Samenvatting:
Dit onderzoek wordt geschreven voor de module onderzoek en rapportage. Deze module
maakt deel uit van het eerste studiejaar van de studie toegepaste psychologie, verzorgd door
hogeschool NTI. Het thema is gepest worden in de kindertijd op school. De doelstelling van
dit onderzoek is de gevolgen van pesten onderzoeken. De reden om voor dit onderwerp te
kiezen is een persoonlijke reden. In mijn kindertijd ben ik zelf gepest zowel op de basisschool
als op de middelbare school. Bij mijzelf heb ik gemerkt dat dit zeker zijn sporen achterlaat en
ook op bijvoorbeeld de tv zie je hier weleens items over voorbijkomen. Ik denk dat pesten
helaas nog altijd een relevant thema is, daarom vind ik het interessant om zowel voor anderen
als ikzelf te onderzoeken wat de gevolgen zijn.
Inhoudsopgave:
● Hoofdstuk 1 Inleiding, 3+4
, ● Hoofdstuk 2 Literatuuronderzoek, 5+6
● Hoofdstuk 3 Methoden van onderzoek, 7+8
● Hoofdstuk 4 Resultaten, 9 t/m 11
● Hoofdstuk 5 Conclusie en discussie, 12 t/m 15
● Literatuurlijst, 16 t/m 18
● Bijlagen:
- 1 interviewgids, 19+20
- 2 samenvatting interviews, 21 t/m 29
Hoofdstuk 1 Inleiding:
1.1 Thema van het onderzoek:
Zoals in de samenvatting al benoemd is gaat dit onderzoek over de gevolgen van pesten in de
1
,kindertijd. Het onderzoek is onderdeel van het eerstejaars vak onderzoek en rapportage voor
de opleiding Toegepaste Psychologie gegeven door Hogeschool NTI. Voordat dit onderzoek
gestart wordt vind ik het belangrijk om vast te stellen wat pesten precies is. Er zal zowel naar
de gevolgen van klassiek pesten als cyberpesten gekeken worden.
Definitie van pesten:
Een definitie van pesten is de wens iemand moedwillig en bewust te kwetsen en onder druk te
zetten(Pellegrini & Long, 2002; Tattum, 1993). Bij pesten van scholieren gaat het om verbaal
geweld, slaan, trappen, dreigen of opsluiten (Olweus 1991). Kenmerkend voor pesten is dat
het een langdurige periode betreft en er een machtsverschil aanwezig is tussen de pester(s) en
het slachtoffer of de zondebok(Allport, 1948). Ook is het slachtoffer niet in staat zichzelf te
verdedigen, omdat het slachtoffer in de minderheid is, fysiek minder sterk is of over minder
sociale vaardigheden beschikt dan de pester(s) (Scheithauer, Hayer, Petermann & Jugert,
2006).
1.2 Belang van het onderzoek:
Het is van belang om de gevolgen van pesten te onderzoeken. Dit zodat slachtoffers van
pesten die nadelen ondervinden van de gevolgen hiervan, erkenning kunnen vinden en indien
nodig psychische hulp kunnen zoeken. Als dit nodig is en zij de juiste psychische hulp kunnen
krijgen, zijn zij niet langer meer de slachtoffers van hun pesters en zijn zij beter in staat hun
leven te leven zoals zij dat willen en hun doelen te bereiken. Ook komt pesten nog steeds voor
en is het daarmee een relevant thema.
1.3 Inzichten uit eerder onderzoek:
Volgens Olweus(1991) is er een “typisch” slachtoffer: dit kind is stiller, sociaal
teruggetrokken, heeft minder vrienden en voelt zich vaker verlaten en geïsoleerd.
Verschillende studies hebben uitgewezen dat de negatieve gevolgen van pesten globaal zijn in
te delen in vier categorieën: laag psychisch welzijn, laag sociaal aanpassingsvermogen,
psychische nood en fysiek ongemak(Ken Rigby, 2003). Het percentage slachtoffers van
pesten wordt in talrijk onderzoek, uitgevoerd in diverse landen, geschat tussen de 15% en
25%( Veenstra e.a. , 2005).
1.4 De probleemdefinitie:
Doelstelling van dit onderzoek is om te achterhalen wat de gevolgen van pesten zijn. De
2
,centrale onderzoeksvraag luidt:
Wat zijn de gevolgen van pesten in de kindertijd?
Hierbij gaan de volgende vier deelvragen de centrale onderzoeksvraag beantwoorden, waarbij
telkens tussen haakjes wordt aangegeven of het literatuuronderzoek of interviews betreft:
1. Welke vormen van pesten zijn er?(Literatuuronderzoek)
2. Welke gevolgen van pesten geven slachtoffers van pesten zelf aan te ervaren?
(Interviews)
3. Wat zijn de gevolgen van pesten volgens de literatuur?(Literatuuronderzoek)
4. Welke gevolgen van pesten zien professionals in de praktijk?(Interviews)
Hoofdstuk 2 literatuuronderzoek:
Om de centrale onderzoeksvraag te kunnen beantwoorden zijn er twee deelvragen die door
middel van literatuuronderzoek hieronder beantwoord zullen worden.
Deelvraag 1 Welke vormen van pesten zijn er?
In de inleiding is er een definitie van pesten gegeven, echter is het ook van belang om naast
een definitie ook duidelijk te hebben welke vormen van pesten er zijn. Dit maakt onderdeel
uit van het onderzoeken en begrijpen welke gevolgen pesten kan hebben. Er worden
verschillende manieren van pesten onderscheiden. Er is een directe manier van pesten hierbij
3
, is er een openlijke , zichtbare aanval op de ander. Uitschelden en beschuldigen zijn directe
manieren van (verbale ) agressie (Olweus, 1993). Een indirecte manier van pesten is wanneer
iemand wordt buitengesloten van een groep , op een niet duidelijke en zichtbare manier
(Kolstein, 2006). Bij de relationele vorm van pesten worden relaties en vriendschappen
gemanipuleerd met als doel de ander emotioneel te kwetsen, dit kan zowel direct als indirect
zijn (Griffin & Gross, 2004; Veenstra et al., 2005).
Verschillende onderzoeken hebben aangetoond dat er naast de verschillende vormen van
pesten ook sekseverschillen zijn op de manier van pesten en de achterliggende redenen
(Boulton & Smith, 1994; Camodeca et al., 2002; Pellegrini & Long, 2002; Salmivalli et al.,
1998). Meisjes pesten meer op een indirecte manier en gebruiken meer relationele agressie.
Ze stellen zich vaker op als buitenstaander of verdediger van het slachtoffer, voor meisjes gaat
pesten vooral over de sociale omgang (Olweus, 1986). Jongens stellen zich vaker op als
aanmoediger of assistent van de pester (Salmivalli et al., 1998). Ze gebruiken agressie om een
bepaalde hiërarchie te bereiken (Salmivalli et al., 1996). Voor jongens is pesten een vorm van
macht en andere domineren. Ze pesten meer op een directe manier en gebruiken vaker
psychische agressie als dreigen, schoppen, schelden en negeren (Veenstra et al., 2005).
Een nieuwe en andere vorm van pesten is het cyberpesten. Iets wat de laatste jaren met het
ontwikkelen van smartphones en internet zijn opmars gemaakt heeft. Een definitie van
cyberpesten is: agressief en doelbewust gedrag van een groep of individu, met behulp van
elektronische communicatiemiddelen, wat zich over de tijd herhaald tegen een slachtoffer wat
zichzelf niet goed kan verdedigen (Peter K. Smith et al., 2008).
Deelvraag 3 Wat zijn de gevolgen van pesten volgens de literatuur?
Hoewel de gevolgen van pesten zeer ingrijpend en zwaar kunnen zijn wordt dit helaas nog
steeds onderschat. Vaak lijkt pesten niet zo erg, maar wetenschappelijk onderzoek toont aan
dat pesten zowel op de korte als lange termijn ernstige schade aan kan richten( Ann-Sophie
Depamelaere, 2009). Preventie en tijdig ingrijpen zijn bij pesten van groot belang, indien een
slachtoffer niet op tijd hulp of steun aangeboden krijgt kunnen de gevolgen voor de
geestelijke gezondheid uiterst schadelijk zijn (Ortega, Elipe, Merchan, Calmaestra en Vega,
2009).
Wanneer een kind aanhoudend gepest wordt, staat het voortdurend onder stress. Dit kan
4
