Inleiding strafrecht samenvatting
College 1 – Hoofdstuk 1 (Elementair materieel strafrecht)
Het materiële strafrecht bepaalt de inhoudelijke grenzen van strafrechtelijke aansprakelijkheid. Het
gaat over welk gedrag wanneer strafbaar is.
Het legaliteitsbeginsel staat in art. 1 Sr. Het legaliteitsbeginsel bepaalt:
- Dat het moet gaan om een wettelijke strafbepaling, dit hoeft niet per se een wet in formele
zin te zijn; het mag ook bijv. een APV zijn.
- Wat je doet moet strafbaar zijn op het moment dat je het doet. Het heeft geen
terugwerkende kracht. Een bepaalde daad kan dus niet met terugwerkende kracht strafbaar
worden gemaakt.
- Rechters moeten altijd checken of de gedraging wel met het artikel te maken hebben.
- Alles wat je in Nederland niet mag doen volgens het strafrecht moet in een wet staan. Staat
het er niet in, mag je het dus wel doen.
- Het doel van het legaliteitsbeginsel is rechtszekerheid.
- De strafbepaling moet voldoende helder zijn, anders is er kans op willekeur en misbruik. In
principe moet iedereen snappen wat er staat, het mag niet vaag zijn.
- Soms kan het voorkomen dat een strafbepaling vaag is (zie HR onbehoorlijk gedrag). Als dit
zo is, dan zal de strafbepaling vaagheid omvatten zodat er zoveel mogelijk onder valt.
Rechtsmacht noem je ook wel jurisdictie. In Nederland gaat het hierbij om de bevoegdheid die de
staat zichzelf geeft om de Nederlandse strafwet toe te passen. Zonder rechtsmacht kan de
Nederlandse rechter een verdachte niet veroordelen. Wat andere landen daarvan vinden laten we
buiten beschouwing. Nederland heeft verschillende redenen om een verdachte te kunnen vervolgen:
1. Territorialiteitsbeginsel (art. 2 Sr)
> Feit is gepleegd op Nederlands grondgebied en daarom vindt Nederland dat wij het
recht hebben om te vervolgen;
> Het maakt niet uit of het door een Nederlander of buitenlander wordt gepleegd;
> Geldt voor misdrijven en overtredingen;
> Belangrijk hierbij zijn HR Azewijnse paard en HR Singapore.
2. Vlagbeginsel (art. 3 Sr)
> Het feit is gepleegd buiten het grondgebied van Nederland;
> Aan boord van een Nederlands vliegtuig of vaartuig (ook voor de situatie wanneer
iemand in elkaar wordt geslagen op een Nederlands marineschip);
> Maakt niet uit of het door een Nederlander of buitenlander wordt gepleegd;
> Geldt voor misdrijven en overtredingen.
3. Beschermingsbeginsel (art. 4, sub a t/m d Sr)
> Hierbij gaat het om de bescherming van Nederlandse belangen;
> Geldt alleen voor misdrijven. Vaak gaat het om staatkundige belangen;
> Maakt niet uit of het door een Nederlander of buitenlander wordt gepleegd.
4. Universaliteitsbeginsel (art. 4, sub e en f Sr)
> Dit beginsel is voor de bescherming van universele belangen (bijv. piraterij). Nederland
wil ervoor zorgen dat als er wat heel heftigs gebeurd, Nederland er wat van kan zeggen
en eventueel verdachten kan vervolgen;
> Misdrijven en een overtreding, als genoemd in sub e en f;
> Gepleegd buiten het grondgebied van Nederland;
> Maakt niet uit of het door een Nederlander of buitenlander wordt gepleegd.
5. Actief nationaliteitsbeginsel (art. 7 Sr)
> Geldt alleen voor misdrijven;
> Gepleegd door een Nederlander buiten het grondgebied van Nederland
1
, > Beperkte rechtsmacht wat betreft art. 7, lid 1 Sr: dit artikel heeft een beperkte
rechtsmacht. Nederland heeft eigenlijk alleen rechtsmacht als het land waar het
gepleegd is ook vindt dat zoiets niet mag. Het moet in Nederland een misdrijf opleveren
en daarnaast moet wat gebeurd is ook strafbaar zijn in het land waar het is gepleegd. Dit
noem je ook wel de eis van dubbele strafbaarheid. Als er aan deze voorwaarde is
voldaan mag je een Nederlander vervolgen in Nederland, als hij dat misdrijf in het
buitenland heeft gepleegd.
> Onbeperkte rechtsmacht wat betreft art. 7, lid 2 Sr: hierin worden een heleboel
artikelen genoemd. Staat het artikel in art. 7, lid 2 Sr, dan geldt dit artikel. Staat het niet
hierin, dan geldt art. 7, lid 1 Sr.
Bij lid 2 is er GEEN eis van dubbele strafbaarheid. Het enigste wat van belang is, is dat het
in Nederland een misdrijf moet opleveren.
