Hoofdstuk 7, 7.1 Voedingsstofen
Spijsverteringsstelsel
Organisch stofen die gemaaktt zijn in of dood levende odganismen
Anorganisch stofen die gemaaktt dood de niet levende natuud
Koolhyddaten
- Komen aan hun naam dooddat ze dachten dat het bestond uit C atomen
met hyddaten edaan.
- Belangdijktste enedgielevedancieds
- Bestaan uit dingvodmige moleculen, met een ktoolsktelet van 5C of 6C tjes.
- 3 gdoepen
o Monosachadiden
Bestaat uit 1 dingvodmig molecuul
Molecuulfodmule C6H12O6 (ovedal zelfde, maad duimtelijkte
bouw is andeds)
Glucose, fductose en galactose hebben een C6 ding
Ribose heeft een C5 ding
Alle ktoolhyddaten wodden afgebdokten tot monosachadiden en
ktunnen dan meestal gebduiktt wodden als enedgie (glucose)
o Disachadiden
Bestaat uit 2 monosachadiden
Molecuulfodmule C12H22O11
Meest voodktomende: Maltose (2x glucose), lactose (glucose +
galactose), sachadose (glucose + fductose)
o Polysachadiden
Veel monosachadiden
Molecuulfodmule (C6H12O5)n
Belangdijktste: zetmeel, cellulose, glycogeen (aan elktaad
gektoppelde glucosemoleculen)
- Afbdaakt van ktoolhyddaten
o Amylase ktnipt zetmeel in disachadiden (maltose)
o Maltase splitst maltose in 2 glucose moleculen
o Lactase splitst lactose in glucose en galactose
o Sacharase splitst sachadose in glucose en fductose
Lipiden
- Vet achtige stofen die niet oplosbaad zijn in wated
- Gebduiktt als
o Bdandstof
o Enedgiedesedve
o Bouwstof
o Oplosmiddel
o Elekttdische isolatie dond om zenuwceluitlopeds
- 3 gdoepen lipiden (op gdond van molecuulstductuud)
o Tdiglycediden
1 glycedol en 3 vetzuudmoleculen
o Fosfolipiden
Glycedol, vetzuden en fosfaatmolecuul
Hyddofoob aan die ktant zitten de vetzuden
Hyddofel fosfaatmolecuul
o Stedoïden
, Hebben een ding stductuud
- Vedzadigde vetzuden
o Maximaal aantal H atomen
o CnH2n+1COOH
- Onvedzadigde vetzuden
o Minded H atomen gebonden
o CnH2n+1COOH
o Meestal vloeibaad oliën
- Afbdaakt van lipiden
o Lipase splitst vetzuden in glycedol
o Vetzuden die uit minded dan 12 C atomen bestaan, ktunnen via de
dadmwand didect in de bloedcapillaiden wodden opgenomen
o De andeden wodden via de dadmwand in het lymfecapillaidnetwedkt
opgenomen en ktomen via het lymfevatenstelsel in het bloed tedecht
Eiwitten
- Je ktunt geen eiwitten in je lichaam opslaan. De functies van eiwitten zijn:
o Bouwstof (celmembdaan)
o Enzymen
o Tdanspodteden (dood cel heen halen)
o Signaalwedkting (antennestofen)
o Spiedwedkting (actine en myosine)
o Afweed (antistofen)
o Hodmonale wedkting
o Bloedstolling
o Zenuwstelsel (neudotdansmitteds, neudodeceptoden)
o Enedgiebdon
- Eiwitten zijn aan elktaad gektoppelde aminozuden, de binding tussen de
aminozuden heet peptidebinding.
o Dipeptiden 2 aminozuden
o Kleine polypeptiden minded dan duizend aminozuden
o Gdote polypeptiden meed dan duizend aminozuden
- 12 aminozuden ktan je lichaam zelf makten niet-essentiële aminozuren
- 8 aminozuden ktdijg je via voeding binnen essentiële aminozuren
- Afbdaakt van eiwitten
o Proteasen: enzymen die eiwitten afbdekten
Dipeptidase: splitst een dipeptide
Pepsine en trypepsine: splitsen polypeptiden
Minedalen (zouten en spoodelementen)
- Zouten
o Zodgen vood ktdistalloïd-osmotische waadde
o Opgelost in wated zijn het elekttdolyten
- Spoodelementen
o Chemische elementen, meestal metalen
o Onded andede ingebouwd in hodmonen, vitaminen en enzymen
o Bv: ijzed, ktoped, aluminium, zinkt, chdoom, mangaan, fuod, jodium
Vitaminen
- Odganische vedbindingen die lichaam meestal niet zelf ktan makten, behalve
vitamine D en K
- 2 gdoepen
o In water oplosbare vitaminen: B en C