Samenvatting recht rondom leven
Hoofdstuk 2 Algemene bepalingen
Belangrijke internationale wetgeving: EVRM, IVBR, VN-Vrouwenverdrag
Fictief bestaan ongeboren kind
Een kind waarvan een vrouw zwanger is, wordt al als geboren gezien. Komt het dood ter wereld, dan wordt het geacht
nooit te hebben bestaan. Overlijdt bijv. de partner voordat het kind is geboren, dan is deze toch erfgenaam (1:2 BW).
Belang van bloed- en aanverwantschap
Geregistreerde partners en echtgenoten mogen geen nauw bloedverwantschap met elkaar hebben (art. 1:41 en
1:80a lid 5).
Sommige mensen zijn op grond van bloed- of aanverwantschap gehouden tot het betalen van alimentatie (art.
1:392 BW).
Curatele kan tot personen tot en met de vierde graad worden verzocht (art. 1:379), dit geldt ook voor
onderbewindstelling en mentorschap (art. 1:432, 451)
Juridisch en biologisch bloedverwantschap
Een kind, zijn ouders en hun bloedverwanten staan in familierechtelijke betrekking tot elkaar (art. 1:197), dit is vaak
biologisch en juridisch verwantschap, maar soms ook alleen juridisch verwantschap bij bijv. adoptie of alleen biologisch
verwantschap als het kind niet erkend wordt door de vader.
Bloedverwanten in de rechte opgaande lijn worden ascendenten genoemd en bloedverwanten in een rechte neerdalende
lijn, worden descendenten genoemd. Aanverwantschap ontstaat door huwelijk of geregistreerd partnerschap (art. 1:3 lid
2).
Hoofdstuk 3 Het recht op de naam
Voornamen mogen niet ongepast zijn (art. 1:4 BW). Wijziging kan gevraagd worden bij de rechtbank (art. 1:20a en 1:4 lid
4). Wijziging van de geslachtsnaam kan worden aangevraagd bij de Kroon (art. 1:7). Wijziging door de koning heeft geen
gevolgen voor de geslachtsnaam van de kinderen (lid 3).
Naamrecht:
Wordt het kind buiten het huwelijk om geboren, dan krijgt het de naam van de moeder.
Als de vader het erkent, dan houdt het alsnog de naam van de moeder, tenzij zij samen verklaren dat het de
geslachtsnaam van de vader krijgt (art. 1:51 lid 1 en 2).
Binnen het huwelijk geldt dat vader en moeder mogen kiezen welke naam het kind krijgt, art. 1:5 lid 4
Is er een gerechtelijke vaststelling volgens art. 1:207 BW, dan geldt dat het kind de naam van de moeder krijgt,
tenzij er een gezamenlijke verklaring plaatsvindt, art. 1:5 lid 2
Bij adoptie is er een vrije keuze en staat de naam in de rechterlijke uitspraak vermeld (art. 1:5 lid 3 BW)
Geslachtsnaam van de echtgenoot of geregistreerd partner
De vrouw en tegenwoordig ook de man hebben nu de bevoegdheid als ze gehuwd of gehuwd zijn geweest en niet zijn
hertrouwd, om de naam van de ander te voeren (evt. dubbele naam) (art. 1:80a). Art. 1:9 BW geeft vier mogelijkheden:
1. Alleen eigen geslachtsnaam voeren
2. Alleen geslachtsnaam ander voeren
3. Geslachtsnaam ander plus eigen geslachtsnaam voeren
4. Eigen geslachtsnaam en dan geslachtsnaam van de ander voeren.
Bij ontbinding, dan kan de rechter de naam van de ex-partner ontnemen (art. 1:9 lid 2 BW), dit is alleen als er geen
afstammelingen zijn. Volgens het arrest Burghartz/Zwitserland is er een recht op naam volgens art. 8 EVRM.
De geslachtsnaam wordt bewezen door de akte van geboorte (art. 1:6 jo art. 151 Rv)
Hoofdstuk 4 Woonplaats
Woonplaats natuurlijk persoon en rechtspersoon
Natuurlijk persoon, woning waar hij zijn werkelijke verblijf heeft (art. 1:10), hij verliest dit door daden waaruit zijn
wil blijkt om haar prijs te geven, de domicilie wijzigt ook als de plaats waar het is gevestigd niet meer bewoonbaar
is, bijv. door brand. De vuistregel voor domicilie is 4/7 dagen ergens slapen
Rechtspersoon, geldt dat hij zijn woonplaats heeft waar hij volgens de statuten of regelementen zijn zetel heeft
(lid 2).
