen
worden overlevingsstrategieën, onze verdedigings- of afweermechanisme, het zijn onze onbewuste
manieren van omgaan met min of meer bedreigende ervaringen.
Overlevingsstrategieën kunnen variëren van gezond tot ongezond. Het is gezond als een kind zich tot
een volwassenen kan ontwikkelen die in staat is voor zichzelf te zorgen en kan functoneren in
relates met anderen. Ze treden dan alleen in werking als er echt gevaar isc
Een overlevingsstrategieën is primair bedoeld om te beschermen wanneer zichzelf veilig stellen geen
opte is. Dit doet het enerzijds door zich af te sluiten van de bron van de pijn, gevaarlijke
buitenwereld, en anderzijds sluit het zich af voor de innerlijke belevingswereld, zodat de
eenzaamheid, pijn, hulpeloosheid en doodsangst niet meer ervaren worden. Als deze strategie zich
gevormd heef en doelmatg blijkt te zijn dan zal het kind deze vaker gebruiken, het wordt een
gewoonte, het kind wordt de eigen overlevingsstrategie.
De normale reacte op een levensbedreigende situate is een verhoogde waakzaamheid waarbij ons
bewustzijn vernauwd en geconcentreerd wordt om zo alert mogelijk te kunnen reageren. Dit heef
tot gevolg dat er een hele simpele werkelijkheid gemaakt wordt waarbij alles wat er op dat moment
niet toe doet niet bestaat. Normaal gesproken verandert dit weer als de acute dreiging over is, maar
wanneer een kind voortdurend bezig is met overleven dan leef hij hier voortdurend mee, hij begint
het normaal te vinden, dit is de werkelijkheid. Dit betekend dat als ze volwassen zijn ze in een wereld
van simpele denkbeelden leven, in een wereld waarin er geen plaats is voor onrust, onzekerheid en
crisis. Het is een afgesloten systeem met daarbinnen sterke behoefe aan een gevoel van zekerheid,
rust, veiligheid en stabiliteit. Er wordt volgens vaste patronen geleefd en het is eigenlijk een zwart-
witwereld, zonder tnten en kleuren.
Wat dus oorspronkelijk als bescherming bedoeld was, wordt uiteindelijk een strak keurslijf waardoor
men met het ouder worden steeds meer beperkt wordt. Overlevingsstrategieën geven namelijk geen
ruimte voor innerlijke ontwikkelingen, men blijf op een bepaalde manier steken in de eigen
ontwikkeling op het niveau van toen de overlevingsstrategie ontstaan is. Men blijf het kind van toen
en bekijkt de wereld door deze ogen, op dezelfde manier als vroeger.
Het voordeel van een overlevingsstrategie is dat het helpt doorgaan met leven, ondanks de
gewelddadige werkelijkheid. Het nadeel is dat het op latere leefijd gevolgen heef, namelijk dat je
een gevangenen wordt van je eigen overlevingsstrategie. Daarbij komt ook dat de
overlevingsstrategieën automatsch in werking treden, of de persoon het nou wil of niet. Zo kunnen
ze opeens gewelddadig tegenover zichzelf en anderen zijn. Het zijn dus de overlevingsstrategieën die
voor problemen zorgen, maar niet allen dat. De overlevingsstrategieën bepalen ook de mate van
traumatsering.
Veel slachtofers zien zichzelf als slachtofer voor het leven, hiermee zet men zichzelf vast in de stand
van overleven. Bepaald door het verleden blijf men afankelijk van anderen om de klachten die op
den duur verschijnen te behandelen, optelossen of te verminderen.
Pagina 3 van 45
, Overlevingsstrategieën worden niet alleen beperkend, maar ook gewelddadig, tegen de persoon zelf
of tegen anderen. Op het moment dat overlevingsstrategieën gewelddadig worden of men zich
daarvan bewust wordt is dit meestal een teken dat ze niet meer werkt, dat het de wond niet goed
meer afdekt. Veelal wordt er gezocht naar nieuwe overlevingsstrategieën, naar betere. Een betere en
andere manier is om te kijken wat er achter schuilt, dat je de keuze maakt om een helingsproces
door te maken.
Hoofdstuk 9, geweld in ieder mens
Iedereen heef een dader in zich, er is dus geen bepaald type man of vrouw en het is meestal zo dat
de dader niet herkend wordt in de omgeving. Als de dader al te herkennen valt dan is dit omdat hij
‘te aardig’ of behulpzaam voor anderen is, te ideaal. Ieder mens heef dus slechte en goede kanten in
zich die soms naar voren kunnen komen. Dit kan bewust of onbewust gebeuren, iemand kan dus
opeens in een slechterik veranderen en daarna weer terug naar zijn goede ik. Hier tussen ligt wel een
grijsgebied, een gebied waarin we af en toe een gemene opmerking maken, waarin we jaloers zijn,
waarin we het niet begrijpen of kunnen veranderen. In dit gebied vinden onbewuste processen
plaats.
In ons onderbewustzijn verbergen allemaal aspecten van ons zichzelf die wij liever niet willen zien of
afeuren. Wij hebben dan ook allemaal te maken met de volgende drie schaduwen:
- Persoonlijke schaduw
- Gezinsschaduw
- Culturele schaduw
De gezinsschaduw versterkt de vorming van de persoonlijke schaduw en de culturele
schaduw is het grotere kader waarbinnen de gezinsschaduw en de persoonlijke schaduw
zich ontwikkelen.
De persoonlijke schaduw wordt ontwikkeld in de jeugdjaren, alles wat niet past, niet goedgekeurd
wordt gaat in de persoonlijke schaduw. Het bevat onze slechte eigenschappen, de ervaringen waar
wij niets mee kunnen, die overweldigend zijn en bepaalde kwaliteiten. Kwaliteiten waarin we
gewond raakten, of die niet gewaardeerd worden door anderen.
De gezinsschaduw bevat alle was die wij niet buiten mogen hangen, alle kanten van ons gezin die niet
passen in het beeld dat wij als gezin tegenover de buitenwereld ophouden. In de gezinsschaduw
verdwijnen zaken waar niet over gepraat wordt, die doodgezwegen worden. Alle ingehouden ruzies
en irritates bevinden zich hier ook in.
Iedere cultuur heef zijn eigen geboden en verboden die bepalen wat binnen die cultuur hoort of wat
een taboe is. Wat een taboe is verdwijnt in de culturele schaduw. Het is dan ook zo dat onze kijk op
geweld te maken heef met onze culturele schaduw. Iedere tjd heef zijn eigen schaduwen, deze
veranderen, taboes worden dus uit de schaduw gehaald en er worden weer nieuwe toegevoegd.
Wij denken dat als we het niet zien het niet bestaat, dus ook onze schaduwkant. Maar dit is niet
waar, ook al vergeten wij alles wat wij erin gestopt hebt het blijf aanwezig, het leef. Onze duistere
kant laat zich op een gegeven moment ook kennen, er komen scheuren in de rugzak. Als dit gebeurt
dan gaan wij de opkomende gevoelens op iemand anders projecteren, op groepen of op hele
etnische groepen. Als wij onze gevoelens op een ander projecteren dan maken wij diegene onvrij en
doen wij hem geweld. Deze projectes komen ook onderbewust binnen bij de ander, als dit vaak
gebeurt of veel mensen tegelijkertjd hetzelfde denken dan kan dit langzaamaan gaan doorwerken in
de manier waarop de betrefende persoon over zichzelf gaat denken. Het maakt niks uit of dit
Pagina 4 van 45
