Protocollaire behandelingen voor kinderen en adolescenten met psychische klachten
Hoofdstuk 1 – Kinderen met psychische klachten: aanzet tot evidence-based werken
1.1 Inleiding: evidence-based werken is niet zo evident
Het stellen van kwaliteitseisen aan de behandeling van kinderen en jeugdigen is hard nodig.
Al meer dan tien jaar rapporteren onderzoekers dat de klassieke kinder- en
jeugdpsychotherapie geen aantoonbare effecten heeft. Volgens Angold, Costello, Burns,
Erkanli en Farmer is er wel een positief effect op te merken wanneer jongeren maar lang
genoeg behandeld worden. Echter, haken jongeren vroegtijdig af en wanneer ze lang in
therapie zijn, wordt de behandeling duur.
De beste meta-analyses van de laatste jaren zijn geleid door John Weisz. Tijdens één van
zijn analyses van de kinder- en jeugdpsychotherapie, met studies tot 2005, was de vraag of
een ‘evidence-based’ behandeling (Empirical Supported Treatments by empirical evidence,
EST) beter is dan care as usual (klassieke kinder- en jeugdpsychotherapie). De conclusie
was dat een protocolgebaseerde behandeling het beter doet dan wanneer jongeren care as
usual krijgen. Ook tijdens de analyse van alle RCT’s die gepubliceerd zijn over de voorbije
veertig jaar kwam deze bevinding.
De belangrijkst eis van EST: in onderzoek de behandelingsmethodiek getoetst is en effectief
lijkt te zijn. Het onderzoek moet daarbij aan strenge eisen voldoen. Alleen wanneer de
studies over klachtgerichte behandelingsmethodieken voldoen aan alle eisen van goed
onderzoek, leiden tot goede resultaten en de effecten zijn aangetoond door minstens twee
verschillende onderzoeksgroepen, spreekt men van EST en dus van evidence-based
werken. Helaas zijn zeker voor kinderen nog niet voor alle klachten empirisch ondersteunde
behandelingen waarvan het onderzoek ernaar aan alle eisen voldoet.
- Werkzame behandelingen: behandelingen waarvan het onderzoek ernaar aan alle
eisen voldoet.
- ‘Waarschijnlijk effectief’ of ‘veelbelovend’: behandeingen waarvan het onderzoek
volop vordert.
Verder zijn er nog twee roepen die niet tot EST behoren: behandelingen die ‘opinionbased’
zijn (ervaring van de therapeut wordt als maatstaf gebruikt) of behandelingen die
‘potentie’hebben.
Volgens de criteria van evidence-based werken moeten de behandelprocedures duidelijk zijn
en repliceerbaar. Een goed behandelprotocol omschrijft:
- De doelgroep
- De rationae
- Het aantal sesseies waarin men moet voorzien
- Welke methodieken er moeten worden toegepast en wat er stapsgewijs moet
gebeuren
- Het draaiboek omvat richtlijnen voor:
o Het opzetten van de behandeling
o De inclusie- en exclusiecriteria
o De huiswerkopdrachten
o Suggesties voor evaluatie van het effect van de behandeling.
1.2 Behandelprotocollen: de voordelen op een rijtje
Wanneer een protocol ontworpen wordt, is dit gebaseerd op heel veel ervaring van mensen
die deze problematiek vaak jarenlang behandelden. Het biedt een schat aan informatie en is
interessant voor iedereen die in de praktijk werkt en misschien zelfs in het bijzonder voor hen
die nog maar kort in de praktijk werken. Ook is het bruikbaar voor diegenen die met heel
diverse problematiek te maken hebben en niet in alles evenveel expertise hebben.
1
, Protocollen zijn overdraagbaar en repliceerbaar. Men kan helder communiceren welk
protocol een cliënt gevolgd heeft en welk resultaat dat gehad heeft. Ook voor de cliënt zelf
geeft een protocol veel duidelijkheid. Hierdoor zijn valide uitspraken en voorlichting omtrent
de gebruikte behandeling mogelijk. Protocollen zijn gebaseerd op een theoretisch model of
modellen waarin de antecedenten en gevolgen van een probleem in kaart zijn gebracht, vaak
ondersteund door onderzoeksgegevens. Er heeft van tevoren dus al een algemene
probleemanalyse plaatsgevonden. Het is een kracht dat protocollen met de diversiteit aan
klinische problemen rekening houden. Een goed protocol gaat steeds uit van een
samenvatting van de beschikbare onderzoeksgegevens en evalueert voortdurend. Zelfs
wanneer het evaluatieonderzoek nog aan de gang is, biedt het protocol het voordeel dat het
een gestandaardiseerde aanpak verschaft, wat meer garanties voor evaluatie geeft, zelfs in
een reguliere praktijk waar men één cliënt met één protocol behandelt.
1.3 Wat werkt?
Zie tabel 1.1 voor protocollen die veelbelovend, waarschijnlijk effectief en effectief werkzaam
zijn. De tabel geeft maar summier weer wat er op het terrein van de kinderpsychotherapie
zoal gebeurt. Een andere kanttekening die gemaakt moet worden is dat de beschreven
behandeling niet de enige behandeling is die werkzaam is. Tot slot staat er een reeks
behandelingen voor kinderen en adolescenten niet in de tabel.
1.4 Richtlijnen bij het gebruik van een protocol
Het gebruik van een protocol is niet onschadelijk als dit door niet-deskundigen gebeurt.
Daarom moet een protocol steeds verstandig worden toegepast; er gelden daarbij zekere
voorwaarden die de gebruiker ervan moet naleven:
- Er dient gemeten te worden of het kind voldoet aan de criteria van de diagnose
waarvoor het protocol ontwikkeld is en;
- Of het voldoet aan de in- en exclusiecriteria.
Het gebruik van protocollen verplicht ons om vaardigheden toe te passen; vaardigheden die
men zich vaak alleen via therapeutische opleidingen en/of workshops eigen kan maken.
Een vereiste om een protocollaire behandeling te kunnen uitvoeren: de deskundige beschikt
over voldoende vaardigheden die nodig zijn voor een goede relatie met de cliënt.
Binnen het protocol moet er ruimte zijn voor individualisering
Protocollen krijgen meer kritiek te verduren naarmate ze globaler zijn. Men heeft blijkbaar
gestructureerde protocollen nodig. Toch moet hierbij een kanttekening gemaakt worden.
Vaak zijn protocollen wel gericht op het modale kind. Er zijn creatieve toepassingen nodig
wanneer men met bijzondere doelgroepen werkt. Een spelletjeskoffer en werkboeken met
geïllustreerde werkblaadjes hebben dan ook vaak een meerwaarde wanneer men met
kinderen werkt. Therapie met kinderen moet leuk blijven. Dit betekent niet dat men moet
gaan improviseren. Men moet zich twee keer bedenken voordat ze wijzigingen aanbrengen
in de protocolbehandeling. Het is niet de bedoeling dat ieder zijn eigen gangetje blijft gaan en
af en toe iets uit een protocol pikt wanneer dit toevallig van pas komt.
In de kinder- en jeugdhulpverlening wordt de voortgang van behandelingen meestal
besproken in een multidisciplinair team. Op zich is het bespreken van de
behandelingsprogressie een goede zaak, maar in multidisciplinair verband heeft dit een
aantal risico’s:
- Zodra een protocollaire behandeling niet lijkt te vlotten, wordt er vanuit andere
disciplines vaak welwillend met allerlei suggesties gekomen. Hierdoor raakt de
hulpverlener van zijn evidence-based protocollaire pad af en krijgt de cliënt het
signaal: de behandeling loopt niet.
- Te veel flexibiliteit en te veel aanpassing aan de gepercipieerde noden van de cliënt
kunnen contraproductief zijn.
2
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper romeebartels. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,99. Je zit daarna nergens aan vast.
