Hoorcolleges Burgerlijk Recht II
HC 1 – Totstandkoming van overeenkomsten, vertegenwoordiging
en bronnen van verbintenissen
Overeenkomsten
De totstandkoming van een overeenkomst
Art. 6:217 lid 1 BW
- Een overeenkomst komt tot stand door
- Aanbod, en
- Aanvaarding
Overeenkomst = aanbod + aansluitende aanvaarding
Nadere regels: art. 6:217 - 225
In de praktijk:
- Lastig om te zien wat precies de overeenkomst of aanvaarding is (door lange onderhandelingen)
- Een overeenkomst van 50 pagina’s (niet echt één aanbod en aanvaarding) toch geldt ook hier art. 6:217 BW
(aanbod en aanvaarding)
Aanbod en aanvaarding
De wet zwijgt over aanbod en aanvaarding
Wat blijkt uit de literatuur:
Aanbod en aanvaarding zijn rechtshandelingen
- Een rechtshandeling is een handeling die gericht is op rechtsgevolg
- Aanbod en aanvaarding zijn gericht op het doen tot stand komen van een overeenkomst
- Een overeenkomst is gericht op de daaruit voortvloeiende rechtsgevolgen
Aanbod en aanvaarding zijn gericht op het teweegbrengen van rechtsgevolgen – en dus rechtshandelingen
Aanbod en aanvaarding overeenkomst rechtsgevolg
NB: er zijn ook overeenkomsten die niet bedoeld zijn om juridische gevolgen te leiden
- De afspraak om samen een biertje te drinken
Wat is een rechtshandeling?
Art. 3:33 BW
- Een rechtshandeling vereist:
a. Een op rechtsgevolg gerichte wil
b. Die zich door een verklaring heeft geopenbaard
Zowel aanbod als aanvaarding vereisen een wil en een verklaring
Aanbod = wil + verklaring
Aanvaarding = wil + verklaring
Art. 3:37 lid 1 BW
- Tenzij anders is bepaald, kunnen verklaringen, met inbegrip van mededelingen, in iedere vorm geschieden, en kunnen
zij in een of meer gedragingen besloten liggen.
De verklaring is vormvrij (tenzij anders bepaald)
Kern aanbod & bepaalbaarheid
- Een (vormvrij) voorstel tot het sluiten van een overeenkomst (verklaring)
- De bedoeling om deze overeenkomst na aanvaarding tot stand te laten komen (wil)
- De overeenkomst is voldoende bepaalbaar (art.6:227 BW)
o Er moet opgemaakt kunnen worden wat de rechtsgevolgen van een overeenkomst zijn
o Is dit onduidelijk: dan is er geen overeenkomst want er vloeien dan geen rechtsgevolgen uit de afspraak
voort
De verbintenissen moeten bepaalbaar zijn
De exacte duiding hoeft niet uit de overeenkomst zelf te blijken (ze hoeven niet in de overeenkomst bepaald te zijn – als ze
maar bepaalbaar zijn)
,- Ook de prijs hoeft niet vast te staan (als het maar mogelijk is deze vast te stellen / te bepalen)
- Een heel licht vereiste – is de inhoud van de verbintenis eventueel achteraf maar vast te stellen
HR 29 april 2016, NJ 2018, 41 (St. Erfpachters Belang Amsterdam/A’dam)
Aan dit (= 6:227 BW) vereiste is voldaan als:
a. Aan de hand van de inhoud van de overeenkomst de inhoud van de verbintenis kan worden bepaald, dan wel;
b. De overeenkomst een procedure bevat waarlangs dit laatste kan plaatsvinden, zoals een nadere vaststelling van de
inhoud van de verbintenis door een derde (...).
Een bepaling zoals de onderhavige, strekkend tot herziening van de canon door deskundigen (…), voldoet aan dit vereiste,
ook al zijn daarin geen concrete criteria genoemd voor die herziening.
- M.a.w. er staat een procedure, dus de verbintenis is voldoende bepaalbaar
Art. 7:4 BW
Wanneer de koop is gesloten zonder dat de prijs is bepaald, is de koper een redelijke prijs verschuldigd; bij de bepaling van
die prijs wordt rekening gehouden met de door de verkoper ten tijde van het sluiten van de overeenkomst gewoonlijk
bedongen prijzen.
De koopovereenkomst heeft twee essentiële kernmerken:
- Zaak, en;
- Prijs
Maar over de prijs hoef je dus niets af te spreken
- Bepaling vooral handig bij het tanken, zonder aanduiding van de prijs (je betaalt dan de gangbare literprijs)
Gericht
Net drie vereisten voor een aanbod behandeld:
1. Wil
2. Verklaring
3. Bepaalbaarheid
Handboek (Valk) noemt als vierde vereiste: het aanbod moet gericht zijn
- De verklaring/het aanbod moet gericht zijn aan degene met wie je een overeenkomst wil sluiten
Gerichtheid kan een rol spelen, maar is geen vereiste voor een aanbod (aldus Wolters)
Er zijn ook aanboden die totaal niet gericht zijn
- Denk aan de webshop die computerbestanden aanbiedt
- Dit is een openbaar aanbod – iedereen kan van dit aanbod gebruik maken
- Iedereen kan het aanbod aanvaarden en direct beginnen met het streamen van de film
- Na aanvaarding is er direct sprake van ‘een koop’ (want een computerbestand is geen zaak en kun je niet kopen)
Maar: je zou ook kunnen zeggen – het openbare aanbod is niet het aanbod, maar het in het winkelmandje plaatsen van een
product door de consument is het aanbod en de webshop aanvaardt dit aanbod door een bevestigingsmailtje te sturen
- Dan heb je toch het idee van een gericht aanbod en aanvaarding
- Maar is dit juist? Stel: je krijgt niet (direct) een bevestiging …
- Het lijkt beter het recht aan te laten sluiten op wat er daadwerkelijk speelt:
o En dat is een openbaar aanbod door de webshop
o En aanvaarding door de klant
Bij computerbestanden gaat dit altijd goed: er is geen schaarste
Stel het gaat om een Colonjes Cabarnet Blanc 2013, dan heerst er wel schaarste
- Er is toch nog steeds een openbaar aanbod dat je kan accepteren door op bestellen te klikken
- Hoe los je dit op: door een stilzwijgende voorwaarde aan te nemen bij ieder openbaar aanbod
o ‘Zolang de voorraad strekt’
Stel het is geen soortzaak (zoals de Colonjes) maar een specifieke zaak: een tweedehands auto of een huis
- Dan is er geen openbaar aanbod (!)
Zie Hofland/Hennis (HR 1981)
- Oud recht, tegenwoordig is een schriftelijke overeenkomst vereist (art. 7:2 BW)
o Maar de rechtsregel is nog wel relevant voor alle andere specifieke zaken (!)
- Hofland biedt iets aan, Hennis aanvaardt dit ‘aanbod’
- Hofland weigert te leveren
Hofland beroept zich op twee gronden
1. Het betrof een vrijblijvend aanbod (stond in de gids)
, Art. 6:219 lid 2 BW
Het aanbod kan geaccepteerd worden, maar de aanbieder kan er dan toch nog van af zien
‘Onverwijld’ – zonder vertraging, direct (dus snel)
o Dit was bij Hofland/Hennis niet gebeurd
o Er werden allerlei gegevens aan Hofland gevraagd voor het opmaken van de akte
o HR: ook bij een vrijblijvend aanbod komt een overeenkomst tot stand door aanvaarding, het enige verschil is
dat je er direct/onverwijld na aanvaarding nog vanaf kan – maar dit was niet gebeurd
2. Er was geen aanbod, maar een uitnodiging om in onderhandeling te treden
“Vooropgesteld moet worden dat een advertentie waarin een individueel bepaalde zaak voor een bepaalde prijs
te koop wordt aangeboden, zich in beginsel niet ertoe leent door eventuele gegadigden anders te worden
opgevat dan als een uitnodiging om in onderhandeling te treden, waarbij niet alleen prijs en eventuele verdere
voorwaarden van de koop, maar ook de persoon van de gegadigde van belang kunnen zijn.”
Ongericht aanbod + individueel bepaalde zaak (dus geen soortzaak) = uitnodiging om in onderhandeling te
treden (in beginsel)
In beginsel waarneer is een ongericht aanbod van een individueel bepaalde zaak wel een echt aanbod (en niet slechts
een uitnodiging tot het doen van een aanbod)?
Voorbeeld ‘in beginsel’ Morris Lefkowitzv. Great Minneapolis Surplus Store Inc.
- ‘First come, first served’
- Dure kleding voor 1 dollar aangeboden
- Individueel bepaalde zaken / paar specifieke zaken (er waren er maar heel weinig van)
Tegenwoordig: Richtlijn oneerlijke handelspraktijken (bait en switch)
Destijds: opgelost via de vraag ‘Is er hier een overeenkomst tot stand gekomen?’
Bij de Amerikaanse zaken spelen dezelfde kwesties als die, die in NL relevant zijn:
- Is er sprake van een aanbod of een uitnodiging om in onderhandeling te treden?
o Hangt af van de wil van de partijen
- Bepaalbaarheid is van belang, in Amerikaanse arrest: nog sterker, echt bepaald (in plaats van bepaalbaar)
o Welke gegevens waren verstrekt? Hoe meer gegevens, hoe eerder er sprake lijkt van een aanbod
- De advertentie zei heel duidelijk: ‘First come, first served’
o Dat was een heel duidelijk aanbod
Er stond bijvoorbeeld niet: ze gaan weg voor 1 dollar aan de mooiste vrouw die langskomt
o Het was meer dan een uitnodiging om in onderhandeling te treden – het was een echt aanbod
Aanvaarding
Dezelfde elementen als bij een aanbod:
, - De (vormvrije) acceptatie van een geldig aanbod
- Gericht tot de aanbieder in tegenstelling tot het aanbod, moet de aanvaarding altijd gericht zijn (je sluit een
overeenkomst met een specifiek persoon, je aanvaardt een specifiek aanbod)
- De bedoeling om hiermee de overeenkomst tot stand te brengen (wil)
- Bepaalbaarheid is niet meer zo van belang, immers de verbintenissen zijn al bepaald in het aanbod dat je accepteert
o Maar: de aanvaarding moet wel aansluiten bij het aanbod
o Art. 6:225 BW geeft een regeling voor afwijkende aanvaardingen
De aanvaarding moet aansluiten bij het aanbod. Dit vereiste ziet alleen op de wil van partijen
- De verklaring hoeft niet aan te sluiten bij het aanbod
- Maar de wil moet wel aansluiten (!)
Omdat de verklaringen vormvrij zijn – gaat het vaak mis
Haaienvlees of walvisvlees
Duitser 1 koopt van een Noor een partij Haaksjoringskod, hij dacht walvisvlees gekocht te hebben. Duiter 1 verkoopt de vis
door aan Duitser 2, hij verteld dat hij Haaksjoringskod kan verkopen. Duitser 1 en 2 hebben het over Haaksjoringskod maar
beide bedoelden walvisvlees.
Dan wordt het haaienvlees in beslag genomen.
Duitser 1 zegt: wij hadden een overeenkomst voor walvisvlees en nu heb je wanprestatie geleverd door haaienvlees te
leveren dat in beslag is genomen.
De Noor zei: we hadden gewoon een overeenkomst voor haaienvlees… - dat heb ik je geleverd
Wil Duitser 1: wil om walvisvlees te verkopen
Verklaring Duitser 1: verkoop haaienvlees (Haaksjoringskod)
Wil Duitser 2: koop walvisvlees
Verklaring Duitser 2: ik koop je haaienvlees (Haaksjoringskod)
Is er dan een overeenkomst tussen de Duitsers: ja, wilsovereenstemming over de verkoop van walvisvlees dat ze iets
geheel anders verklaren maakt niet uit, het gaat om de wilsovereenstemming tussen de partijen
- Beide partijen wilden walvisvlees overdragen / verkopen
- Aanbod en aanvaarding van de Duitsers sloten op elkaar aan, hun wil was bepalend in plaats van hun verklaring
Tweede tabel:
