,Samenvatting Reflecteren, leren van je ervaringen als sociale
professional.
Inleiding:
Reflecteren betekent terugblikken op ervaringen, met als doel daarvan te leren en jezelf daardoor te
ontwikkelen tot een bekwame sociale professional.
Door te reflecteren leer je een verbinding te maken tussen wat je doet en wat je leest en wie je bent.
Reflecteren is verweven in het hele opleidingstraject, impliciet en expliciet. Reflecteren doe je zowel
bij concrete problemen en vraagstukken as bij dieperliggende kwesties. Reflecteren draagt bij aan
zowel je ontwikkeling als (aankomend) professionals, als je persoonlijke ontwikkeling.
De letterlijke betekenis van Reflecteren is het terugkaatsen of terugbuigen van een beeld.
Reflecteren komt van het Latijnse woord ‘reflectere’. Reflecteren is zien en ervaren wie je allemaal
bent. Reflecteren is kijken naar de ervaringen die in al die verschillende rollen zitten. En reflecteren is
leren uit die ervaringen.
Hoofdstuk 1 leren van ervaringen:
1.1 Ervaringen centraal
Leren is vanuit diverse perspectieven te beschouwen. Je kunt leren bekijken als een onbewust proces
of juist als een bewuste activiteit. Leren kan worden beschouwd als vooral een cognitief proces
(denken staat voorop) of een proces waarin emoties (ook) een rol spelen. Vanuit een psychologisch
perspectief levert de beschouwing op leren een andere beeld op dan wanneer je leren bv vanuit de
sociologisch perspectief bekijkt. Deze manieren staan niet tegenover elkaar, maar vullen elkaar aan
en geven ons een steeds completer beeld van hoe mensen leren. Je leert je hele leven door zowel op
school als wanneer je aan het werk bent-> ‘Levenslang leren’
Leren door te ervaren
Een belangrijke basis voor levenslang leren is gelegd aan het begin van de 20ste eeuw door de
Amerikaanse filosoof/pedagoog John Dewey. Leren, zo stelde hij, is niet het eigen maken van kennis,
maar ‘het je eigen maken van oplossingsmogelijkheden’. Leren werd voor die tijd vooral beschouwd
als een kwestie van het verwerven van kennis uit boeken. Dewey ging ervan uit dat je vooral leert
door te doen én door je te realiseren wat je doet. Een andere belangrijke persoon op het gebied van
ervaringsleren is de Braziliaan Paulo Freire. Freire liet zien dat mensen pas gemotiveerd zijn om te
leren als ze het geleerde ook kunnen koppelen aan hun eigen ervaringen en dat wat ze leren ook
kunnen gebruiken in hun leven.
constructivistische opvatting
Het uitgangspunt van de opleiding Social worker is dat je op je eigen manier kennis construeert en
dat je eigen ervaringen daarbij het startpunt vormen. De essentie van constructivistische opvatting
over leren kan je als volgt weergeven:
- Leren is een proces van kennisconstructie: Je verleent betekenis aan individuele of collectieve
ervaringen en construeert op die manier (nieuwe) kennis>
- Leren als kennisverwerving is een actief proces En daarin neem je gaandeweg steeds meer eigen
verantwoordelijkheid.
- Leren is het voortbouwen op al aanwezige kennis. Niemand is zonder kennis.
- Leren is een sociaal proces. Leren doe je samen met anderen en in interactie met anderen.
- Leren, en dus ook de kennis als resultaat van dat leerproces, is situatie en context gebonden. Het
1
, leren, en ook de kennis die je verwerft, wordt beïnvloed door omgeving en omstandigheden.
1.2 Kennis construeren
Vanuit een constructivistische opvatting over leren wordt kennis niet gedefinieerd als objectieve
kennis of kennis die statisch is(altijd hetzelfde blijft). Kennis is subjectief, wordt gekleurd door de
persoonlijke waarden en opvattingen van degene die de kennis verwerft. Kennis is dus niet statisch,
maar is constant in verandering. Kennis waarvan je in je opleiding gebruikmaakt is onder te verdelen
in de vier categorieën:
- Kennis uit formele bronnen
- Kennis uit informele bronnen
- Kennis uit eigen ervaringen
- Verborgen kennis (tacit knowledge)
kennis uit formele bronnen
Onder kennis uit formele bronnen verstaan we kennis die je vindt in de vakliteratuur (boeken,
artikelen). Dat is kennis, vervat in theorieën, modellen, methoden, methodieken en technieken.
- Theorie: Een theorie is het resultaat van onderzoek en kan ook weer het uitgangspunt zijn voor
wetenschappelijk onderzoek. Met een theorie kan je de werkelijkheid begrijpen. Het gaat niet om dé
waarheid over dé werkelijkheid, maar het gaat om uitspraken die gebaseerd zijn op waarneming van
de werkelijkheid en die getoetst kunnen worden.
-Theoretische model: Een vereenvoudigde voorstelling, beschrijving of nabootsing van de
werkelijkheid. Bv behoeftepiramide van Maslow.
- Methode: letterlijk is een methode een manier om iets te doen. In praktijk van Sociale professional
gaat het om een bepaalde systematische aanpak voor een bepaalde doelgroep in een bepaalde
situatie om volgens een bepaalde structuur, met hulp van bepaalde instrumenten en technieken en
bepaald doel te bereiken. Bv Sociaal competentiemodel.
-Methodiek: Samenhangend geheel van methoden.
- Techniek: een vaardigheid die je moet beheersen om de methodiek uit te voeren. Bv motiverende
gespreksvoering.
Het gaat bij formele bronnen zeker niet alleen om gedrukte teksten, internet is daar een voorbeeld
van. Boeken zijn hier ook in te zien via google books en artikelen zijn vaak te downloaden.
Binnen de opleiding sociale professional wordt er van je een basispakket aan kennis verwacht. Deze
Body of knowledge : de vakgebieden waarvan een sociale professional minstens kennis genomen
moet hebben.
Kennis uit informele bronnen
Informele bronnen zijn media, collega’s, medestudenten, of ‘van horen zeggen’. Via media en in
toenemende mate verwerf je bewust en soms ook onbewust veel kennis. Bij kennis die je uit de
media verwerft lijkt het vaak te gaan om feitenkennis, maar deze is zeker niet altijd gebaseerd op
(wetenschappelijk) onderzoek.
Kennis uit eigen ervaringen
In de opleiding doe je ervaring op in het volgen van onderwijsprogramma’s, in het bestuderen van
lesstof, in het samenwerken met medestudenten en docenten. Vanuit je opleiding doe je ook
ervaringen op in de werkpraktijk. Ervaringen die je opdoet in het dagelijks leven vormen eveneens
een kennisbron. Deze ervaringen dragen bij aan het ontwikkelen van nieuwe kennis.
Verborgen kennis (tacit knowledge)
We vergeten vaak dat we onbewust al allerlei kennis bezitten. Tacit knowledge is een begrip dat eind
jaren zestig werd geïntroduceerd door Michael Polanyi. Hij plaatste kennis tegenover expliciete
kennis. Expliciete kennis is feitenkennis, kennis die overdraagbaar is. Impliciete kennis is
2