Een natuurlijk persoon wordt vermoed zijn woonstede te hebben verplaatst (dus van woonhuis gewisseld), als hij dit aan
de gemeente heeft doorgegeven.
Afgeleide woonplaats van een minderjarige en van een onder curatele gestelde
Handelingsonbekwamen, minderjarigen en onder curatele gestelden leiden hun woonplaats af van hun wettelijke
vertegenwoordiger (art. 1:12 lid 1).
Hebben de ouders van het minderjarige kind beiden gezag, maar niet dezelfde woonplaats, dan geldt de
woonplaats waar het kind als laatste heeft verbleven. Zie ook lid 4.
, Als de persoon waarvan de woonplaats wordt afgeleid overlijdt, zijn gezag of hoedanigheid verliest, dan duurt de
afgeleide woonplaats voort tot er een nieuwe woonplaats is (lid 5).
Het sterfhuis van de overledene is daar waar hij zijn laatste woonplaats had (art. 1:13 BW).
Als iemand een kantoor of filiaal heeft, dan heeft die persoon daar zijn woonplaats (art. 1:14 BW).
Keuze woonplaats
Het is pas mogelijk om een andere woonplaats dan zijn werkelijke te kiezen als de wet dit verplicht of hij dit schriftelijk via
een overeenkomst doet (art. 1:15 BW). Dit houdt in dat een overeenkomst alleen in schriftelijke vorm geldig is.
Hoofdstuk 5 Burgerlijke stand
Ambtenaren van de burgerlijke stand
De registers van de burgerlijke stand hebben vooral privaatrechtelijke betekenis, bij de BRP is dit vooral publiekrechtelijk.
In art. 1:16-16d staan de regels rondom de ambtenaar van de burgerlijke stand. Twee soorten:
1. Ambtenaren van de burgerlijke stand, aan een gemeente gebonden, hij is belast met het opnemen van registers
van de burgerlijke stand van akten en het toevoegen van latere vermeldingen.
2. Buitengewoon ambtenaren van de burgerlijke stand (art. 1:16 lid 1), zij worden door de burgemeester benoemd.
Zij kunnen ook niet in gemeentelijke dienst zijn (lid 3).
Registers en akten van de burgerlijke stand
Er zijn vier/vijf registers:
1. Geboorten
2. Huwelijken
3. Geregistreerde partnerschappen
4. Overlijden (art. 1:17 lid 1).
5. Rechterlijke uitspraken, alleen in de gemeente Den Haag (lid 2), hierin staan bijv. nietigverklaring van huwelijken
in, ontbinding geregistreerd partnerschap enz. (art. 1:21 lid 1)
De ambtenaar is niet vrij in het bepalen van de inhoud van de akten, hij is gebonden aan de wet.
Akte van geboorte
Bevoegd tot opmaken van akte is de ambtenaar van de burgerlijke stand in de betreffende plaats (art. 1:19 lid 2). Als de
geboorte in een vervoermiddel plaatsvindt, dan bepaalt art. 1:19a welke ambtenaar bevoegd is.
Tot aangifte is bevoegd de moeder (art. 1:19e lid 1) en tot aangifte is verplicht de vader of de moeder waaruit het kind niet
is geboren (lid 2).
Akte van overlijden
Deze wordt opgemaakt in de plaats waar degene is overleden (art. 1:19f lid 1). Is het tijdstip en de plaats onduidelijk, dan
is de gemeente bevoegd waar het lijk is gevonden (lid 2). Vindt het in een vervoersmiddel plaats, dan wijst de wet een
gemeente aan (1:19g).
Bewijskracht van akten van de burgerlijke stand alsmede van afschriften en uittreksels
De akten van geboorte en overlijden zijn authentieke akten in de zin van art. 156 lid 2 RV. Beide akten hebben een
ambtenaarsverklaring en een partijverklaring. De akte levert dwingend bewijs ten opzichte van iedereen (art. 1:22 BW).
Wijziging van de vermelding van het geslacht in de akte van geboorte
Als iemand transseksueel is kan hij wijziging aanvragen bij de ambtenaar van de burgerlijke stand (art. 1:28 BW).
Er moet een verklaring van een deskundige worden verstrekt die niet ouder is dan zes maanden voor aangifte (art.
1:28a). Is aan dit artikel voldaan, dan legt de ambtenaar de wijziging vast en geeft aan dat er een latere wijziging van het
geslacht was (art. 1:28b). Bij wijziging is er geen sprake van terugwerkende kracht (art. 1:28c).
Baart de betrokkene na wijziging een kind, dan wordt uitgegaan van het geslacht dat deze voor de wijziging had. Degene
die nu als man wordt aangemerkt, wordt voor het recht dus nu weer als vrouw aangezien en dus moeder van het kind
(art. 1:28c lid 3)
Hoofdstuk 11 Afstamming
11.1 Inleiding
Het recht om te weten van wie men afstamt
De Hoge Raad gaf in een arrest aan dat iedereen mag weten van wie afstamt (art. 7 VN-verdrag rechten van het kind)
Dit recht moet echter wijken als andere belangen zwaarder wegen, bijv. geheimhoudingsplicht van de inrichting.
11.2 Algemene bepalingen
Familierechtelijke betrekkingen
Een kind, zijn ouders en bloedverwanten staan in familierechtelijke betrekking tot elkaar (art. 1:197). Dit heeft een
wederkerige betrekking, kind staat in familierechtelijke betrekking tot ouders en bloedverwanten, maar dit geldt ook
andersom.
Iemand die het kind heeft erkend, heeft nog geen gezag. Dit moet eerst worden vastgelegd in het gezagsregister.
Wie is de moeder van een kind?
,Door de Wet lesbisch ouderschap zijn het aantal juridische moeders gestegen, nu zijn de volgende vrouwen de juridische
moeder (art. 1:198 lid 1 en 2):
a) De vrouw uit wie het kind is geboren
b) De (overleden) echtgenote of de (overleden) geregistreerde lesbische partner van de vrouw uit wie het kind is
geboren, ook wel meemoeder.
c) De vrouw die het kind heeft erkend (art. 1:203 e.v.)
d) De vrouw van wie het ouderschap gerechtelijk is vastgesteld (art. 1:207 en 208)
e) De vrouw die het kind heeft geadopteerd (art. 1:227 e.v.).
Draagmoederschap
De draagmoeder die een kind heeft gebaard aan de wensouders, is de juridische moeder van het kind. Het gezag van de
draagmoeder kan worden beëindigd op grond van art. 1:266 lid 1 onder a. De wensouders krijgen dan het gezag over het
kind. Hiervoor moeten zij een adoptieprocedure starten om juridische ouders te worden en moeten voldoen aan de
voorwaarden voor adoptie. Ze moeten bijv. drie jaar hebben samengeleefd.
Onder strikte voorwaarden van de SHO (Staatscommissie Herijking Ouderschap) kunnen de wensouders bij de geboorte
al juridisch ouder worden:
1. Vrije instemming van de draagmoeder
2. Kind moet mogelijkheid krijgen ontstaansgeschiedenis te achterhalen
3. Genetisch verwantschap met één wensouder
4. Verplichte voorlichting wensouders en draagmoeder
5. Risico’s voor draagmoeder afgedekt
6. Afspraken moeten voor conceptie zijn vastgelegd en voorgelegd worden aan de rechter
7. Voor de draagmoeder moet goed worden gezorgd + onkostenvergoeding
Na de geboorte zijn ze juridische ouder en voeren gezag uit over het kind. De namen van de wensouders komen in de
akte.
Wie is de vader van een kind?
Volgens art. 1:199 is de man de vader van het kind:
a. Die op het tijdstip van geboorte was gehuwd of geregistreerd was met de moeder, rechtsvermoeden, wordt
vermoed het kind hebben verwekt, van rechtswege
b. 306 dagenregel en overlijden, als het kind binnen 306 dagen na overlijden wordt geboren, dan wordt de
overledene verwacht de ouder te zijn, ook al is de vrouw hertrouwd. De vrouw kan wel binnen een jaar verklaren
dat de overleden partner niet de vader was.
c. Die het kind heeft erkend, hierbij ligt het vermoeden dat de verwekker de vader is, achteraf kan vernietiging
plaatsvinden (art. 1:203).
d. Van wie het ouderschap gerechtelijk is vastgesteld, dit kan als de verwekker niet wil erkennen, of niet meer kan
erkennen door overlijden (art. 1:207 en 208). Hier is het zeker vastgesteld.
e. Die het kind heeft geadopteerd, door adoptie kan de vader in familierechtelijke betrekking komen te staan (art.
1:277 e.v.).
Onderdeel a
Bij het genoemde van a geldt ook de man die ingestemd heeft met de daad die verwekking van het kind tot gevolg heeft
gehad. Een zaaddonor is de biologische vader, maar niet de verwekker, dit is de juridisch ouder. Een donor kan geen
verzoek doen tot gerechtelijke vaststelling.
11.3 Ontkenning van het door huwelijk of geregistreerde partnerschap ontstane vaderschap of moederschap
Kroon-arrest van het Europees Hof voor de rechten van de Mens
In het arrest werd geoordeeld dat family life van art. 8 EVRM niet beperkt is tot huwelijkse relatie, maar kan ook een
buitenechtelijke relatie zijn waar een kind uit wordt geboren. Als er een familieband is vastgesteld, dan moet de overheid
er voor zorgen dat er een familierechtelijke band komt tussen vader en het kind.
Ontkenningsmogelijkheden voor de vader, de moeder en het kind
Het vaderschap van art. 1:199 kan de man die niet de biologische vader van het kind is worden ontkend door:
1. De vader of de moeder van het kind
2. Door het kind zelf (art. 1:200 lid 1)
Ad. 1 Vader of moeder van het kind
De onder één genoemde mensen kunnen het vaderschap niet ontkennen, als de man voor het huwelijk of geregistreerd
partnerschap heeft kennis gedragen van de zwangerschap (lid 2). Ze kunnen ook niet ontkennen als de man heeft
ingestemd met een daad die verwekking van het kind tot gevolg heeft gehad, bijv, IVF of bij een donor (lid 3). Dit lid is niet
van toepassing als de moeder hem heeft bedrogen omtrent de verwekker (lid 4).
Het verzoek tot ontkenning kan binnen één jaar na de geboorte worden ingesteld bij de rechtbank. De vader kan dit doen
als hij er achter komt dat hij niet de biologische vader is, de termijn van een jaar gaat dan lopen (lid 5).
Ad. 2 Door het kind zelf
, Zoals genoemd in het vorige stuk, kan de vader niet meer ontkennen als hij akkoord is gegaan met verwekking. Dit geldt
voor het kind niet. Hij of zij kan nog steeds ontkenning van het vaderschap vragen.
Het kind kan na kennisneming dat vader niet de biologische vader is, een verzoek tot ontkenning indienen, dit moet
binnen drie jaar na bekendwording. Is het minderjarig als hij of zij daar achter komt, dan kan het drie jaar na het
meerderjarig worden (lid 6). Tijdens de minderjarigheid wordt het kind vertegenwoordigd door een bijzondere curator (art.
1:212).
De Wet lesbisch ouderschap regelt dat het moederschap van de met de barende vrouw gehuwde of geregistreerde
meemoeder kan worden ontkend:
1. Door de moeder van art. 1:198 lid 1 onder a, dus de barende vrouw
2. De moeder van de in art 1:198 lid 1 onder b genoemde, de partner van de barende vrouw
3. Door het kind zelf.
Ontkenningsmogelijkheden in geval van overlijden van de vader, van de moeder of het kind
Als de vader of moeder overlijdt binnen de gestelde termijn van art. 1:200 lid 5 (1 jaar na geboorte), dan kan een
afstammeling van de echtgenoot verzoeken tot ontkenning van het vaderschap (art. 1:201 BW)
Overlijdt het kind in de in art. 1:200 lid 6 gestelde termijn (drie jaar na bekendwording), dan kan een afstammeling in de
eerste graad van het kind ontkenning van het vaderschap verzoeken:
Meerderjarig, dan moet het verzoek binnen een jaar na overlijden gebeuren of een jaar na kennisnemening.
