Samenvatting Europees en internationaal arbeidsrecht 2024
Op het gebied van fundamentele arbeidsrechten is er sprake van multilevel-jurisdiction. Dit betekent dat diverse
systemen naast elkaar bestaan, op verschillende niveaus [Europees, nationaal etc], en die op verschillende manieren te
rangschikken zijn [per onderwerp, per land].
Erkens geeft aan dat het telkens om de supply/value chain gaat. Friedman zegt hierover het volgende:
‘The economic pattern of the global supply chain is, in theory, beneficial for all, it is the ‘win-win’ scenario where
northern countries profit from cheaper labor and southern countries gain in employment possibilities and foreign
investments.’
Hij omschrijft het als een economisch begrip, waarbij het gaat om een win-win idee. De win-win komt voort uit het idee
dat consumenten goedkope producten krijgen door het uitbesteden van het werk in landen met goedkopere arbeid.
Deze productiegebieden ‘winnen’ ook, doordat daar grote behoefte is aan werk/inkomsten.
Hiernaast is een race to the bottom te zien. Er kan worden
gezegd dat de duivel elke vorm van een multinational
enterprise kan zijn. Op het moment dat hij het startpistool af
laat gaan, gaan de werknemers rennen. Het idee hierachter is,
is dat je iets verliest als je ongelooflijk goedkope arbeid wil. Dit
verlies uit zich vaak in het achterblijven van (fundamentele
arbeids)rechten. Arbeid is vaak namelijk een belangrijk een
groot onderdeel van de kostprijs. Iedereen blijft hier rennen
om mee te kunnen blijven doen in de race.
Vroeger lag de verantwoordelijkheid voor arbeid en
arbeidsomstandigheden voornamelijk bij nationale wetgevers.
Echter, met de opkomst van grensoverschrijdende arbeid en
mondiale toeleveringsketens is de handhaving van
fundamentele arbeidsrechten steeds meer een
verantwoordelijkheid geworden van het internationale bedrijfsleven, zie de sketch.
De regelgeving van publiekrechtelijke organisaties zoals de ILO en de VN is niet rechtstreeks gericht op particuliere
actoren, aangezien voornoemde organisaties in de eerste plaats tot doel hebben staten te reguleren. Zij maken geen
direct beleid voor bedrijven. Ook overheden lukt dit vaak niet. Hierdoor is sprake van een governance gap.
Door ontstaan supply-chains kan een internationaal opererend (Nederlands) bedrijf betrokken raken bij schending van
fundamentele (arbeids)rechten. Vaak gaat het om complexe situatie, waarin lokale overheden te kort schieten. Lokale
overheden kunnen of willen niet reguleren. Bedrijven kunnen in hun eentje vaak geen oplossing hiervoor bieden,
doordat de supply chain te groot en niet transparant is.
Het advies van de Sociaal-Economische Raad (SER) in 2014 benadrukt dat bedrijven door het afsluiten van convenanten
gezamenlijk risico's beter kunnen aanpakken. Deze convenanten zijn sectoraal en worden per bedrijfstak afgesloten,
waarbij diverse partijen zoals overheid, vakbonden, brancheorganisaties en maatschappelijke organisaties betrokken
zijn. Door deze diversiteit aan partijen worden IMVO-convenanten ook wel multi stakeholders tools genoemd.
Een voorbeeld om deze governance gap te dichten zijn IMVO-convenanten (sectorale overeenkomsten). Het bezit zowel
publieke als private karaktereigenschappen bezit. Zo zijn private belanghebbenden, zoals het bedrijfsleven,
maatschappelijke organisaties en vakbonden, betrokken bij de ontwikkeling van de convenanten, maar spelen ook de
overheid en de Sociaal-Economische Raad een belangrijke rol. Dit type document bestaat nog wel, maar van sommige
convenanten is de looptijd verstreken. Ze sterven dus langzaam uit. Het is wel een gedachte, waarvan veel geleerd kan
worden.
IMVO-convenanten zijn gebaseerd op:
● UNGP’s
31
, Samenvatting Europees en internationaal arbeidsrecht 2024
● OESO-gedragsregels
→ UNGP’s zijn op VN-niveau aangenomen en de OESO is een vertaalslag van de UNGP’s. De UNGP is dus het
uitgangspunt en de OESO maakt de concrete handvaten.
