Dit is een samenvatting van de hoorcolleges, werkcolleges en artikelen van het vak Introductie Oudheid 2018/2019 van de Universiteit Utrecht. In de samenvatting zijn het handboek (Kennismaking met de Oude wereld, De Blois & Van der Spek) en handboekvragen NIET opgenomen. Ik heb dit vak afgerond met...
Samenvatting Oudheid: hoorcolleges, werkcolleges en artikelen (niet boek en
handboekvragen)
Week 1: Het Oude Nabije Oosten
Hoorcollege
Rond 3000 v.Chr.: beschaving ontstaat op verschillende plekken op ongeveer dezelfde manier.
Overeenkomst tussen deze plekken: langs rivier → regen is onvoorspelbaar en schaars dus is het
nodig om irrigatie te organiseren. Gevolg: stedenbouw (om almachtige koning te eren en landbouw
te kunnen handhaven).
Met beschaving ontstaat ook schrift op verschillende plekken, als middel tot administratie van de
economie: Egyptisch hiëroglyfenschrift, Mesopotamisch spijkerschrift en Lineair B (Myceens)
Periodisering:
3000-1000 v.Chr.: parallel ontstaan van koninkrijken. VB: India, China, Mesopotamië en Egypte
1000-200 v.Chr.: verschillende processen: ontstaan koninkrijken (VB: Mexico) vs. ontstaan imperia en
stadstaten (VB: Grieks en Rome)
200 v.Chr. - 500 n.Chr.: parallell ontstaan van imperia (VB: China en Romeins)
Aan oude beschavingen in Mesopotamië en Levant ligt systeem van gelaagde reciprociteit ten
grondslag
- Geven en vrijwillig teruggeven, waarbij de relatie in principe wordt bestendigd
- Goden koning bevolking: gunsten.
Bevolking koning goden: geschenken en trouw.
Reciprociteit legitimeert het gezag van de koning, want de koning is cruciaal in de relatie tussen
mensen en goden. Tegelijkertijd: als het niet goed gaat met het land, krijgt de koning de schuld.
Gevolg: redistributie-economie = centrale inning van surplus, belastingen en pacht, waarna de koning
deze herverdeelt onder de bevolking.
- Gevolg: bouw paleizen voor bewaren surplus en bijhouden administratie. VB: Assyrische paleizen
met heel veel kamertjes.
Ontstaansgronden van religie:
1. Cognitie: verklaring en begrip van de wereld
o Aetiologie: menselijke eigenschap om de oorzaak van fenomenen te zoeken grotere
kracht, god?
o Reflectie d.m.v. verhalen op wat goddelijkheid is en hoe de relatie tussen goden en de
wereld is.
2. Sociale verbanden: reciprociteit en schuld
o Wat goden aan mensen geven (leven) is per definitie groter dan wat mensen aan goden
geven. Daardoor hebben mensen altijd een schuldgevoel.
o Vanuit schuldgevoel willen zij iets terugdoen (reciprociteit): cultus = verering van goden
door een gemeenschap van gelovigen. Hiërarchische taakverdeling bij de gemeenschap.
3. Ethiek: geschreven en ongeschreven leefregels (hoe word je geacht religieus goed te leven)
o Ethiek komt voort uit menselijke drijfveer om de groep te behouden. Daarvoor zijn
basale gedragsregels (tegenover medemensen en goden) nodig.
Literatuur
Assyrian kings, Neo-Assyrian period
Twee periodes:
, 1. 9e eeuw v.Chr.: Assyrië probeert welvaartsbronnen met militaire macht veilig te stellen
2. 8e/7e eeuw v.Chr.: imperiale fase. Over deze fase weten we veel door koninklijke inscripties en
administratieve teksten. Tijdens deze fase veroverde Neo-Assyrië vele steden. Kenmerkend
hierbij zijn (1) de vazalkoningen en (2) de Neo-Assyrische deportatiepolitiek.
