Basiskennis Geschiedenis
Samenvattingen
Hoofdstuk 1 – tid van iagers en boeren
Prehistorie: 3000 v. Chr.
1.1 Jager-verzamelaars
De mens heef zih vnuzt Afrzkv nvvr de vndere werelddelen ersprezd. De leefwzj e vn mensen
werd sterk beïn loedt door het heersende klzmvvt.
5 tot 4 mzljoen jvvr geleden, leefden er vl mensvihtgen. Anderhvlf mzljoen jvvr gelden wvs dvt de
homo ereitus, de e ontwzkkelde zih zn Europv tot een plvvtselzjke menssoort, de Nevnderthvler. De
mensen dze we nu kennen, homo svpzens, komen oorspronkelzjk ook uzt Afrzkv en ersprezdde zih
onge eer 35.000 jvvr geleden nvvr Europv.
Tot op heden zjn er nog steeds jvger- er vmelvvrs, zj le en vls nomvden. Dvt zjn mensen dze
rondtrekken op oek nvvr oedsel. Ze komen nu nog oor zn het Amv one gebzed zn Zuzd-Amerzkv.
Ook wvren er rendzerjvgers, zj leefden tot 10.000 jvvr oor ihrzstus zn West-Europv, hzer wvs toen
een toendrvklzmvvt. Zzj moesten vltjd grote vfstvnden vfeggen om de rendzeren te blzj en olgen.
Vuur, gereedsihvppen vn uursteen, boten en hout wvren de belvngrzjkste hulpmzddelen oor
rendzerjvgers.
Nv de lvvtste zjstjd (rond 10.000 jvvr oor ihr.) werd het klzmvvt steeds wvrmer, hzerdoor
ontstonden er zsrzjke meren en rz zeren. Hzerdoor hoefden de jvgers zn Europv nzet er meer te
rekken, e konden zn een beperkt gebzed blzj en.
1.2 De overgang van iagen en verzamelen naar landbouw
Onge eer 10.000 jvvr oor Chr. Leefden de eerste boeren, dzt wvs zn het Mzdden-Oosten en werd
ook wel de ruihtbvre hvl e mvvn genoemd. Het grootste ersihzl wvs dvt boeren nzet meer
rondtrokken, zj ble en op een plek wonen, er zjn dvvrom ook eel meer vriheologzsihe sporen vn
de lvndbouwsvmenle zngen. De uzt zndzng vn lvndbouw, hvd o eel ge olgen dvt men ook spreekt
vn een Agrvrzsihe re olute. Nv erloop vn tjd hoefden nzet vlle mensen zih be zg te houden met
het bewerken vn grond of het houden vn dzeren, o konden vndere mensen zih gvvn speizvlzseren
zn vndere beroepen, ovls potenbvkken eti. Wvvrom de e re olute zs ontstvvn zs nzet duzdelzjk. Er
wvren ook nvdelen vvn de e ontwzkkelzngen, o werden eelgebruzkte gronden on ruihtbvvr en
brvihten dzeren hun zektes o er op mensen.
In on e omge zng (Mzdden-Europv), kwvm de lvndbouw rond 5200 oor Chr. In beeld. Dzt eerste olk
noemen wzj de Bvndkervmzekiultuur. De e nvvm kregen zj door ge onden poten dze erszerd wvren
met een op vllende erszerde bvnd op het vvrdewerk. De e eerste boeren estgden zih zn Zuzd-
Lzmburg, hzer lvg eel lössgrond, wvt erg ruihtbvvr zs.
Dzt olk werd er olgd door de Treihterbekeriultuur, zj leefden tussen 3500 en 2700 . Chr. In on e
omge zng. Zzj kregen de e nvvm door de treihter ormende poten dze zjn ge onden, de e werden
oorvl zn grv en neerge et. Dze grv en wvren gemvvkt vn hunebedden, dvt zjn grote stenen dze zn
de oorlvvtste zjstjd, door gletsjers nvvr hzer toe werden gesiho en. Dzt zs het meest op vllende
prehzstorzsihe monument zn Nederlvnd, e lzggen oorvl zn Drenthe.
