Sociologie tentamen periode 2 hfd 4,7,8,9.9,10
Hoofdstuk 4 Sociaal bewustzijn.
Het beeld dat je van jezelf hebt, hangt samen met informate die je over jezelf krijgt van andere
mensen (groepen) waar je mee verkeert. Het bewustzijn, het besef vd plaats die je op universiteit
inneemt, bepaalt je gedrag. dat zelfeeld maakt deel uit van sociaal bewustzijn van mensen.
Onder sociaal bewustzijn wordt verstaan het bewustzijn, het weten, van het sociale: hoe zit de
samenleving volgens jou in elkaar en wat is jouw plaats daarin. De definitie van de situatie zal
samenhangen met plaats die mensen innemen, met de ervaringen die ze hebben, met hun waarden
normen en (sub)cultuur. Zie schema 4.1.
4.2. Voorbeelden vd invloed van sociaal bewustzijn op de situate
A. het concentratekamp : mensen reageren in dezelfde situate anders, van aanpassen aan DD
tot opkomen voor groep gevangen. Hoe iemand reageert, zal bepaald worden door zijn
defnite vd situate en daarmee zijn sociaal bewustzijn. Dat bewustzijn kan veranderen. In
dergelijk extreme situates als een concentratekamp is de druk op mensen om zich aan te
passen groot.
Het blijkt dat mensen uit groep met sterk gemeenschappelijk beleefde visie op maatschappij-
de ideologie- in deze situates meeste weerstand tegen beïnvloeding hebben, en aan hun
eigen ideeën vasthouden.
B. Nederlanders in de Tweede Wereldoorlog
C. hoe kon het toch gebeuren? De polite doet gewoon haar door centrale leiding opgedragen
werk. De polite is zelf volkomen apolitek en gericht op eigen organisate. Het is belangrijker
wie de baas vd organisatie is dan wie baas Nederland.
D. rasta’s in Roterdam: rasta zijn is een leven volgens religieus mysteke en sociaal-politeke
visie. Deze Surinaamse randgroepjongeren hebben een sociaal bewustzijn ontwikkeld
waarmee ze kunnen overleven en niet aan heroïne gaan.
4.3. Het symbolisch interactonisme
We zien hoe anderen tegen ons doen en daar leiden we uit af dat iemand ons aardig vindt of juist
een hekel heef, of iemand iets van ons verwacht. Op grond van die interpretaties geven we een
reacte, vertonen wij ook gedrag. Allen handelingen van ons zijn te beschouwen als tekens, symbolen
waarmee we iets uidrukken, al gaat dat vaak niet zo bewust. Die tekens, symbolen, wisselen we met
andere mensen uit. Er is een wisselwerking tussen personen: interactie.
Wanneer in de sociologie het gedrag van mensen vooral verklaard wordt vanuit uitwisseling van
tekens en interpreteren daarvan, dan wordt dat de benadering van symbolisch interactionisme
genoemd.
Als we bij kassa staan weten we dat bij noemen 46,5 verwacht wordt dat we zoveel betalen. Achter
dit simpele tafereel ziten tal van interpretates,
- Genoemde getal is een bedrag in euro’s
- Het moet contact of gepind worden
- Er kan niet over onderhandeld worden
We geven een definitie van de situatie, we interpreteren het verschijnsel aan hand van ons
referentekader; zegels; zegels ansichtkaart of zegels boodschappen.
Met bezoek aan of vd arts kom je ook in rol patënt die daarmee zijn of haar taken niet meer hoef te
doen en zorg en aandacht mag vragen. De voorgeschreven medicijnen worden als munite in de strijd
tegen ziekte gebruikt; de oorleg tegen kanker, strijd aan tegen griep.
Placebo-effect: het gebaar voorschrijven medicijnen werkt ook heilzaam, zelf als bevaten pillen
evenveel geneeskracht pepermunt, dan nog worden mensen er beter van zolang ze maar denken
dat het een echt geneesmiddel is. Het placebo-effect is groter als er meer pillen voorgeschreven zijn
en injectes hebben meer efect dan pillen. Het verwachte efect verschilt ook met kleur: rood , geel
en oranje pillen zouden stmulerend zijn en blauw en groen kalmerend.
Wanneer we iemand iets vertellen dan verwachten we een reacte door iets te zeggen, knikken.
, Sociologie tentamen periode 2 hfd 4,7,8,9.9,10
Met name wanneer we verliefde gevoelens tegenover iemand hebben, verkeren we vaak in spanning
hoe de ander zal reageren. Allemaal twijfel of iemands reacte een signaal van wederkerige
gevoelens is. Wanneer referentieeaders verschillen omdat de culturele achtergronden anders zijn,
kan het moeilijk worden om goed op elkaar te reageren. Communicate wordt dan lastg u/jij
4.4. Verwachtngen en voorspellingen
Bij het symbolische interactionisme gaat het om het handelen van mensen op grond van de
interpretate van de symbolen die ze bij anderen waarnemen. De definitie van de situatie door
mensen bepaalt hun reacte. De situate zal door de reacte vd mensen ook daadwerkelijk
veranderen. Als mensen verwachten dat er iets gebeurt dan hebben die verwachtngen gevolgen
voor wat er gebeurt. Self fulfilling prophecy: omdat mensen zich naar defnite vd situate gedragen
wordt de situate ook zo :
- Wanneer we in restaurant de kelner verwacht studenten geen fooi geven, dan kan zijn dat hij
zich niet uitsloof. Studenten hebben weinig over voor slechte bediening; zie je wel
- Wanneer mensen denken dat bank niet meer betrouwbaar is, dan zal iedereen zijn geld weg
willen halen iets wat bank nooit kan betalen en waardoor deze dus onbetrouwbaar wordt
Het omgekeerde kan ook, de self-defeating prophecy, de zichzelf vernietgende voorspelling; omdat
mensen zich gedragen naar verwachtngen die horen bij defnite vd situate verandert deze:
- Wanneer iemand in sollicitategesprek, juist omdat hij verwacht niet aangenomen te worden,
zeer rustg en zelfverzekerd overkomt en daardoor toch uitverkorene wordt
- Wanneer op grond van toekomstvoorspellingen verwacht wordt dat er te veel
verpleegkundigen zullen komen; minder mensen beroepsopleiding gaan volgen en dat de
opleidingscapaciteit ingekrompen wordt. Wanneer dat te veel gebeurt, zal een paar jaar later
een tekort aan verpleegkundigen zijn ontstaan.
Verwachtngen van mensen sturen hun gedrag en reactes van anderen op hen. Verwachtingen
kunnen zon druk op iemand leggen dat hij of zijn er zich onontkoombaar naar gaat gedragen.
De self-fulfilling prophecy gaat zijn leven beheersen. Wanneer iemand geplaagd wordt door
verwachtngen van anderen op grond verleden, die hem als schandvlekken tekenen, dan wordt dat
stgmatsering of etketering genoemd; vooroordelen; etket plakken.
Door gebeurtenis in zijn of haar leven wordt hij of zij verder van het leven lang achtervolgd.
Voor ex-delinquenten is erg lastg om gewone baan te verkrijgen. Voor ex-psychiatrische patënten
kan stgmatsering de oorzaak zijn van terugval in ziekte. Stigmatisering kan mensen in situate
brengen die werkt als een self-fulfilling prophecy.
4.5. Ideeën en situates
De houding van cliënten staat centraal, die houding is dan het probleem. Maar naast belang vd
opstelling van cliënten in een situate blijf noodzakelijk ook de situate zelf, als onderwerp als
probleem te zien. Anders ontstaat een eenzijdig beeld. Mensen maken zelf de situate, maar hoe
belangrijk het aandeel van die mensen ook is, er zijn meer factoren die een rol spelen.
Werklozen kun je zien als mensen die in rij staan om baan te krijgen. Sommigen vooraan anderen
achteraan, afankelijk vraag of dat wat je te bieden hebt (human capital) ook gevraagd wordt.
Wanneer je mensen achteraan stimuleert om bij te scholen en beter te presenteren zullen ze eerder
aan beurt komen voor een baan. De rij op zich wordt daar niet korter van wel verandert de volgorde
en krijgen mensen achteraan een kans.
Onbemiddelbaar is een etket, een benoeming waar beleid daar op afgestemd wordt. En een etket
waar mensen zich ook naar richten en naar gaan handelen.
Wanneer de houding vd mensen als probleem wordt genomen, betekent het dat zij ( mensen)
geproblematiseerd worden. Het slachtofer de schuld geven. De situate geldt dan als een gegeven en
, Sociologie tentamen periode 2 hfd 4,7,8,9.9,10
dat zal des te meer gebeuren wanneer de situate als normaal of als feit en gegeven waar je niks aan
kan doen, gezien wordt.
Vanaf begin jaren zeventg zijn het niet meer de wensen en gedragingen van mannen die centraal
staan. De vanzelfspreeendheid waarmee vrouwen zich moeten voegen naar levenswijze echtgenoten
verdwenen; streven verlangens beide partner recht te doen. Aan eind jaren 90 zijn vrouwen
gelijkwaardiger geworden, mening telt even zwaar; minder afwachtend, nemen initatef en stellen
meer eisen. Maar het lijkt nog steeds vanzelfsprekend dat haar loop)baan in tegenstelling tot zijne
toch vooral aangepast wordt aan zorg voor kind en huishouding.
Goede hulpverlening en beleidsvorming zullen beide moeten omvaten; zowel de ideeën,
verwachtngen de angsten van mensen als situate moet geproblematseerd worden.
4.6. Het risico van reducte tot ideeën
Het sociaal bewustzijn is een belangrijke factor ter verklaring van gedrag van mensen. Zij handelen
volgens defnite vd situate waarbij ze reactes van anderen waarnemen en interpreteren.
Maar de situate is niet alleen terug te brengen tot menselijk handelen op grond van wat ze denken.
Dat wordt het gevaar van reducte genoemd. Sociale verschijnselen zouden dan terug te brengen,
reduceren zijn tot ideeën die mensen erover hebben.
Neem kaping van vliegtuig door politeke strijdgroep om regering van land te dwingen gevangen
strijdmakers vrij te laten. Er zou gereageerd kunnen worden door niet te doen en niet serieus te
nemen. Deze voelen zich dan gedwongen om daad te stellen en bijv. iemand neer te schieten. Die
situate verandert niet door mensen er anders tegenaan te laten kijken.
De manier waarop mensen met situate omgaan, hangt wel af van hoe ze er tegenaan kijken.
Wanneer een regering de opstelling heef dat kapingen nooit beloond worden, dan zullen
toekomstge kapers daar ook rekening mee houden. In menselijk verkeer moeten we snel
interpreteren wat we waarnemen om ons eigen handelen er op af te kunnen stemmen.
In groot scala van situates, met name interpersoonlijee contacten, is de benadering vanuit
symbolisch interactionisme verhelderend. Maar het speelt altjd binnen grenzen van die situate.
Wanneer we bijvoorbeeld de dagelijkse gang van zaken bij fliaal van groot supermarktconcern
bekijken dan zullen de wederzijdse verwachtngen en communicate van het personeel onderling een
grote rol spelen.
Maar dat gebeurt wel binnen kader dat door concern gesteld wordt. De salarissen en tjden liggen in
CAO vast, het personeelsaantal is volgens de regels die passen bij deze omzet.
Ook al vindt de fliaalchef de caissière zo uitstekend, zij kan niet haar salaris verdubbelen.
In hulpverlening speelt beoordeling vd cliënt zelf een belangrijke rol.
Empowerment wordt proces genoemd waarin cliënten of patënten krachtger worden gemaakt, het
versterken van mensen. Het gaat erom dat mensen weer greep op situate krijgen en situate van
onmacht tegenover hun sociale omgeving overwinnen. Die onmacht is grotendeels ongewild en
onbewust in interacte met sociale insttutes ontstaan. Die situate is dus maatschappelijk
geconstrueerd en kan dan weer mensen ongedaan gemaakt worden.
Het is een proces van bewust worden van mensen dat ze veelal een passieve rol spelen. Het is dan
echter ook belangrijk de grenzen van een situate te kennen.
interpretatie vd werkloze en zijn omgeving. Te weinig moeite; waarschuwing uitkering gekort zal
worden. De opstelling werkloze doet er dus wel degelijk toe hoe snel aan werk komt.
Het omgeeeerde, alleen situate als probleem nemen, is uiteraard ook onjuist. Cliënten van het
bijstandsmaatschappelijk werk zijn nog niet uit problemen als ze weten dat fnanciële nood
samenhangt met bezuinigingen. Werelozen zijn nog niet geholpen als ze weten dat werkgever voor
goedkopere lonen naar andere landen vertrokken is. Paren in echtscheiding zijn nog niet van verdriet
af wanneer ze horen dat goed verklaarbaar is dat veel meer mensen scheiden in onze samenleving
door langere levensduur en andere verwachtngen. Wanneer bij psychosomatische elachten alleen