Vazalkoningen: Al bestaande vorsten van overwonnen steden mochten van de Neo-Assyriërs blijven
regeren, als een soort vazalkoning.
- Voordeel: loyaliteit van lokale bevolking tegenover vazalkoning en loyaliteit van vazalkoning
tegenover Neo-Assyrische vorst (want die was genadig geweest). Deze loyaliteit komt voort uit
het in de samenleving gewortelde reciprociteitsprincipe.
- Nadeel: minder controle over de vazalkoning dan wanneer je zelf een vertrouweling zou
aanstellen.
Deportatiepolitiek: Assyriërs deporteerden mensen (elite + ambachtslieden) uit het overwonnen
gebied naar Assyrië en deporteerden juist eigen Assyrische koningen naar het overwonnen gebied.
Het doel hiervan was om meer eenheid in het rijk te creëren.
- Voordelen: surplus uit het nieuwe gebied kun je onder je eigen volk verdelen + eigen
machtstructuren bleven bestaan in nieuwe gebied.
- VB: Babylonische ballingschap Joodse deportatie na vernieting van tempel. Een onbedoeld
gevolg hiervan was een verspreiding van het Aramees.
Esarhaddon probeeerde Babylon tevreden te houden daar de stad te renoveren. Esarhaddon
verdeelde zijn rijk onder zijn twee zoons: Ashurbanipal (koning van Assyrië) en de koning van
Babylonië. Ashurbanipal wordt na een kort conflict koning van beide rijken.
Adû
Adû = een formele overeenkomst die bestendigd is met een eed die op de goden werd gezworen.
Deze eed werd in het Neo-Assyrische rijk vaak gesloten tussen de Assyrische koning en een
vazalkoning, waarbij de eerste de laatste zou beschermen in ruil voor onderwerping. De eed werd bij
voorkeur op een publieke plek tentoongesteld. Als vazalkoningen de adû niet nakwamen, zouden de
goden hem straffen. De koning ondernam dan (in naam van de goden) aanvallen, executies en
deportaties.
Liverani
Mesopotamische koningen baseren hun succes en legitimiteit op de goden: succes is alleen mogelijk
met goddelijke hulp en goddelijke hulp wordt alleen gegeven aan legitieme koningen. Koningen
verwijzen in publicaties over hun daden dan ook vaak naar goddelijke support, zodat zij geen enkele
andere verantwoording hoeven af te leggen tegenover het volk. Volgens Liverani publiceerden de
koningen hun daden voor verschillende soorten publiek:
1. Het beoogde publiek waren de koningen en goden
2. "Inner audience": priesters en administratief (paleis)personeel die de teksten in groot detail
moesten kennen
3. Assyriërs die in steden woonden. Zij kregen de teksten tot zich via mondelinge overdracht,
ceremoniële evenementen of iconografische representaties
4. Nog meer periferie: (1) vrouwen en andere ondergeschikte klassen en (2) topografisch. Zij
moesten enkel meekrijgen dat er een actieve en geliefde koning was.
5. Vijandige koningen en volken.
Bron: Esharhaddons verdrag met Baal van Tyrus
Voorbeeld van een adû-verdrag tussen vazalkoning Baal en Assyrische koning Esharhaddon. Op basis
van het reciprociteitsprincipe verwacht Esharhaddon van Baal loyaliteit en het uitvoeren van
bestuurlijke plichten (o.a. belastingsinning, recruteren van soldaten). Baal staat namelijk in schuld bij
de Esarhaddon, want Esharhaddon heeft hem macht gegeven. Esharhaddon maakt dan ook
aanspraak op economische rechten, zoals dat alles bij schipbreuk aan hem toebehoort. De
afgevaardigde van Esarhaddon kan controleren of Baal zijn plichten nakomt. Esharhaddon probeert
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper margothoogerwerf. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,49. Je zit daarna nergens aan vast.
