College aantekeningen
Hoorcollege aantekeningen
- Instelling
- Universiteit Van Amsterdam (UvA)
Hoorcollege aantekeningen
[Meer zien]Voorbeeld 4 van de 32 pagina's
Voorbeeld 4 van de 32 pagina's
In winkelwagengesponsord bericht van onze partner
Gekoppeld boek
Titel boek:
Auteur(s):
- Uitgave:
- ISBN:
- Druk:
Verkoper
Volgen
Voorbeeld van de inhoud
Europese rechtsgeschiedenis hoorcollegesWeek 1: Inleiding/het Romeinse recht
Het boek van Herzog (TH)
Inhoudelijk
o Twee narratives
‘Recht als gegeven’
Engels common law en continentaal-Europees ‘gemeen recht’ (ius commune)
zijn niet aan elkaar gerelateerd
o Rol van het Romeinse recht
o Rol van het (Engelse) common law
o Rol van het ‘Europese’ gemene recht (ius commune)
o Rol van het kolonialisme
Besproken periodes
o Oudheid: ongeveer 500 voor Christus – 535 na Christus
o Middeleeuwen: 500 – 1500
o Vroegmoderne tijd: 1500-1700
o Moderne tijd: 1700-1800
Focus
o HC: overzicht Herzog, geïllustreerd met voorbeelden uit de rechtswetenschap. De
HC’s zijn tentamenstof, voor zover besproken en op de slides gesteld.
o WG: bespreken HC en Herzog aan de hand van kennis- en begripsvragen
o Herzog p. 4: “Rather than describing specific institutions or rules, I am interested in
deciphering how norms were generated, in order to indicate how they should be read
and understood given their particular historical context.”
Algemene vraag: wat is (het recht van) “Europa” in elk van de genoemde periodes?
Vraag voor vandaag: waarom en hoe creëerden de Romeinen voor de eerste keer ‘recht’ zoals
wij dit kennen?
Het Romeinse recht: algemene periodisering in Rome (TH, Part I, H1)
Koningstijd: 750 voor Christus - 509 voor Christus
Republiek: 509 voor Christus - 27 voor Christus
Keizertijd: 27 voor Christus - (discutabel wanneer deze periode eindigt)
o 476 na Christus (val West-Romeinse rijk)
o 1453 (val Oost-Romeinse rijk)
Romeinse wetgeving (vgl. TH, p. 25)
‘Recht van de gemeenschap’ (rechtsbronnen) (civitas (= gemeenschap), ius civile (= het recht
van de romeinse gemeenschap))
o Wet (lex)
o Adviezen van de senaat (senatus consulta)
o (Na 367 voor Christus) Edict van de praetor
Begin van recht zoals wij dat kennen
De praetor zorgt ervoor dat een bepaalde groep mensen (die zich zo
identificeert) juridische wetenschap gaan bedrijven/juridische adviezen gaan
geven
o Juristengeschriften
o (Keizerlijk recht)
1
, Tegengesteld aan ‘Recht gemeen aan alle volkeren’ (gens (= volk), ius gentium (=
volkenrecht, het recht van alle volkeren))
o (Na 242 voor Christus) Met name gemaakt door de praetor, van toepassing op niet-
burgers/buiten Rome
Wet der Twaalf Tafelen (komt tot stand in 450 voor Christus)
Eerste keer dat de rechtsnormen in de Romeinse republiek bekend worden binnen een ruimer
publiek
Bredere bekendheid met het recht
Breken monopolie ‘priesters’ (pontifices), niet-religieus recht
Verplicht partijen te verschijnen
‘Casuistic, partial, and incomplete’, basaal, Rome als kleine stedelijke gemeenschap
Gaius, Het Provincie-edict Boek 13, Digesten 47,2,55,2: De Wet der Twaalf Tafelen staat
het alleen dan toe een overdag betrapte dief te doden, als hij zich met een wapen
verdedigt. Met de benaming ‘wapen’ worden zwaarden, stokken, stenen, kortom alles wat hij
heeft om letsel toe te brengen, aangeduid (vert. J.E. Spruit c.s.).
o De Wet der Twaalf Tafelen is gemaakt voor een kleine, agrarische gemeenschap. Het
gaat met name over regels voor het verkopen van koeien, diefstal, etc.