, De eerste boeren, mvvkten, net vls de jvger- er vmelvvrs, vlles vn steen, oorvl uursteen. Dzt wvs
net o onmzsbvvr vls stvvl oor ons. Er zjn elfs mzjnen ge onden wvvr men uursteen heef
vfgegrv en. Dzt werd dvn tot honderden kzlometers erderop erhvndeld en er werden werktuzgen
vn gemvvkt. Lvter ontdekte men koper, mvvr dzt bleek vl snel nzet bruzkbvvr te zjn, omdvt dzt te
viht wvs. Lvter probeerde men dzt te mengen met tn, wvvrdoor het vl eel neter bruzkbvvr wvs,
de e legerzng nomen we het brons. Rond 2100 . Chr. Kwvmen de eerste bron en oorwerpen oor.
Rond 700 Chr. Werd er gebruzk gemvvkt vn zj er, dzt kon op heel eel plekken gewonnen worden.
Het nvdeel wvs dvt dzt wel hoge tempervturen nodzg hvd om bewerkt te worden, dvvr wvren nzeuwe
teihnologzsihe ontwzkkelzngen oor erezst.
1.3 Religieuze uitngen: grotekeningenn beeldies en grafgifen
Uzt de e tjd zjn er geen gesihre en bronnen, mvvr uzt tekenzngen wordt vvngenomen dvt men
relzgzeu e op vtngen hvd. Dvvrnvvst werden er ook beeldjes gemvvkt, o zs er nog een ge onden
tjdens de bouw vn de Deltvwerken. Mvvr nvvst de e dzngen werden de grvfgzfen oorvl ge zen vls
relzgzeus, vlsof men gzfen mee wzlde ge en vvn de doden, zn het geloof nvvr een weg nvvr het
hzernvmvvls.
1.4 De bronnen van dit tidvak
Uzt de o genvvmde ‘prehzstorze’, zjn er geen gesihre en bronnen. Het eznde vn de prehzstorze kvn
per gebzed ersihzllen, wvnneer er gesihre en bronnen o er dze tjd en dze plvvts zjn, ezndzgt de
prehzstorze. Men heef oorvl geleerd door vriheologzsihe ondsten. Dvvrnvvst heef de iulturele
vntropologze oor eel duzdelzjkhezd ge orgd, men gvvt er vn uzt dvt de denkwzj e eti. onge eer
het elfde zs vls hoe wzj dzt nog doen, hzer oor zjn ook olkeren ovls Eskzmo’s en . onder oiht.
Hoofdstuk 2 – tid van de Grieken en Romeinen
3000 v. Chr. Tot 500
2.1 de eerste beschavingen: ontstaan van stadsstaten
In de e tjd ontstonden er steeds meer nzeuwe speizvlzsmen en beroepen, de beoefenvvrs leefden
svmen zn een stvd. De lvndbouwsvmenle zngen zn het Mzdden-Oosten lvgen vvn rz zeren ovls de
Eufrvvt, Tzgrzs en de Nzjl (nu Irvk, Syrzë en Egypte), oor zrrzgvte. Vruihtbvre grond moest worden
ero erd door gewvpende soldvten, de e wvpens werden bzj oorbeeld gemvvkt door
vmbvihtslzeden. Doordvt er eel svmen werd gewerkt, kwvmen er rvngen vn hoogte zn personen.
Nzet zedereen hvd meer dzreit te mvken met het bewerken vn grond, om de e mensen te oeden
werd er belvstng gehe en o er het oedsel. Dzt werd bzjgehouden zn een vdmznzstrvte op
kleztvbleten met tekenzngen. Hzerdoor ontstonden ook de eerste gesihre en weten door de konzng.
Hzerdoor ontstonden stvdsstvten, dzt begon met lvndbouw en lvter werd de hvndel ook steeds
belvngrzjker, sommzge stvten werden o suiies ol met het ero eren vn vnderen dvt er grote rzjken
ontstonden. Door de e ero erzngen ontstonden er ook kolonzën, de e wvren eer belvngrzjk oor de
hvndel. In Athene ontstond er een demoirvtsihe bestuurs orm, ‘ rzje’ mvnnelzjke burgers zn loed
op dzt bestuur, Grzekse flosofen ontwzkkelden zdeeën oor een zdevvl bestuur. In de e tjd begonnen
er ook mensen dzngen te onder oeken en erklvren, vvk vnuzt hun geloofso ertuzgzng, dvt wvs de
bvszs vn nvtuurwetensihvppen.
2.2 het Romeinse riik
De stvdsstvvt Rome groezde door ero erzngen erg eel, zn dzt rzjk wvren eel dzngen vn de Grzeken