Het idee achter IMVO-convenanten is dat bedrijven sommige complexe problemen en misstanden die zich bij het
internationaal verband opereren voordoen, niet alleen kunnen of zouden moeten oplossen. Samenwerking is de
oplossing om schendingen te voorkomen binnen de mondiale toeleveringsketens. Om die reden wordt vaak een
convenant per sector/ in verticale kolommen opgesteld. Bedrijven willen vaak niet concurreren op zulke kwetsbare
onderwerpen als mensenrechten. Door het creëeren van een convenant ontstaat een level playing field.
In alle convenanten wordt vermeld dat partijen geen marktbeperkende of concurrentieverminderende afspraken
nastreven. Daarnaast wordt het in sectorverband afgesloten, omdat per sector vaak andere risico’s spelen. In de
kledingsector is bijvoorbeeld veel kinderarbeid. Terwijl in de chemische industrie veel eerder problemen zijn met milieu.
Het doel van een IMVO-convenant is het binnen afzienbare tijd verbetering bereiken bij specifieke risico;s, en
verantwoord ketenbeheer. Hierbij zoeken bedrijven gezamenlijk naar een oplossing. Het convenant moet dienen als
katalysator, ofwel als een stimulerende kracht, waardoor bedrijven worden aangezet tot actie op het gebied van IMVO.
Om die reden moet dit convenant gezien worden als een resultaatsverbintenis. Hierbij kan bijvoorbeeld gedacht
worden aan het verbeteren van rechten in een productieland, waar een groot deel van de sector zich bevindt. Bij
zonnepanelen [SUNROCK] kan dit bijvoorbeeld China zijn, doordat bijna alle grondstof voor zonnepanelen daar
gevonden/vandaan gehaald wordt.
Wat maakt een IMVO-convenant zo uniek?
● Als partijen zich binden aan een IMVO-convenant moeten zij tastbare resultaten op het gebied van IMVO
behalen, wat deze convenanten een stuk minder vrijblijvend maakt.
● Normaal richten instrumenten zich exclusief op verplichtingen voor het bedrijfsleven, maar met dit convenant
wordt samengewerkt met de overheid en maatschappelijke organisaties.
! Er bestaat spanning tussen een IMVO-convenant en het mededingingsrecht. Afspraken die gemaakt worden op grond
van een IMVO-convenant, zoals prijsafspraken binnen een branche kunnen bijvoorbeeld i.s.m. het kartelverbod. Een
oplossing is om een IMVO-convenant algemeen verbindend te verklaren.
Begin 2021 waren er negen convenanten die door de SER werden ondersteund:
- Kleding en textiel - Bancaire sector - Goud - Voedingsmiddelen - Sierteelt
- Verzekeringssector - Pensioenfondsen - Natuursteen - Metaalketens
Je ziet twee groepen convenanten. Ten eerste sectoren, waarvan veel mensen weten dat er mogelijk risico’s spelen. Denk
aan kinderarbeid bij kleding & textiel. Een ander voorbeeld is de milieuimpact bij sierteelt. Zo worden veel rozen
gekweekt in Kenia, en dan hierheen vervoerd. Een laatste voorbeeld is goud. Deze grondstof wordt veel gebruikt in
telefoons & technologie. Het convenant gaat over de verwerking van goud, omdat veel milieuproblemen en kinderarbeid
bij goudwinning kunnen plaatsvinden.
Ten tweede zie je de investeerders, zoals pensioenfondsen/verzekeraars en banken. Als investeerder is het goed om te
onderzoeken in welke onderneming je wilt investeren, want met jouw geld gaan zij hun plannen uitvoeren.
IMVO-convenanten willen van naming & shaming naar knowing & showing gaan. Het idee is dat je als lid van het
convenant laat zien waarom jij het zo goed doet. De focus wordt van het negatieve naar het positieve verplaatst.
Er zijn verschillende partijen bij een IMVO-convenant betrokken:
● partijen waarmee afspraken worden gemaakt leveren bijdrage aan oplossing probleem,
● stakeholders vormen bredere groep die bij totstandkoming convenant betrokken wordt;
● overheid zorgt voor procesondersteuning en participeert ook mee, doordat zij zelf ook afnemer zijn van
producten. De gedachte is dat de overheid ook op een nette manier inkoopt.
Bij het convenant heb je ondertekend en ondersteunende partijen:
32