Na ongeveer 100 jaar (na de komst van de Wet der Twaalf Tafelen) komt er een praetor
De praetor en zijn proces (TH, p. 17-18)
Wat is ‘recht’ volgens Herzog? ‘New normativity’? (TH, p. 14):
o Verwereldlijking
o Creatie nieuwe rechtsmiddelen
o Abstrahering van deze rechtsmiddelen (ontzongen van individueel geval)
o Groeiend belang juristen en juridische opleiding
Praetor belast met rechtsbedeling (367 v.C.)
Procesvoering op grond van de voorwaarden in een wet, bv. de Wet der XII Tafelen (‘legis
actio’ = rechtsmiddel op grond van de wet, zie TH, p. 15)
Praetor verleent toegang door rechtsmiddelen (acties, ‘actiones’) toe te kennen, rechter (iudex)
beslist inhoudelijk over het geschil door getuigen te horen et cetera
Op een gegeven moment gaat de praetor zelf eigen rechtsmiddelen maken, gesteld in
zogenaamde ‘formules’ (formula)
Opeenvolgende praetoren kunnen ‘formules’ van voorgangers overnemen in hun edict
Het edict van de praetor
Voorwaarden vaak ruimer dan (rechtsmiddel op grond van de) wet, bijvoorbeeld de formula
voor koop (TH, p. 21): Wegens het feit dat (X) van (Y) de zaak (Z) waarover geprocedeerd
wordt heeft gekocht, al hetgeen om die reden (Y) aan (X) behoort te geven of jegens hem
behoort te doen op grond van de redelijkheid en billijkheid, daartoe moet u, rechter, (Y) jegens
(X) veroordelen; indien dit feit niet vast komt te staan, moet hij de eis afwijzen.
Leidt tot een nieuwe procesvorm, genaamd het formula-proces (praetor beslist over het recht
en een iudex beslist over het feit door bijvoorbeeld getuigen te horen)
Specifiek in de context van de groei van Rome en het contact met niet-burgers (ius gentium,
“volkenrecht”? TH, p. 26)
Ondersteuning juristen door middel van adviezen (responsa)
De Romeinse juristen (TH, p. 21)
2
, Verzamelingen adviezen
Over een enkel onderwerp, bijvoorbeeld het Provincie-edict: Gaius, Het Provincie-edict Boek
13, Digesten 47,2,55,2: De Wet der Twaalf Tafelen staat het alleen dan toe een overdag
betrapte dief te doden, als hij zich met een wapen verdedigt. Met de benaming ‘wapen’
worden zwaarden, stokken, stenen, kortom alles wat hem heeft om letsel toe te brengen,
aangeduid (vert. J.E. Spruit c.s.).
Geen ‘officiële benoeming’, leken
Geabstraheerd van concrete omstandigheden, specifiek ‘juridisch’
Systematisch opgezette leerboeken, bijvoorbeeld de Instituten van Gaius (TH, p. 23)
Aparte rechtsbron met veel ‘autoriteit’ (auctoritas)
De Romeinse keizer (vanaf 27 voor Christus)
‘Grootheid van het Romeinse rijk, verpersoonlijkt in de keizer’ (maiestas) en ‘autoriteit’
(auctoritas)
Keizer ook aparte rechtsbron met veel auctoritas
Neemt de vorm van recht van de praetor en de juristen over
o Beslissingen in individuele gevallen (‘rescripten/decreten’ = responsa? TH, p. 26)
o Algemene regels in ‘edicten’
o Voorbeeld van een rescript in een individueel geval, wat later een algemene regel
wordt: Codex 6,2,1: De doorluchtige keizers [Septimius] Severus en Antoninus
[Caracalla] aan Theogenes. Als enige personen met uw geld in opdracht van [aan u
toebehorende] slaven stukken grond hebben gekocht, moet u kiezen of u de actie uit
diefstal en de condictie inzake diefstal dan wel liever de actie uit lastgeving moet
instellen. De billijkheid laat immers niet toe dat u zowel de strafzaak vervolgt als wel
de nakoming van de door de goede trouw beheerste overeenkomst vordert.
Uitgegeven op 21 april tijdens het tweede consulaat van Severus en het consulaat van
Victorinus [200 na Christus].
Verbreiding RR over het rijk (TH, p. 26-29)
Praetor ‘creëert’ “volkenrecht” (ius gentium) vanaf 242 voor Christus
Van toepassing op Romeinse burgers en ‘vreemdelingen’ (peregrini) in het Romeinse rijk en
daarbuiten
Ius gentium geconcipieerd als ‘universeel’, ’algemeen geldend’ bv. door Gaius (Instituten 1,1)
Gerelateerd aan ‘natuurrecht’ (ius naturale, in de betekenis van ‘vanzelfsprekend recht’)
bijvoorbeeld door Gaius en Ulpianus
212 na Christus: elke vrije inwoner van het Romeinse rijk wordt Romeins burger middels het
‘edict van Caracalla’
o Ulpianus, Het Edict van de praetor 22, Digesten 1,5,17: Zij die in het Romeinse rijk
wonen, zijn uit hoofde van keizer Antoninus Caracalla Romeinse burgers geworden.
