Inhoudsopgave
Hoofdstuk 1. Overheidsfinanciën.......................................................................................................4
Stabilisatiefunctie...........................................................................................................................4
Allocatiefunctie..............................................................................................................................5
Verdelingsfunctie............................................................................................................................6
Hoofdstuk 2. Publieke sector..............................................................................................................8
Collectieve-uitgavenquote..............................................................................................................8
Hoofdstuk 3. Overheidssaldo en overheidsschuld............................................................................11
Overheidssaldo.............................................................................................................................11
Gewenste overheidssaldo..............................................................................................................12
Overheidsschuld...........................................................................................................................13
Houdbare overheidsfinanciën.......................................................................................................14
Hoofdstuk 4. Politieke besluitvorming.............................................................................................14
Budgetmechanisme.......................................................................................................................15
Parlement......................................................................................................................................16
De minister van Financiën............................................................................................................17
Ambtenaren..................................................................................................................................17
Hoofdstuk 5. Naar rationeler besluitvorming....................................................................................18
Analyse en evaluatie van beleid....................................................................................................19
Profijtgedachte..............................................................................................................................19
Verzelfstandiging en privatisering van overheidstaken.................................................................20
Vraagfinanciering.........................................................................................................................21
Deregulering en vermindering van administratieve lasten............................................................22
Hoofdstuk 6. De begroting................................................................................................................22
Functies van de begroting.............................................................................................................22
Overheidsprestaties meten en vergelijken.....................................................................................23
Begrotingsstelsels.........................................................................................................................23
Begrotingsproces..........................................................................................................................25
Overheidsuitgaven........................................................................................................................26
Hoofdstuk 7. Normen voor de overheidsfinanciën............................................................................26
Begrotingsregels Europese Unie...................................................................................................27
Normen van het overheidssaldo....................................................................................................27
Trendmatig begrotingsbeleid........................................................................................................29
Hoofdstuk 8. Sociale zekerheid........................................................................................................31
Motieven voor overheidsingrijpen................................................................................................31
Inkomensregelingen......................................................................................................................32
Prijs- en volumebeleid..................................................................................................................33
1
, Economische gevolgen.................................................................................................................34
Uitgavenbeheersing......................................................................................................................35
Aanvullende pensioenen...............................................................................................................35
Het basisinkomen.........................................................................................................................37
Hoofdstuk 9. Gezondheidszorg.........................................................................................................37
Motieven voor overheidsingrijpen................................................................................................37
Zorg: sector en uitgaven...............................................................................................................38
Stelsel en financiering...................................................................................................................38
Uitgavenbeheersing......................................................................................................................39
Hoofdstuk 10. Belastingstelsel..........................................................................................................40
Belastingbegrip.............................................................................................................................40
Inkomstenbelasting.......................................................................................................................41
Vennootschapsbelasting................................................................................................................43
Kostprijsverhogende belastingen..................................................................................................43
Premies voor sociale verzekeringen..............................................................................................44
Belastingen van decentrale overheden..........................................................................................44
Wig...............................................................................................................................................45
Hoofdstuk 11. Belastingbeleid..........................................................................................................46
Belastingbeginselen......................................................................................................................46
Belastingen als beleidsinstrument.................................................................................................47
Economische gevolgen.................................................................................................................48
Belastingconcurrentie...................................................................................................................49
Hoofdstuk 12. Verdelingsfunctie......................................................................................................50
Inkomen........................................................................................................................................50
Inkomensverdeling.......................................................................................................................50
Koopkracht in beeld......................................................................................................................52
Herverdeling tussen generaties.....................................................................................................53
Vermogensverdeling.....................................................................................................................53
Hoofdstuk 13. Decentrale overheden................................................................................................53
Taakverdeling tussen bestuurslagen..............................................................................................53
Centralisatie en decentralisatie van taken.....................................................................................54
Uitgaven en inkomsten.................................................................................................................55
Vorderingensaldo en EMU-saldo..................................................................................................57
Hoofdstuk 14. Europese Unie...........................................................................................................57
Doelstellingen en instrumenten.....................................................................................................57
Instellingen en begroting..............................................................................................................58
Economische en Monetaire Unie..................................................................................................59
2
,Coördinatie van economische politiek en begrotingsbeleid.........................................................60
3
,Hoofdstuk 1. Overheidsfnanniin
Overheidsbemoeienis met de gang van zaken in de economie.
Hoofdreden: het prijsmechanisme (de werking van vraag en aanbod op markten) levert lang niet altijd
de maatschappelijk optimale uitkomsten
Drie functies overheidsingrijpen
Stabilisatiefunctie: deze schommelingen in conjunctuur dempen
Hoogconjunctuur: groot optimisme bij producenten en consumenten
Laagconjunctuur: terugslag
Allocatiefunctie: bepaalde goederen (openbaar bestuur, defensie) worden zonder
overheidsingrijpen niet geproduceerd, maar is wel behoefte aan
Samenstelling van binnenlandse productie
Verdelingsfunctie: onbelemmerde werking van prijsmechanisme leidt tot een scheve verdeling
van inkomens en vermogens. Overheid kan inkomens- en vermogensongelijkheid via regels,
belastingen en uitkeringen kleiner maken
Belastingwetten: verplichten gezinnen en bedrijven een deel van hun inkomen en winst aan de fiscus
af te dragen. ontvangen belasting financiert de overheid haar uitgaven mee.
De uitgaven, de inkomsten en de schuldpolitiek van de overheid.
Kenmerkend voor de overheid: de bevoegdheid dwingend bijdragen van gezinnen en bedrijven
vorderen. Beslissingsmacht voer uitgaven en belastingen ligt bij de volksvertegenwoordigers
(parlement), de gemeenteraad, Provinciale Staten en waterschapsbestuur.
Stellen budget ter beschikking: hoeveel maximaal voor in de jaarlijkse begroting aangewezen
bestemmingen mag worden uitgegeven Budgetmechanisme
Daarnaast beslissen hoe goedgekeurde uitgaven zullen worden gefinancierd: uit belastingen,
via andere inkomsten van de overheid, of door leningen aan te gaan.
Publieke sector van de economie bevat meer dan het Rijk en decentrale overheden: alle instanties
waarvan de activiteiten grotendeels uit de opbrengst van belastingen en sociale premies (dus
collectief) worden gefinancierd.
Vb.: ministeries, gemeenten, organisaties die wettelijke sociale verzekeringen uitvoeren,
onderwijsinstellingen en ziekenhuizen
Collectieve-uitgavenquote: meet de opvang van de publieke sector: uitgaven van alle instellingen uit
de sector / de waarde van de binnenlandse productie (BBP)
- Quartaire sector: de publieke sector + particuliere instellingen die noch collectief noch uit
marktprijzen worden betaald, zoals vakbonden, verenigingen en kerken
- Marktsector: ondernemingen kunnen hierin hun productieve activiteiten uit marktprijzen
financieren.
Stabilisatiefunntie
Overheid probeert de schommelingen in het niveau van de economische bedrijvigheid (de
conjunctuurcyclus) te dempen. via aanpassing van uitgaven en belastingmaatregelen anticyclisch
begrotingsbeleid voeren
Procyclisch begrotingsbeleid: versterking van de conjunctuurbeweging
Hoogconjunctuur: economie op volle toeren
Laagconjunctuur: weinig bestedingen
, Output gap: kloof (in procenten) tussen de feitelijke omvang van het bbp en het structurele bbp
(indicator voor de stand van de conjunctuur)
Structurele bbp: omvang van de economie waarbij zowel de bezettingsgraat van de
productiecapaciteit als het werkloosheidspercentage gelijk zijn aan hun evenwichtswaarden
Verhouding tussen vraag en aanbod leidt niet tot spanningen in de economie
Positieve output gap: hogere dan normale bezettingsgraad en een werkloosheid die tijdelijk
kleiner is dan de structurele werkloosheid (structurele werkloosheid: evenwichtswaarde)
Conjunctuur wordt bepaald door de vraag naar goederen en diensten en de productiegroei
Laagconjunctuur verminderen door binnenlandse bestedingen te stimuleren door eigen
uitgaven op te voeren of door belastingen te verlagen overheidssaldo verslechterd
Discretionaire maatregelen
Automatische stabilisatoren: conjuncturele mee en tegenvallers in de overheidsinkomsten en bij de
werkloosheidsuitgaven werken door in het saldo van de begroting economie krijgt vanzelf
gewenste impuls
In conjunctureel neutrale jaren moet de begroting min of meer in evenwicht zijn (tekort mag in magere
tijden niet groter zijn dan 3%)
Allonatiefunntie
De overheid neemt maatregelen met gevolgen voor de samenleving van de nationale productie en de
manier waarop die tot stand komt
Prijsmechanisme (zonder overheidsingrijpen): koopkrachtige vraag en aanbod bepalen samen wat,
hoe, hoeveel en voor wie wordt geproduceerd.
Leidt in ideale markteconomie tot een Pareto-efficiënte allocatie van productiemiddelen:
niemand kan er nog op vooruitgaan, zonder dat iemand anders erop achteruit gaat (Pareto-
optimum)
Verklaring: mensen blijven onderling transacties aangaan zolang sommigen daar voordeel bij
hebben, zonder dat anderen daarvan nadeel ondervinden (mensen gaan via transacties qua
welbevinden erop vooruit)
Door marktimperfecties (onvolkomenheden) wordt geen Pareto-optimum bereikt
Reden voor de overheid om in markten in te grijpen voor meer efficiëntie om dichter
bij het Pareto-optimum te komen
Marktimperfecties
- Collectieve goederen worden niet geproduceerd
Non-exclusiviteit: onmogelijk om individuen uit te sluiten van het gebruik (geen
uitsluiting door bereidheid in prijsbetaling)
Non-rivaliteit: het profijt dat de een van het collectief goed heeft, gaat niet ten koste
van het profijt dat anderen ervan (kunnen) hebben.
Ook bemoeienis individuele goederen (rivaliserend en exclusief)
- Machtsposities (marktmacht)
Ongunstig voor de welvaart, omdat zij voor hun goederen en diensten prijzen vragen
die hoger zijn dan de marginale kosten (de kosten van de laatst geproduceerde
eenheid) geen Pareto-optimum in het prijsmechanisme
- Asymmetrische informatie
Ene marktpartij (producent of consument) is beter geïnformeerd dan de ander. Minder
geïnformeerde kan schade lijden, dus overheid grijpt in (bijv. informatie bij
medicijnen)
- Onevenredige hoge kosten
Levering van goederen en diensten via het prijsmechanisme gaat soms gepaard met
onevenredig hoge kosten. Daarom overheidsingrijpen om de kosten te dempen
- Externe effecten
5
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper fleur-thijssen. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,99. Je zit daarna nergens aan vast.
