Hoorcollege 1 + 2
Wat is pedagogiek?
Pedagogiek: Wetenschap die opvoeden als object heeft; het denken over opvoeding staat
centraal. Pedagogiek is gericht op het ‘normale’ kind en de ‘normale’ opvoeding.
- Pedagogiek: De leer van de opvoeding, ofwel opvoedkunde.
- Pedagogiek: De bestudering van de opvoeding, het onderwijs, de hulpverlening aan
kinderen en jeugdigen, met oog op verbetering van de praktijk.
Heilpedagogiek: Leer van de helende opvoeding. werd later vervangen door de term
orthopedagogiek in 1949.
Orthopedagogiek: De wetenschap die zich bezighoudt met bijzondere of specifieke
opvoeding en het in zijn ontwikkeling belemmerde kind.
- Pais = kind
- Agoogè = 1. Het wegvoeren, vervoer
2. Opvoeding
- Orthos = recht (op)
o De overeenkomst tussen orthopedagogiek en pedagogiek: richten zich beide primair
op de opvoeding en de invloed daarvan op de ontwikkeling van het kind.
o Problemen met kinderen worden gezien als opvoedingsproblemen en als
opvoedingsopdracht.
o Richt zich op speciaal aanpassen van de opvoeding naar de behoefte van het kind.
- Doel: Herstel van het normale (samen)leven door middel van interventies.
- Interventiewetenschap/ handelingswetenschap
- Orthopedagogiek: De wetenschap die zich in onderzoek en theorievorming richt op de
beschrijving van de aard en de achtergronden van het ontstaan van opvoedings-,
ontwikkelings-, en schoolproblemen bij kinderen en jeugdigen, met het oog op erkenning,
behandeling en preventie.
- Orthopedagogische interventies hebben als doel de problemen bij het opvoedingen zo
veel mogelijk op te heffen. Er wordt naar gestreefd om de stagnerende ontwikkeling van
het kind weer op gang te brengen en ouders, kinderen en omgeving perspectief en
voldoende handvatten te bieden om zelf de opvoeding (weer) aan te kunnen.
Betekenis orthopedagogiek binnen de huidige verandering in de zorg.
- Het belang van eigen kracht wat kan je zelf, wat betekent het als er iets met je aan de
hand is, wat heb je nodig om verder te kunnen
- Betekenis van het eigen netwerk wie kan jouw helpen in je eigen netwerk
- Herstel van het gewone leven
- Met (specifiek) opvoeden als middel
Transitie in de jeugdzorg Veranderde kijk op problemen en aanpak van problemen
- Focus op eigen kracht en mogelijkheden in plaats van beperkingen
- Focus op mogelijkheden in het eigen netwerk/ pedagogische civil society
o Pedagogische civil society: De invloed van de sociale kwaliteit van een wijk en
sterke sociale netwerken, waarin anderen dan de ouders zich verantwoordelijk voelen
voor het opgroeien van jeugdigen.
- Andere kijk op problemen in de opvoeding: minder gericht op oplossing van problemen,
meer gericht op weer verder kunnen op eigen kracht.
Wat is normaal? Alle ontwikkelingen in het leven die mogelijk zijn en zodanig voorkomen
zonder dat deze tot grote opvoedproblemen leiden.
o Bekeken vanuit: cultuur & tijd
1
, Opvoeden: Een proces dat zich binnen een bepaalde gemeenschap of cultuur afspeelt
tussen opvoeders en kinderen.
- Kok
o Opvoeden: Het in relatie staan van opvoeder(s) en opvoedeling(en), waarin de
opvoeder zich als persoon, als zijn wijze van mens-zijn presenteert, een klimaat creëert
dat persoonlijkheidsgroei bevordert en leefsituaties zo hanteert dat deze optimale
kansen bieden voor zelfontplooiing.
o Opvoeden is een dynamisch proces waarin het kind zich ontwikkelt en de opvoeder
opvoedt
o Functionele karakter van de opvoeding sorteert het pedagogisch effect doelgerichte/
intentionele handelingen zijn slechts een beperkt onderdeel uit het totale
opvoedingsproces.
o In plaats van te spreken over het doel van opvoeden, heeft hij het over een
perspectief opvoedersperspectief en kindperspectief
Opvoedersperspectief: Hoop en verwachting op een toekomst, waar vervuld gaat
worden wat er nog niet is, ook nog niet gekend is, maar wat gewenst en gehoopt
wordt.
Kindperspectief: Datgene wat sluimerend in het jonge kind aanwezig is en in de
loop van de ontwikkeling steeds meer gaat ontwaken.
Groeiend kindperspectief bij een afnemend opvoedingsperspectief meer eigen
verantwoordelijkheid voor het kind, opvoeden wordt omgezet in begeleiding.
o Relatie is de basis van het opvoedingsproces; zonder relatie is opvoeden niet mogelijk.
o Het gedrag lezen van een kind: Zien en kunnen vertalen wat het door middel van zijn
gedrag vertelt en wat het vraagt met betrekking tot zijn ontwikkeling en de opvoeding.
- Van Dale
o Opvoeden: Lichamelijk en geestelijk vormen; grootbrengen.
o Er is altijd sprake van wederzijdse beïnvloeding.
o Opvoeding krijgt niet alleen vorm in een reeks doelgerichte en bewuste pedagogische
handelingen die leiden tot een bepaalde ontwikkeling bij het kind.
- Winter
o Opvoeden: De vorming van persoonlijkheid, om het ontdekken van identiteit en de zin
van je bestaan, om je plaats in cultuur en samenleving.
o Wijsheid, gezag, geduld, moed en ervaring zijn belangrijker dan
conditioneringsprincipes.
o Opvoeden is meer dan een persoonlijk project van ouders.
o Opvoeding en onderwijs hebben een belangrijke rol als het gaat om
burgerschapsvorming en de ontwikkeling van democratische waarden en
competenties.
Twee opvoedingswaarden:
- Autonomie
- Conformiteit
Drie niveaus van omgaan met problemen in de opvoeding die elkaar onderling beïnvloeden.
1. Ouders, leerkrachten en andere opvoeders denken na over opvoeding en gedrag. Ze
proberen recepten uit voor alledaagse kwesties waarmee ze worstelen. De meest
geslaagde pogingen krijgen het karakter van succesverhalen. Op die manier ontstaan
standaardvoorbeelden.
2. Praktijkgerichte theorie. Is de verbindende schakel.
3. Wetenschappelijke niveau, het niveau waarop onderzoek wordt verricht dat bijdraagt aan
algemene theorievorming. Daarbij wordt een systematisch proces van denken en
handelen doorlopen, waarbij gebruikt wordt gemaakt van wetenschappelijk ontwikkelde
instrumenten en procedures.
2