Verschillen tussen ‘centraal’ Romeins recht en ‘lokaal’ recht van bijvoorbeeld steden blijven
bestaan als ‘gewoonterecht’
Splitsing en val WRR (West Romeinse Rijk), voortbestaan ORR (Oost Romeinse Rijk)
Politieke en economische crisissen vanaf de 3e en 4e eeuw na Christus
Splitsing in 395 na Christus, West-Romeinse rijk ten onder in 476
Grote versplintering West-Romeinse rijk (WRR) bijvoorbeeld in Spanje (TH, p. 29)
Oost-Romeinse rijk (ORR): hoofdstad Constantinopel (‘stad van keizer Constantijn’), nu
Istanbul (TH, p. 30)
3
, Keizer Justinianus (482 n.C. - 565 n.C.), Christelijke keizer van het Oost-Romeinse rijk (527
n.C. - 565 n.C.)
o Herstellen grootsheid ‘Oude Rome’, bijvoorbeeld het ‘Pantheon’ (de bouw van de
Aya Sofia)
o Idem wetgeving: Justiniaanse wetgeving in het Latijn
Het ‘Corpus iuris cicilis’ (TH, p. 30-33)
Corpus iuris cicilis = Geheel van het recht van de gemeenschap
Codex (531/534 na Christus): verzameling keizerlijke wetgeving vanaf Hadrianus (2e eeuw na
Christus) tot aan Justinianus zelf
o Codex 6,2,1: De doorluchtige keizers [Septimius] Severus en Antoninus [Caracalla]
aan Theogenes. Als enige personen met uw geld in opdracht van [aan u toebehorende]
slaven stukken grond hebben gekocht, moet u kiezen of u de actie uit diefstal en de
condictie inzake diefstal dan wel liever de actie uit lastgeving moet instellen. De
billijkheid laat immers niet toe dat u zowel de strafzaak vervolgt als wel de nakoming
van de door de goede trouw beheerste overeenkomst vordert. Uitgegeven op 21 april
tijdens het tweede consulaat van Severus en het consulaat van Victorinus [200 na
Christus]
Digesten (533 na Christus): ‘bloemlezing’ (selectie) uit de werken van juristen uit de periode
van de 1e eeuw voor Christus tot de 2e eeuw na Christus
o Gaius, Het Provincie-edict Boek 13, Digesten 47,2,55,2: De Wet der Twaalf Tafelen
staat het alleen dan toe een overdag betrapte dief te doden, als hij zich met een wapen
verdedigt. Met de benaming ‘wapen’ worden zwaarden, stokken, stenen, kortom alles
wat hem heeft om letsel toe te brengen, aangeduid
Instituten (533 na Christus): leerboek gebaseerd op de Instituten van de jurist Gaius,
afgekondigd als wetboek net als de Codex en de Digesten
o (Justinianus,) Instituten 4,1,1: Diefstal is de opzettelijk wederrechtelijke behandeling
van een zaak, hetzij van de zaak zelf, hetzij van het gebruik of van het bezit ervan,
hetgeen volgens de natuurwet verboden is.
Samenvatting week 1
Inleiding tot het vak, oa. de structuur en het boek van Herzog
Algemene vraag: wat is (het recht van) Europa in elk van de te behandelen periodes?
Bijzondere vraag: hoe en waarom hebben de Romeinen ‘het recht’ zoals wij dit kennen
uitgevonden?
De praetor en zijn edict
Adviezen van juristen
Tezamen met keizerlijk recht in het ‘Corpus iuris civilis’ van Justinianus
Veel later opnieuw bestudeerd en verspreid over West-Europa (week 3)
Volgende week
Latijns Christendom (TH, Part I, H2) en Vroege Middeleeuwen (TH, Part II)
Focus op wat eens het WRR was
Ontstaan van het Christendom
Relatie Christendom – het Romeinse rijk
Vroege Middeleeuwen (ongeveer 500-1000)
Ontstaan verschillende rechtsbronnen in West-Europa
o Voortbestaan Romeins recht
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper jasmine2000. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,46. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 56326 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen