Hoofdstuk 1: Introductie
1.1 Inleiding
De wereld van de psychiatrie.
1.1.1 Wat is afwijkend gedrag?
Het terrein van de psychopathologie, het deelgebied van de psychiatrie (medisch specialisme dat zich
richt op de diagnostee en behandeling van psychische stoornissen) en de elinische psychologie (tae
van de psychologie die zich bezig houdt met de beschrijving, de oorzaeen en de behandeling van
psychische stoornissen om het geestelije welzijn te bevorderen) dat zich bezig houdt met diverse
vormen van afwijeende emotes, gedachten en gedrag, de oorzaeen daarvan en de
behandelmogelijeheden.
GZ-psycholoog: psycholoog die na zijn studie een aanvullende opleiding heef gevolgd en in het BIG-
register is ingeschreven. Een GZ-psycholoog is bevoegd tot het diagnostceren en behandelen van
psychische stoornissen. GZ is een afortng van ‘gezondheidszorg’.
Psycholoog: Iemand die de universitaire studie psychologie heef voltooid.
Psychotherapeut: Iemand die na de studie psychologie of geneeseunde een vervolgstudie heef
gedaan, waardoor hij bevoegd is tot het geven van psychotherapeutsche behandelingen. Hij moet
overigens in het BIG-register (Beroepen in de Individuele Gezondheidszorg) staan ingeschreven.
Psychiater: Iemand die na de studie geneeseunde een vervolgopleiding heef gedaan, waarin hij of zij
zich heef gespecialiseerd in het diagnostceren en behandelen van patinten met psychische
stoornissen. Een psychiater mag, in tegenstelling tot een psycholoog, medicate voorschrijven.
Prevalentee Circa 1 op de 2 mensen in Nederland erijgt op een bepaald moment in zijn leven
rechtstreees te maeen met een diagnostceerbare psychische stoornis (het geheel van afwijeende
emotes, gedachten of gedragspatronen dat wordt geeenmeret door onder andere een storing in het
functoneren en (persoonlije) lijden). In een gemiddeld jaar leidt 15 tot 153 van alle mensen er aan.
Psychische problemen of stoornissen hebben direct of indirect een grote invloed op de maatschappij.
Beschrijvingen van psychische problemen of stoornissen geven op diverse wijzen de specifeee
eigenschappen of eenmereen van die psychische stoornis weer. Deze specifeee eigenschappen of
eenmereen die passen bij een bepaalde stoornis, worden symptomen genoemd.
Diagnostisch criteriu:: Bepaalde verschijnselen of symptomen moeten voldoen aan bepaalde
voorwaarden, voordat ze als afwijeend worden beschouwd of passen bij een bepaalde stoornis.
1.2 Hoe noe:en en defniiren we afwijkend gedrag?
Psychische stoornis. Deze term biedt een bredere eije op afwijeend gedrag, waarin naast biologische
en genetsche aspecten ooe psychologische en sociaal-culturele invloeden aandacht erijgen.
1.2.1 Criteria voor afwijkend gedrag
Hieronder volgt een overzicht van de meest gebruiete criteria.
1. Uitzonderlijk
Uitzonderlije gedrag erijgt vaae het eteet ‘afwijeend’ of ‘abnormaal’. Uitzonderlije op zichzelf is dat
niet voldoende om gedrag afwijeend te noemen. Toch is het een maatstaaf die vaae wordt gebruiet
bij de beoordeling van abnormaliteit.
, 2. Sociaal afwijkend
Alle samenlevingen hebben normen (maatstaven) die bepalen welee vormen van gedrag acceptabel
zijn in een bepaalde context Gedrag dat mensen in de ene cultuur normaal vinden, ean door mensen
in een andere cultuur als afwijeend worden aangemeret. Normen ontwieeelen zich uit de gewoonten
en opvatngen van een specifeee cultuur. Het zijn dus relateve maatstaven en geen universele
waarheden. Als behandelaars zich afvragen of gedrag normaal of afwijeend is, moeten ze dus
reeening houden met culturele verschillen.
3. Foute percepte of interpretate an de realiteit
Normaal gesproeen vormen onze zintuigen en cogniteve processen een accurate, mentale
representate van onze omgeving (nu niet).
4. Aanzienlijk emotoneel lijden an de persoon
Persoonlije lijden als gevolg van problematsche emotes als angst en depressie, ean afwijeend zijn,
maar soms zijn deze emotes heel normale reactes op een situate. De afwezigheid van deze emotes
bij deze situate, ean dan juist weer als afwijeend worden gezien.
5. Ongepast of contraproductef gedrag
Gedrag dat geen bevrediging, maar onpretge gevoelens oproept, vinden we over het algemeen
afwijeend. Gedrag dat ons beperet in ons vermogen om bepaalde rollen te vervullen, of dat ons
ervan weerhoudt om ons aan onze omgeving aan te passen, ean ooe als afwijeend worden opgevat.
6. Ge aar
Gedrag dat gevaar oplevert voor de betroeeene zelf of voor anderen, noemen we gewoonlije
afwijeend. Ooe hier is de sociale context van groot belang.
Afwijeend gedrag ean dus op verschillende manieren worden gedefnieerd. Afaneelije van de
situate wegen sommige criteria zwaarder dan andere, maar in de meeste gevallen gebruieen
deseundigen een combinate van de genoemde criteria.
1.2.2 Culturele aspecten van afwijkend gedrag
Concepten van gezondheid en zieete eunnen in verschillende culturen een andere inhoud en
beteeenis hebben. Abnormale gedragspatronen eunnen zich in verschillende culturen op
verschillende wijze uiten. Zelfs de woorden waarmee we psychische stoornissen beschrijven,
woorden als depressie of geestelijee gezondheid, hebben in verschillende culturen een andere
beteeenis of er bestaat helemaal geen equivalent voor (maar dit beteeent niet dat depressie in
andere culturen niet bestaat).
1.3 Historische visies op afwijkend gedrag
In de hele geschiedenis van de westerse cultuur, zijn concepten van afwijeend gedrag bepaald, door
het overheersende wereldbeeld van die tjd. In de laatste eeuwen is het overheersende, maar
absoluut niet universele wereldbeeld, langzaam verschoven naar geloof in wetenschap en rede. In
onze cultuur is de visie op afwijeend gedrag, dat dit het product is van biologische en psychosociale
factoren.
1.3.1 Hippocrates
Hippocrates (ca. 460-3 66 Voor Christus), de beroemde arts uit de gouden eeuw van Grieeenland,
tarte het overheersende geloof van zijn tjd door te stellen dat zieeten van lichaam en geest het
gevolg waren van natuurlijee oorzaeen en niet van bezetenheid door bovennatuurlijee geesten. Hij
stelde dat de gezondheid van het lichaam en de geest, wordt bepaald door een evenwicht in de
