Samenvatting recht, leerjaar 1, periode 2, Saxion Hogeschool, 2019.
Leerstof:
Simons, P. (2018), Recht voor de zorg- en welzijnsprofessional 2018-2019. Den Haag: boomjuridisch
Basisstructuur van het recht 2
Deel 1, Hoofdstuk 1 § 1.1 t/m 1.6
Deel 1, Hoofdstuk 2 § 2.5.1 t/m 2.5.4
Staatsrecht en grondrechten 8
Deel 1, Hoofdstuk 2 § 2.1 t/m 2.3.2.3 en § 2.8
Rechtspraak 13
Deel 1, Hoofdstuk 5 § 5.1 t/m 5.4.2
Deel 1, Hoofdstuk 6 t/m § 6.3.3.1
Deel 1, Hoofdstuk 7 § 7.1 t/m 7.4
Deel 1, Hoofdstuk 8 §8.1 t/m §8.3.8
Strafrecht 22
Deel 1, Hoofdstuk 4 § 4.1 t/m § 4.2.9
Deel 3, Hoofdstuk 19 § 19.1.2 t/m § 19.1.3.3
Privacy en beroepsgeheim 34
Deel 1 hoofdstuk 2 §2.9.1 en §2.9.2
Deel 2 hoofdstuk 14 §14.7.1
Arbeidsrecht 38
Deel 2, hoofdstuk 14 § 14.4
Rechtshulp en rechtsbijstand 41
Deel 1, Hoofdstuk 9
Aantekeningen 43
Oefenvragen 45
1
,Basisstructuur van het recht
1.1 De basisstructuur van het recht
Recht = totaal aan rechtsregels. Deze ordenen de samenleving en het leven van het
individu binnen de samenleving. Kenmerk: het nakomen van rechtsregels kan in
principe afgedwongen worden. Je kan rechtsregels herkennen aan:
- ze stellen normen vaak een gebod of verbod
- ze regelen uitsluitend mensen en uitwendig gedrag
- ze zijn algemeen en onpersoonlijk: algemeen omdat ze in verschillende situaties
gebruikt moeten kunnen worden, onpersoonlijk omdat een rechtsregel op iedereen van
toepassing is. Dit zorgt ervoor dat de burger tegen willekeur beschermd wordt.
Recht als vakdiscipline gaat o.a. om rechtsregels te leren vinden die bij een
praktijksituatie horen en deze toe te kunnen passen.
1.2 Objectief en subjectief recht
Objectief recht: totaal van alle rechtsregels (zowel geschreven als ongeschreven). Bv: Jij
doet dat in strijd met het recht.
Subjectief recht: Aan de hand van objectief recht wil iemand een subjectief recht
vaststellen. Bv: Ik heb daar recht op.
1.3 Het doel van objectief recht
De samenleving ordenen en richting geven aan het handelen van de overheid is een
belangrijk doel van rechtsregels. Dit handelen, ofwel functies van de overheid, bestaan
uit: wetgeving, bestuur en rechtsspraak.
Zonder rechten zou de slimste of de sterkste altijd willen, maar dankzij recht kunnen
belangstellingen overbrugd worden. Als de staat de dader mag straffen, hoeft het
slachtoffer niet voor zichzelf op te komen. Ook kan recht ervoor zorgen dat bepaald
gedrag afgedwongen kan worden.
1.4 Ordening van rechtsregels
Rechtsregels gaan over veel deelterreinen van het leven, er zijn dan ook veel
rechtsregels nodig. Om voor een bepaalde situatie een rechtsregel (terug) te vinden
moeten ze volgens een bepaalde structuur geordend (gerubriceerd) worden. Ze kunnen
worden gerubriceerd op thema’s, rechtsgebied en op het moment van toepassing.
1.4.1.1 Burgerlijk recht (civiel recht/privaatrecht)
Belangrijk kenmerk: de rechtsrelatie gaat tussen burgers onderling.
Burger moet je breed opvatten, als bv de overheid iets koopt, geldt dezelfde rechtsregel
als voor de burger. Rechtsrelatie = rechten en plichten.
Burgerlijk recht wordt opgesplitst in:
- natuurlijk personenrecht (personen- en familierecht)
- rechtspersonenrecht
- vermogensrecht
2
,Natuurlijk personenrecht
Bepaald de positie
- van de persoon zelf,
- de persoon in relatie tot zijn familie, of
- de persoon in relatie tot zijn levenspartner
Natuurlijk persoon = de mens.
De mens is een rechtssubject: bevoegd tot het dragen van rechten en plichten.
Rechtsbevoegdheid is iets anders dan handelingsbekwaamheid, iets mogen is iets
anders dan iets kunnen. Bij handelingsbekwaamheid gaat het om de wettelijke
geschiktheid om voor zichzelf rechtshandelingen te verrichten.
Rechtspersonenrecht
Hier gaat het om een organisatievorm waardoor de organisatie net als een natuurlijk
persoon aan het rechtsverkeer kan deelnemen. Rechten en plichten gelden ook voor de
organisatie. Een rechtsobject kan dus ook een organisatie zijn.
Vermogensrecht
De op geld waardeerbare rechten en plichten zijn in het vermogensrecht centraal. Alle
rechten en plichten die op geld waardeerbaar zijn worden tot het vermogen gerekend.
Rechten die een zaak betreffen behoren tot het goederen recht. Je hebt ook nog
verbintenisrecht: als personen op grond van een overeenkomst rechten en plichten ten
opzichte van elkaar hebben. Verbintenisrecht en goederenrecht worden samen het
vermogensrecht genoemd.
1.4.1.2. Strafrecht
De geboden of verboden vallen bij strafrecht vaak als eerste op.
O.a. dat de burger voor eigen rechter gaat spelen wordt hiermee voorkomen.
Een aantal normen en waarden die binnen de samenleving gelden, wordt op deze
manier hoog gehouden. Algemene bepalingen: hier worden o.a. straffen benoemd die
opgelegd kunnen worden. Procedureregels: rechtsregels die omschrijven onder welke
omstandigheden en voorwaarden er opgetreden mag worden tegen het niet houden aan
rechtsregels van het strafrecht. Deze horen ook bij het strafrecht.
1.4.1.3 Administratief recht/bestuursrecht
Administratief recht wordt ook wel bestuursrecht genoemd, deze bevat de meest recent
ontstane rechtsregels. Het hoort bij een actief optredende overheid die zorg draagt voor
een samenleving waar de sociale verzorging hoog in het vaandel staat. Het juridische
kader voor de actieve overheidsbemoeienis met het maatschappelijke leven worden
gegeven door de rechtsregels die tot het bestuursrecht behoren. De wijze van de
procedureregels vallen onder het administratief recht.
3
, 1.4.1.1 Staatsrecht
Belangrijke thema’s:
- De staatsorganen, zoals de Koning, ministers, Staten-Generaal, provincies, gemeenten
en de rechterlijke macht, en hun bevoegdheden
- De grondrechten die door de overheid gevolgd moeten worden, zoals vrijheid van
godsdienst.
- De wijze waarop burgers invloed kunnen uitoefenen op de samenstelling van de
staatsorganen: het gaat dan om het kiezen en gekozen kunnen worden.
1.4.1.5 Publiekrecht
Publiekrecht = strafrecht + bestuursrecht + staatsrecht.
Soms moet de recht van de burger wijken voor de overheid. Hier moet de overheid dan
wel een bijzondere reden voor hebben.
1.4.2. Ordening naar thema’s
In 1.4 worden rechtsregels geordend naar rechtsgebied, maar moderner is om ze te
ordenen naar thema. Duidelijkheid met betrekking tot het rechtsgebied is er vaak niet
bij deze ordening. Je kan verschillende rechtsgebieden binnen 1 thema terug vinden.
1.4.3 Ordening naar moment van toepassing
Materieel recht
Als iedereen zich gedraagt zoals de overheid verwacht zijn er bijna alleen nog materieel
rechtsregels nodig. Materieel recht = bv rechten en plichten tussen ouders en kinderen,
die aangeven wanneer een burger recht heeft op een bijstandsuitkering, die
benadrukken dat de burger niet mag stelen, want anders… enz. Hierin worden de
‘spelregels van het maatschappelijke gedrag’ bepaald.
Formeel recht
Rechten worden echter wel geschonden. De regels met betrekking op straf behoren tot
het handhavingsrecht. Ze maken samen het formeel recht uit. Het gaat om de
rechtsregels die ‘de spelregels van het procederen’ bepalen.
Materieel recht en formeel recht
Privaat recht en publiek recht (uitgezonderd staatsrecht) bestaan uit de categorie
materieel recht en de categorie formeel recht.
Het staatsrecht bevat alleen materieel recht omdat het eigenlijk alleen staatsorganen
beschrijft en bevoegdheden toekent.
1.5 Aard van de rechtsregels
Veel rechtsregels zijn op alle mensen van toepassing. Maar er kan van afgeweken
worden. Termen als dwingend, aanvullend en semidwingend recht worden gebruikt om
de aard van een bepaalde rechtsregel aan te geven.
4