Minderjarig, een jaar nadat het kind het verzoek zelfstandig had kunnen doen, of een jaar na kennisneming (lid 2)
Rechtsgevolgen van ontkenning
Bij gegrondverklaring van ontkenning vindt er terugwerkende kracht plaats. Het kind heeft dan bij geboorte alleen een
moeder gehad. Het kan door een andere man worden erkend (art. 1:202 lid 1). Er bestaat geen vordering tot teruggave
van kosten van verzorging en opvoeding. Ook is er geen verplichting tot teruggave van genoten vermogensrechtelijke
voordelen.
11.4 Erkenning
Wat is erkenning?
Eenzijdig ongerichte familierechtelijke rechtshandeling, is niet tot iemand gericht, omdat erkenning al voor
geboorte kan plaatsvinden. Kind komt in een familierechtelijke betrekking te staan en man wordt juridisch ouder
Deze persoon hoeft niet de verwekker, biologische vader of biologische moeder van het kind te zijn.
De verklaring moet de andere persoon hebben bereikt (art. 3:37 lid 3).
Rechtsgevolgen van erkenning
a. Bij erkenning kan het kind ook de geslachtsnaam van de vader krijgen als vader en moeder daarvoor kiezen.
Wordt er geen keuze gemaakt, dan houdt het kind de geslachtsnaam van de moeder (art. 1:5 lid 2).
b. In het huwelijk en ook na ontbinding daarvan, oefenen beide ouders het gezag over de kinderen uit (art. 1:251 en
251a). Zijn ze niet met elkaar getrouwd, dan oefenen zij samen het gezag uit als dit in het geslachtsregister is
vastgesteld (1:252).
c. Het kind heeft recht op omgang met zijn ouders. De ouder die geen gezag heeft, heeft het recht en de
verplichting tot omgang met zijn kind (art. 1:377a lid 1). Een verwekker die het kind niet heeft erkend, is geen
ouder en heeft geen omgangsrecht. Lid 3 geeft vier redenen tot ontzegging van omgang.
d. De ouders en de kinderen zijn gehouden tot het verstrekken van levensonderhoud. De ouders jegens de kinderen
en de kinderen jegens de ouders (art. 1:392 lid 1).
e. De kinderen worden erfgenaam van de ouders (art. 4:10 lid 1) en omgekeerd. Ook hebben kinderen een
legitieme portie in het nalatenschap van hun ouders (art. 4:63 en 64), andersom geldt dit niet. Legitieme portie
houdt in dat het kind een deel van het nalatenschap krijgt van de ouder, ook al heeft de ouder het kind onterft.
f. Een kind wordt automatisch Nederlander als de moeder Nederlander is (art. 3 lid 1 RWN). Hierbij gaat het om de
biologische ouders in rechte lijn (geen adoptieouders). Een minderjarige vreemdeling die niet door art. 3 of 4
RWN Nederlander is geworden, wordt Nederlander na erkenning en drie jaar verzorging door degene die hem
heeft erkend (art. 6 lid 1 RWN). Is het kind al 16 jaar of ouder, dan moet het toestemming geven tot verkrijging,
ook wel de bereidverklaring.
Onderdeel e
Overlijdt de verwekker van het kind zonder erkenning of adoptie, dan erft het kind in principe niks, tenzij er aanspraak
wordt gemaakt op een som ineens (art. 4:35 lid 1). Dit kan nodig zijn voor verzorging tot het bereiken van 18 jaar of
levensonderhoud tot 21 jaar.
Wijzen van erkenning
In afwijking van art. 3:37 lid 1 is erkenning niet vormvrij (art. 1:203 lid 1), het kan geschieden:
1. Bij een akte van erkenning, opgemaakt door een ambtenaar van de burgerlijke stand
2. Bij notariële akte, de notaris die de akte opmaakt, zendt onverwijld een afschrift of uittreksel aan de ambtenaar
van de burgerlijke stand (art. 1:20e lid 3)
Ontbreekt de akte, dan is de erkenning nietig (art. 3:39 BW). Erkenning is onherroepelijk (art. 4:42 en 111), het kan wel
worden vernietigd (art. 1:205 en 205a). Erkenning heeft gevolg vanaf het tijdstip van erkenning. Het heeft dus geen