6. Passief nationaliteitsbeginsel (art. 5 Sr)
> Geldt alleen voor misdrijven waar acht jaar of meer op staat;
> Gepleegd door een ander dan een Nederlander;
> Buiten het grondgebied van Nederland;
> Nederlander is het slachtoffer;
> Eis van dubbele strafbaarheid. Het moet strafbaar zijn in het land waar het is gepleegd en
in Nederland.
2
, College 2 – Hoofdstuk 1 (Elementair materieel strafrecht)
- Bestanddelen: dit zijn de onderdelen van een delictsomschrijving. Bestanddelen moeten ook
in de tenlastelegging komen te staan!
- Elementen: Alleen wederrechtelijkheid en verwijtbaarheid kan een element zijn. Ze zijn een
element voor zover zij niet in de delictsomschrijving staan. Verwijtbaarheid is te herkennen
aan het woord ‘schuld’. Deze twee zijn ook de enige elementen!
- De rechter moet altijd kijken naar de wederrechtelijkheid en de verwijtbaarheid. Steeds als
de rechter een zaak voor zich krijgt, moet hij kijken of de gedraging van de verdachte tegen
het recht in is en of het de verdachte te verwijten is.
- Wederrechtelijkheid en verwijtbaarheid is belangrijk! Als een van deze twee woorden in het
artikel staat, is het een BESTANDDEEL. Als het niet in het artikel staat, moet de rechter er wel
naar kijken en is het een ELEMENT.
Delictsomschrijving en tenlastelegging:
- Element: Wanneer het woord ‘wederrechtelijkheid’/ ‘schuld (=verwijtbaarheid)’ niet in de
delictsomschrijving staat, hoeft het ook niet in de tenlastelegging
- Bestanddeel: Wanneer het woord ‘wederrechtelijkheid’/ ‘schuld (=verwijtbaarheid)’ wel in
de delictsomschrijving staan, moet het ook in de tenlastelegging.
Om te bepalen of een gedraging een strafbaar feit oplevert, moet er aan viertal voorwaarden worden
voldaan:
1. Menselijke gedraging – de gedraging kan zowel bestaan uit handelen of nalaten. Er moet
een zekere mate van wil aanwezig zijn, die heeft geleid tot die gedraging.
2. Die pas binnen een wettelijke delictsomschrijving – wil een gedraging een strafbaar feit
opleveren, dan dient deze te passen binnen een wettelijke strafbepaling. Het
legaliteitsbeginsel komt hierbij ook om de hoek kijken. In de strafbepaling wordt de
omschrijving gegeven van het strafbare feit. Deze delictsomschrijving bestaat uit
bestanddelen en bevat soms ook de kwalificatie van het strafbare feit.
3. Die wederrechtelijk is (wederrechtelijkheid en schuld) – de gedraging moet wederrechtelijk
zijn geweest en aan de schuld van de dader te wijten zijn. Die zijn de kernvoorwaarden voor
strafrechtelijke aansprakelijkheid. Soms zijn het bestanddelen en soms elementen.
4. En aan de schuld van de verdachte te wijten is – het gedrang moet aan de schuld van de
dader te wijten zijn.
Strafbare feiten kunnen op verschillende manieren worden onderverdeeld. De belangrijkste zijn
misdrijven en overtredingen. Het verschil hiertussen is juridisch van belang. Te denken valt aan een
aantal strafprocessuele gevolgen, onder meer in de sfeer van dwang- en rechtsmiddelen. Strafbare
feiten kunnen ook op andere manieren worden onderverdeeld:
- Commune delicten en delicten uit bijzondere wetgeving – commune delicten worden
strafbaar gesteld in het Wetboek van Strafrecht. Hierbij zijn strafbare feiten onderverdeeld
naargelang welk rechtsgoed zij beschermen. Een rechtsgoed is een belang dat
strafrechtelijke bescherming verdient, zoals de openbare orde, de zeden en de persoonlijke
vrijheid. Daarnaast heb je nog de bijzondere wetgeving zoals de Wet op de economische
delicten, de Opiumwet, enz.
- Krenkings- en gevaarzettingsdelicten – bij een krenkingsdelict wordt daadwerkelijke
krenking van een rechtsgoed strafbaar gesteld, zoals mishandeling of diefstal. Bij een
gevaarzettingsdelict wordt het veroorzaken van gevaar voor een in een bepaalde
delictsomschrijving beschermd rechtsgoed strafbaar gesteld, zoals het rijden onder invloed.
Het Wetboek van Strafrecht kent concrete en abstracte gevaarzettingsdelicten. Bij de
concrete is het geval dat het gevaar zich in concreto heeft voorgedaan, zoals brandstichting.
Abstract daarentegen berust op een wettelijk vermoeden dat bepaalde gedragingen voor een
bepaald beschermd rechtsgoed algemeen gevaarlijk zijn. De rechter hoeft dus niet te toetsen
3
