Samenvatting
centraal examen samenvatting Geschiedenis vwo 2024
Samenvatting voor het eindexamen Geschiedenis vwo. Deze samenvatting betreft alle belangrijke dingen van de historische contexten en de kenmerkende aspecten.
[Meer zien]Voorbeeld 3 van de 23 pagina's
Voorbeeld 3 van de 23 pagina's
In winkelwagengesponsord bericht van onze partner
Gekoppeld boek
Titel boek:
Auteur(s):
- Uitgave:
- ISBN:
- Druk:
Verkoper
Volgen
Voorbeeld van de inhoud
VWO GESCHIEDENIS SAMENVATTINGCENTRAAL EXAMEN 2024
HISTORISCHE CONTEXT: STEDEN EN BURGERS IN
DE LAGE LANDEN 1050 – 1700
1. Wat maakte de opkomst van een stedelijke burgerij in de
Nederlandse gewesten mogelijk (1050–1302)?
Kenmerkende aspecten:
13: De opkomst van handel en ambacht die de basis legde voor het
herleven van een agrarisch urbane samenleving
14 De opkomst van de stedelijke burgerij en de toenemende
zelfstandigheid van steden
Vanaf de 11e eeuw deed zich in Europa een aantal veranderingen voor.
De landbouw veranderde, de bevolking groeide, de handel bloeide op en
er ontstond weer een monetaire economie van grotere omvang. In het
noorden ontwikkelde vooral Vlaanderen zich tot een van de meest
verstedelijkte gebieden van Europa.
Om hun economische belangen te beschermen kregen, bevochten en
kochten stedelingen zelfbestuur in de vorm van stadsrechten. Vanwege
hun marktfunctie vertakte het netwerk tussen die steden en het
verzorgingsgebied zich steeds fijner. Om zichzelf in stand te houden had
de stad een constante toestroom nodig van kapitaalkrachtige of kundige
aspirant-poorters.
Startpunt van stedelijke dynamiek in de Nederlandse gewesten was
Atrecht. Door de hoge landbouwproductiviteit en de schapenhouderij in
de regio veroverde die stad een centrale plaats in de lakennijverheid.
Handelaren in deze bisschopsstad vonden aansluiting op een
,handelsnetwerk dat zich via jaarmarkten in Frankrijk uitstrekte tot de
Italiaanse stadstaten. Rijke kooplieden versterkten hun positie door zich
te organiseren in koopliedengilden. Ook door leningen te verstrekken
aan edellieden kregen ze het stadsbestuur in handen.
Tegen 1300 werd Atrecht als centrum van nijverheid overvleugeld door
Vlaamse steden als Brugge, die via de Noordzee aansluiting vonden op
de handel met steden van de Hanze, maar ook met gebieden in Spanje
en Italië. Patriciërs in Vlaamse steden knoopten banden aan met de adel
en maten zich steeds meer een adellijke levensstijl aan. Tussen hen en
het gemeen, aangevoerd door ambachtslieden, ontstonden steeds meer
spanningen over bestuur en over werkomstandigheden. Met de
Guldensporenslag lieten Vlaamse ambachtslieden en boeren in 1302
zien dat ze waren opgewassen tegen patriciërs en feodale heren.
2. Welke invloed hadden sociaaleconomische en politieke
ontwikkelingen op de positie van de stedelijke burgerij in de
Nederlandse gewesten (1302-1602)?
Kenmerkende aspecten:
14 De opkomst van de stedelijke burgerij en de toenemende
zelfstandigheid van steden
17 Het begin van staatsvorming en centralisatie
21 De protestantse reformatie die de splitsing van de christelijke kerk in
West-Europa tot gevolg had
22 Het conflict in de Nederlanden dat resulteerde in de stichting van een
Nederlandse staat
Rond 1300 vormden Vlaanderen en Brabant het economische
zwaartepunt van de Nederlandse gewesten. Brugge vormde het
handelscentrum van een netwerk waarbinnen elke stad door innovatie
, en schaalvergroting de eigen positie én het netwerk als geheel
versterkte. Steden hadden in dat netwerk een eigen positie. Antwerpen
had een goede verbinding met het Europese achterland en was
toegankelijk voor de nieuwe, grotere zeeschepen. In Brugge
combineerden handelaren de principes van de wisselbrief en de bank
tot de eerste koopmansbeurs. Het noordelijke Amsterdam werd in de
loop van de 14e eeuw een gespecialiseerde haven voor de graanhandel
met het Oostzeegebied.
Behalve van de adel, nam de stedelijke burgerij ook taken van de
geestelijkheid over, zoals sociale zorg en onderwijs, en ontwikkelde zij
ideeën over het algemeen belang of bonum commune van de
stedelingen. Met de vestiging van bedelorden en begijnhoven probeerde
de geestelijkheid omgekeerd aansluiting te vinden bij een meer
individuele geloofsbeleving van stedelingen, de moderne devotie.
In de late middeleeuwen kwam de positie van de steden onder druk te
staan. Het particularisme van de Brabantse en Vlaamse steden botste
met het beleid van de Bourgondische hertogen die in de 15e eeuw grip
probeerden te krijgen op bestuur en rechtspraak in hun Nederlandse
gebieden. Mede doordat zij een centrale rol in de handel met Spaanse
en Portugese koloniën in kon nemen, profiteerde Antwerpen hier het
meeste van en nam zij de centrale positie van Brugge over.
In de 16e eeuw zetten de Habsburgse vorsten Karel V en Philips II de
centralisatiepolitiek door en breidden deze vanwege de opkomst van
lutheranisme en calvinisme uit naar de godsdienst. Zij wilden het
protestantisme, dat zich concentreerde in de steden, terugdringen. Na
de Beeldenstorm en het harde optreden door Alva brak er onder leiding
van Willem van Oranje een opstand uit tegen het Spaanse gezag. Door
de opstand, die in de praktijk een oorlog tegen steden was, verloor
Antwerpen vanaf 1585 haar stapelmarktfunctie en trokken veel
kapitaalkrachtige inwoners naar Holland. De noordelijke gewesten
stichtten een republiek. Vanaf de oprichting van de VOC in 1602
ontwikkelde die zich tot een handelsgrootmacht met een wereldwijd
handelsnetwerk.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper Isabellethooo. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €13,46. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 52510 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen