HC 1 Renaissance
Veranderend mens en wereldbeeld (humanisme, carpe diem, individu + heliocentrisch)
Begin voor de wetenschappelijke belangstelling
Begin van staatsvorming
Begin van Europese overzeese expansie
Verandering
Kunstenaars eerst anoniem → Nu bekent, signeren
Theocentrisch wereldbeeld (aarde is plat) → Heliocentrisch
Collectivisme → Individualisme
Momento mori → Carpe diem
In Italië verscheen dit een eeuw eerder dan in de rest van Europa
Voorheen (Late middeleeuwen)
Weinig kennis van de buiten- Europese wereld
Geen staten met vaste grenzen
Investituurstrijd, paus of keizer?
Noord- Europa; oorlog, pest, honger en dood
Beginpunt nieuwe tijd
Val van Constantinopel 1453 → Ottomaanse rijk o.l.v. Sultan Mehmet II
Gevolgen:
- Griekse manuscripten worden overgebracht naar Italië
- Bijbel wordt herschreven
- Zijderoute wordt afgesloten → op zoek naar een nieuwe route
Humanisme
Geen anonieme godvrezende massa → Ieder een eigen manier van geloof → Seculiere houding
Carpe diem → Individu doet er toe
Studium Humanitatis → Vakken van de mensheid, zoals; taal, geschiedenis, filosofie
Grammatica → poëzie, retorica, ethiek en geschiedschrijving
Virtu en ratio → Zelf nadenken
Castiliglione, de hoveling 1528
- De universele mens: middeleeuws ridder en liefhebber van schone kunsten
- Het hof, centrum van macht en cultuurvernieuwing
- Beschaving: vork, zeep en tandpasta
Cosimo de Medici 1389- 1464
- Humanist + Mecenas
- Rijk bankier
- Doneerde veel geld aan de stad Duomos → veel macht maar geen despoot
1
,Christelijk humanisme
- Erasmus van Rotterdam 1466- 1536 → Lof der zotheid (1511)
- Tegen de instituties van de kerk
- Sociale hervormingen gebaseerd op christelijke idealen
- Opvoeding en scholing belangrijk
Thomas More 1478- 1535
- Engels humanist en filosoof
- Utopia (1516) → politieke systeem van een ideale niet-bestaande eilandstaat
Boekdrukkunst
- Gutenbergbijbel, eerste boek ooit gedrukt→ Johan Gutenberg uitvinder boekdrukkunst
- Systeem met loden letters → kan je meerdere keren gebruiken
- Gebruik van papier (vanuit Azië)
- Drukkerijen worden opgericht
- Nieuwe Europese elite → mensen die lezen
Word soms ook als beginpunt vd. Nieuwe tijd gezien
Renaissance in Italië
Waarom vond de Renaissance als eerst plaats in Italië?
- vanaf 1300 zijn er kruistochten → zorgde voor een economische opleving
- Emancipatie van de stedelijke burgerij
- Antieke bouwresten en tradities
- Middellandse zee handel → grote handelsnetwerken
- Bloeiende ambachten
Handelskapitalisme in Italië
- Grootste steden
- Italiaanse schepen innovatie → Genua en Venetië beheersen de middellandse zeehandel
- Handelaren in Florence treden op als bankier van de Paus
- Hoogwaardig textiel + wol
- Ontwikkeling van Krediet bedrijven → geld lenen
- systeem van patronage→ steunen van kunstenaars en wetenschappers door politieke spelers
Italiaanse steden
- Milaan, Florence, Venetië
- Klok op marktplein → afspraken, uurloon
- Ontstaan van hoven → paleizen in midden vd stad
- Feodale heren verhuizen ook naar de stad
- Moderne diplomatisch met ambassade →steden maken afspraken om oorlogen te voorkomen
Bestuursvorm
- Mercantilistische politiek (economische politiek die probeert met maatregelen zo veel mogelijk geld
in het land te krijgen)
- Verbanden vrije mannen ↔ politiek en economisch onafhankelijk
2
,- Republikeins bestuur (communes) → binnen leefgemeenschap
- Vermenging feodale adel met commerciële elite → later oligarchie
- Winsten van kooplieden worden in de stedelijke industrie geïnvesteerd
politiek denken
Nicolo Machiavelli 1469- 1527 → ‘de vorst’
- Grondlegger moderne politieke wetenschap los van de theologie
- Permanente orde is onmogelijk, mens streeft naar eigen belang
- Absolute monarchie is de oplossing voor de verdeeldheid in Italië
- Vorst streeft altijd naar macht → moraal is ondergeschikt
Civilita (burgers)
- beschaving is geworteld in de stad
- Trots op hun stad → gebouwen, heiligen, kunstenaars → ontstaan van smaak, mode en
trends
Italiaanse Oorlogen 1494-1559
- Italiaanse leger
-Condotierri → aanvoerders van legers van huurlingen werden door verschillende
stadstaten ingehuurd
- Condotta → voorwaarden vastgelegd in contracten
- 1494 Karel VIII valt Italië binnen , nadat Milaan om hulp had gevraagd tegen Florence en Napels,
die Milaan wilden aanvallen → Einde van de Renaissance
- 1525 Slag bij Pavia → Gevangennamen van Frans I → Belofte om niet meer Italië aan te vallen,
daarna vrijgelaten
- 1527 Plundering van Rome → Karel van Bourbon → Definitief einde
Kunst
Italië
- Giorgio Vasari 1511-1574 → Renaissance: wedergeboorte van de klassieke kunst
- Nieuw fysiek beeld van de mens gebaseerd op archeologische vondsten vd Romeinen
- Nieuwe elementen → perspectief, diepte, individualisme, originele beelden, symmetrie
- Gilden + religieuze gemeenschappen geven opdrachten → Bijbelse verhalen in Griekse stijl
- Schilderijen zijn vrij goedkoop
- Giotto 1304-1311 → individualisme, verschil in menselijke figuren, grondlegger vd. Nieuwe kunst
stijl
- Michelangelo 1498- 1500 → correctheid, perfectie, geïdealiseerd
- Rafaël 1583-1520 → laatste kunstenaar van de renaissance, veel mensen vonden het te perfect
Noorden van Europa
- Kooplieden en burgerijen verbond zorgen voor rust → cultuur bloeit op
- Jan van Eyck 1390-1441 → gebruikte olieverf, zorgde voor diepe kleuren
- Beste uit de oudheid en Christelijke cultuur
- Opvoeding is een middel tot verandering, sleutel tot morele en intellectuele verbeteringen
3
, HC 2 De Reformatie
Geloof rond 1500
Hendrik VIII in Engeland, Frans I in Frankrijk, Karel V in Habsburg
- Iedereen gelooft, niet geloven is geen optie
- Collectieve zaak
- Geloofsverdeeldheid → oorlogen, onrust → staatszaak
- Geloof is machtiger dan rede
- tot 1517 is iedereen in Europa: Rooms- katholiek → anders een ketter, inquisitie/ rechtbank
Kernpunten van het christendom
- Er bestaat 1 God, maar wel 3 eenheid
- Alle mensen zijn zondig → erfzonde
- Christus stierf en stond toen op → er is leven na de dood
- Oude testament, 10 geboden (Jodendom)
- Nieuwe testament
- Christus, naastenliefde, eenvoudig leven
- Evangelie, blijde boodschap→ verspreid door 4 Evangelisten Mattheüs, Marcus, Lucas en
Johannes
- Door 12 apostelen geschreven → Andreas, Bartolomeüs, Filippus, Jacobus, Jacobus de
·Meerdere, Johannes, Judas, Mattheüs, Mathias, Simon Petrus, Simon en Thomas
- Bemiddeling tussen God en mens → Paus en Priesters
- 7 Sacramenten, nodig om naar de hemel te gaan → Doop, Vormsel, Eucharistie, Biecht,
Priesterwijding, Huwelijk en Ziekenzalf
- Voorstadium van de hemel is het vagevuur → na leiden nog kans om op de hemel
Missstanden in de kerk
- Rijkdom van de kerk ↔ eenvoud
- Paus had veel wereldlijke macht ↔ ipv. Geestelijke
- Pluralisme, meerdere ambten te gelijk
- Nepotisme, aanstellen van familie leden
- Absenteïsme → niet aanwezig, maar wel betaald worden
- Aflatenhandel
- Pausen, bisschoppen etc. niet geschoold
- Nicolaïsme → celibaat niet gehandhaafd
Renaissance Kerkvorsten
- Alexander VI 1431- 1503
- getrouwd met kinderen
- maîtresse in het Vaticaan
- zoon Cesare wordt kardinaal
- dochter Lucretio voor politieke connecties getrouwd
4
