Hoofdstuk - Ons spellingsysteem
1.1 Ons schriftsysteem en leren spellen
In de loop der tijd zijn er verschillende manieren ontwikkeld om gesproken taal
vast te leggen:
- Het pictografisch schriftsysteem geeft woorden weer door middel van
tekeningen en afbeeldingen. Pictogrammen gebruiken we tegenwoordig
nog steeds, bijvoorbeeld in het verkeer.
- Het logografisch schriftsysteem gebruikt voor elk woord een plaatje om het
woord weer te geven. Het Chinees is een logografisch schriftsysteem.
- In een alfabetisch schriftsysteem worden de spraakklanken weergegeven
door tekens (het alfabet).
In het alfabetische schriftsysteem correspondeert niet elke spraakklank
met een aparte letter. Men gebruikt daarom de termen foneem (een
spraakklank die betekenisverschil tussen klankgroepen veroorzaakt) en
grafeem (een letter of lettercombinatie).
Problemen bij het alfabetisch schriftsysteem zijn:
- Het herkennen van fonemen is lastig.
- We moeten letters combineren om fonemen te kunnen weergeven.
- De koppeling tussen foneem en grafeem is niet eenduidig. Voor een
foneem zijn soms meerdere grafemen te gebruiken.
Een foneem is een spraakklank die betekenisverschil veroorzaakt.
Het Nederlands kent 34 verschillende fonemen en het Latijnse alfabet heef maar
26 verschillende letters.
Een grafeem is een letter of lettercombinatie die verwijst naar een foneem.
In het Nederlands kennen we 36 grafemen. Het woord meter. Het heeft een
grafeem namelijk de e. Alleen wordt de e op 2 verschillende manieren
uitgesproken (e en u, waardoor het twee fonemen heeft.
1.2 Hoofdregels van de Nederlandse spelling
Het fonologische principe wil zeggen dat elk foneem door een apart grafeem
wordt weergegeven.
We noemen dit ook wel het beginsel van de standaarduitspraak.
Dit gaat alleen op bij klankzuivere woorden (woorden waarbij elk foneem door
een grafeem wordt weergegeven).
Bij het morfologische principe let je op de vorm van de woorden.
Woorden zijn opgebouwd uit kleine stukjes die nog een betekenis hebben:
morfemen.
Het morfologisch principe bestaat uit twee regels:
1. De regel van de gelijkvormigheid houdt in dat we een woord of
achtervoegsel steeds op dezelfde manier schrijven. Je moet vergelijken
hoe het morfeem in een ander woord klinkt.
, 2. De regel van de overeenkomst houdt in dat woorden die op dezelfde
manier zijn gevormd ook op dezelfde manier worden geschreven. Je moet
een woord vergelijken met een ander woord met ook een andere
betekenis.
Het etymologisch principe houdt in dat de vroegere vorm de schrijfwijze van het
woord bepaalt. Ook voor leenwoorden (woorden uit een andere taal) geldt het
etymologisch principe.
Het syllabisch principe is gebaseerd op klankstukken die de spreker als één
groep gebruikt. Dit is iets anders dan een lettergreep. Dat is een visuele
verdeling van een woord. Er zijn twee regels bij dit principe:
1. De verenkelingsregel: als een klankstuk eindigt op een lange klank dan
schrijven we een korte klank.
2. De verdubbelingsregel: als een klankstuk eindigt op een korte klank dan
wordt de medeklinker die erop volgt, verdubbeld.
1.3 Spellingvereenvoudiging
Spellingveranderingen doen altijd veel stof opwaaien. De argumenten voor of
tegen een spellingverandering hebben te maken met de volgende vragen:
- Is een spellingverandering makkelijk te leren? (Leerbaarheid)
- Levert een spellingverandering voordelen voor de schrijver en de lezer op?
(Bruikbaarheid)
- Geeft een spellingverandering niet te veel emotionele weerstand?
(Aanvaardbaarheid
, Hoofdstuk 2 - Het spellingproces
2.1 Functie van het woordgeheugen bij het spellen
Volgens de versmeltingstheorie van Ehri heeft een woord dat opgeslagen is in
ons geheugen twee identiteiten:
- Akoestische identiteit (hoe klinkt het woord?)
- Articulatorische identiteit (hoe spreek je het woord uit?)
Die twee samen worden ook wel de fonologische identiteit genoemd.
Daarnaast kan een woord nog meer verschillende identiteiten hebben:
- Een morfologische identiteit (hoe is een woord opgebouwd?)
- Een semantische identiteit (wat is de betekenis van het woord?)
- Een syntactische identiteit (hoe combineer je het woord met andere
woorden?)
- Een orthografische identiteit (hoe spel je het woord?).
Voor de spellingdidactiek betekent dit dat je aan al deze aspecten aandacht
moet besteden.
Homofonen: zijn woorden met dezelfde uitspraak maar een verschillende
spelling.
Fonologische Wijzen op het verschil tussen de uitspraak en de
identiteit spelling
Morfologische Erop wijzen dat het woord uit verschillende delen
identiteit (morfemen) bestaat
Betekenisgeven aan voorvoegsel en achtervoegsel
Semantische De letterlijke betekenis bespreken
identiteit Zoeken naar synoniemen
Syntactische Het woord in een zin gebruiken
identiteit
Orthografische Eigenaardigheden in de woordvorm bespreken
identiteit Spellingregels behandelen
De lettervolgorde inprenten
Het schrijf motorisch patroon van het woord
vastleggen
2.2 Spellingstrategieën
De manieren die een speller gebruikt om een woord correct op te schrijven,
noemen we spellingstrategieën.
Bij een directe spellingstrategie schrijft de speller het woord, zonder erover na te
denken, goed op. Dit heet ook wel spellen volgens een schrijf motorisch patroon.
We schrijven het woord dat in ons geheugen is vastgelegd zonder moeite op.
Directe spellingstrategie Het spellen is geautomatiseerd.
Bij de indirecte spellingstrategie gebruikt de speller een denkhandeling om het
woord goed op te schrijven.
Er zijn vijf indirecte spellingstrategieën.
1. Bij de fonologische strategie spelt iemand het woord op gehoor. Er zijn
twee fonologische spellingstrategieën:
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper Anouk2010. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,49. Je zit daarna nergens aan vast.