Samenvatting Projectmatig werken
1. Inleiding
Projectmatig werken betekent gericht aan de slag gaan met een vooraf vastgesteld doel.
Daarbij wordt gewerkt met fasen, trajecten en standaarddocumenten. Omdat de eisen en
verwachtingen rond taakuitvoering vandaag de dag zo groot zijn geworden, volstaat het
werken zonder een projectmatige planning in bijna geen enkele branche meer.
Veel problemen bij projecten kunnen worden voorkomen door projecten efficiënter op te zetten
en te beheren. De sleutel voor het succes het daarbij bewust plannen, stapsgewijze uitvoering
en monitoren van de gedefinieerde stappen. Hierdoor kan snel en flexibel worden ingespeeld
op de vragen en uitdagingen van de snel veranderende interne en externe omgeving van de
organisatie.
De keuze op zaken projectmatig aan te pakken, de organisatie projectmatig in te richten en
aan te sturen op projectmanagementbasis moet worden gemaakt door de leiding van een
instelling of organisatie.
De projectmanager zorgt voor een structuur, fasering, adequate besluitvorming en een juiste
afstemming van het project met de omgeving. De projectleider moet bovendien beschikken
over algemene managementvaardigheden, zoals vergader- en onderhandelingstechnieken,
het vaardig omgaan met de belanghebbenden, het motiveren en aansturen van teamleden,
het hanteren van conflicten, het oplossen van problemen, het effectief verdelen van rollen
binnen het team en het sturen van de teamontwikkeling. Er zijn grofweg twee soorten
organisaties te onderscheiden:
1. permanente organisatie, waarbij de organisatie een doorlopend proces uitvoert, monitort en
begeleidt.
2. projectorganisatie: gericht op het oplossen van problemen of het realiseren van een
concreet product en altijd tijdelijk van karakter.
Binnen een permanente organisatie kan ervoor worden gekozen om het werk alsnog op te
delen in projecten.
Het stappenplan voor een onderzoeksproject begint met een probleem of vraag en eindigt met
jouw oplossing. Het stappenplan voor een ontwikkelproject begint niet met een probleem of
vraag, maar met een vaag idee.
Projectmatig werken moet een hulpmiddel zijn bij het uitvoeren van een project, het moet geen
doel op zich worden.
2 De Projectlevenscyclus
Definitie project: Een project is een activiteit, uitgevoerd door een tijdelijke organisatie van
mensen (meestal uit verschillende disciplines) om een vooraf vastgesteld doel te bereiken,
binnen vooraf vastgestelde randvoorwaarden.
Projecten komen voort uit een verschil tussen een wens en de werkelijkheid van dat moment.
Zowel een externe als een interne behoefte kan daarbij aanleiding zijn voor het opzetten van
een nieuw project. Veel projecten vinden plaats binnen organisaties en bedrijven. Deze
vloeien vaak voort uit het (meerjaren)beleid.
1
,Je kunt projecten op zes onderdelen van elkaar onderscheiden:
1. inhoud: hierbij kijk je naar de activiteiten die in een project moeten worden uitgevoerd.
- technische projecten
- organisatorische projecten
- commerciële projecten
- evenementenprojecten
2. aard
- onderzoeksprojecten: verkennend van aard
- ontwikkelprojecten: starten met een idee en zijn gericht op het vinden van de juiste
aanpak voor de verwezenlijking van die vraag en eindigen met de oplevering van een
concreet plan of product
3. initiatiefnemer
- eigen initiatief
- in opdracht
4. doelgroep: voor wie is het project bedoeld?
- publieksgerichte projecten (relatief anonieme doelgroep)
- gebruikersproject (eindgebruiker vaak wel bekend)
5. doelstelling: onderscheid naar soort eindresultaat van het project
- commercieel: winstdoelstelling
- niet commercieel: een ideële of inhoudelijke doelstelling
6. resultaat (kijken naar eindproduct)
- tastbaar
- een dienst (moet enige continuïteit bevatten)
- live product (tijd- en plaatsgebonden evenementen)
Een project kan zowel intuïtief als rationeel worden aangepakt. Een rationele benadering is
gebaseerd op oorzaak-gevolgrelaties en voert langs een planmatige weg (stap voor stap) naar
het doel. Een intuïtieve aanpak kenmerkt zich door impulsen, creativiteit en
onvoorspelbaarheid. Het intuïtief oplossen van problemen behoort tot de zogenoemde
heuristische activiteiten. Deze activiteiten zijn niet programmeerbaar en niet te sturen, maar
wel te stimuleren. Het is van belang te weten dat bepaalde probleemsoorten alleen langs de
intuïtieve weg en andere enkel langs de rationele weg kunnen worden benaderd.
Om een project te managen en te sturen is het van belang inzicht te hebben in de
levenscyclus van een product of systeem. Dit inzicht stelt je in staan concrete situaties te
beoordelen en te diagnosticeren om op basis daarvan actie te ondernemen of te interveniëren.
In de levenscyclus doorloopt een product in de tijd verschillende stadia. De aanpak en het
soort vragen veranderen met het product terwijl het zich door de levenscyclus heen beweegt.
Het verval en de ondergang kunnen worden tegengegaan door op basis van bevindingen uit
deze stadia een nieuw idee te vormen waarmee in een nieuw project opnieuw de eerst vier
stadia doorlopen kunnen worden.
2
,Ideevorming (creatieve aanpak, spirituele zone)): In alle gevallen draait het om de behoefte
iets nieuws te creëren. In dit stadium zijn de heuristische activiteiten dominant. Deze
activiteiten zijn niet programmeerbaar, maar wel te stimuleren. In dit stadium van ideevorming
gaat het om creatievragen. Een creatievraag is een onderzoeksvraag die erop gericht is om
alle mogelijkheden in kaart te brengen. Binnen de projectmatige aanpak worden de activiteiten
van dit stadium expliciet gemaakt in het projectvoorstel.
Planvorming (rationele aanpak, mentale zone): Vormingsvragen die de ideeën uit het eerste
stadium verder uitdiepen. Dit stadium vraagt om een rationele benadering. De rationele
aanpak krijgt vorm in de planmatige benadering, waarbij, stap voor stap (algoritmisch), naar
een einddoel wordt toegewerkt. Binnen de projectmatige aanpak worden de activiteiten van dit
stadium expliciet gemaakt in het projectplan (en programma van eisen).
Resultaatvorming (praktische aanpak, praktische zone): gekenmerkt door het doen en je krijgt
te maken met realisatievragen. Binnen de projectmatige aanpak worden de activiteiten van dit
stadium expliciet gemaakt in het uitvoeringsprogramma.
Functionering (routinematige aanpak, manifeste zone): onderhoudsvragen. Dikwijls kun je
deze vragen routinematig aanpakken, dat wil zeggen volgens vaste richtlijnen, procedures en
onderhoudsschema's. Een onderhoudsplan voor een gebouw is bijvoorbeeld een antwoord op
een onderhoudsvraag.
Stagnatie (probleemoplossende aanpak, praktische zone): je zoekt een praktische oplossing
voor een probleem dat is gerezen.
Verval (loslaten, mentale zone) of nieuwe ideevorming (vernieuwingsaanpak, spirituele zone):
als de stagnatie doorzet en de herstelbenadering niet langer werkt, moet je het principe of het
basisidee dat aan het product ten grondslag ligt fundamenteel vernieuwen. Als dat niet
gebeurt, zal er een fase van verval optreden. Om het verval tegen te gaan kan er ook voor
gekozen worden om een nieuw project op te starten en terug te gaan naar zone 1 (spirituele
zone) om daar een nieuw idee te vormen.
Ondergang (stervensbegeleiding, spirituele zone): onoplosbare vraagstukken. Fundamentele
vernieuwing is niet meer mogelijk of haalbaar.
3
, In het individuele rationele denkproces (figuur 2.3) kun je globaal de stadia onderscheiden die
ook in figuur 2.1. en 2.2. zijn weergegeven. Ideevorming (stadium 1), planvorming (stadium 2),
resultaatvorming (stadium 3), functionering (stadium 4), stagnatie (stadium 5), verval (stadium
6) en ondergang (stadium 7). Figuur 2.3 heeft betrekking op hetzelfde proces als dat in figuur
2.1 en 2.2 maar neemt daarbij niet het product als uitgangspunt, maar de activiteiten van het
individu en het team.
Een onderzoeksproject begint op startpunt A met een vraag of probleem en eindigt bij
startpunt B met de beantwoording of oplossing daarvan. Een ontwikkelproject begint op
startpunt B met een bewust idee en eindigt bij startpunt A met het realiseren van dat idee in de
vorm van een concreet product.
Om duidelijkheid te krijgen over verantwoordelijkheden van de betrokken partijen is het van
groot belang een project vooraf duidelijk af te bakenen. Hiermee geef je aan welke taken en
verantwoordelijkheden bij het projectteam liggen en welke daarbuiten. De afbakening van een
project moet horizontaal en verticaal gebeuren. De horizontale afbakening kijkt naar de
verschillende stadia die in het project doorlopen worden. De verticale afbakening kijkt naar de
onderdelen die binnen de horizontale afbakening moeten worden uitgevoerd.
4