Dit document bevat een samenvatting van De Geo VWO Globalisering (CE), ofwel:
Hoofdstuk 1: De wereld, een mozaïek van regio's
Hoofdstuk 2: De wereld, een systeem van landen en relaties
Hoofdstuk 3: Inzoomen op Midden-Europa, Brazilië en Egypte
Hoofdstuk 4: Drie global cities in de Verenigde State...
is niet meer van toepassing, dus oud. Mag niet gebruikt worden voor het CE
Door: fleursneek • 4 jaar geleden
Beste @gjrijksen,
Allereerst bedankt voor uw reactie.
Globalisering is onderdeel van Domein B: Wereld van het Centraal Examenstof. Deze informatie heb ik van de officiële syllabus 2020 Aardrijkskunde, vwo van Examenblad.nl. Ik heb deze richtlijnen gevolgd en aangenomen dat deze samenvatting wel degelijk van toepassing is op het Centraal Examen.
Globalisering
1 De wereld, een mozaïek van regio's
1.1 Indelen op basis van demografische en culturele
kenmerken
Regio’s: Begrensd deel van het aardoppervlak, dat zich door een of meerdere kenmerken
onderscheidt van andere regio’s.
Regionaliseren: Het indelen van een gebied in regio’s
Grondregel bij regionaliseren is om altijd uit te gaan van hetzelfde kenmerk of dezelfde groep
van kenmerken.
Twee zaken die van belang zijn om regio’s te kunnen begrenzen:
- Het meten van het kenmerk.
- Je hebt een criterium nodig.
Overgangen tussen regio’s zijn vrijwel nooit messcherp.
Bevolkingsspreiding: Wijze waarop de woonplaatsen van de inwoners over een regio zijn
verdeeld.
Bevolkingsdichtheid: Het (gemiddelde) aantal inwoners per km2 in een regio.
Bevolkingsgroei: Verandering van het totale bevolkingsaantal ten gevolge van natuurlijk groei en
sociale groei.
Groei en krimp van de bevolking kun je afleiden uit de vorm van een leeftijdsgrafiek. Bij
vergelijking van regio’s kun je het beste gebruikmaken van relatieve cijfers.
• Leeftijdsopbouw: Getalsmatige opbouw van de bevolking naar leeftijd en geslacht.
De vormen van deze leeftijdsgrafieken hangen samen met de natuurlijke bevolkingsgroei.
• Piramidevorm: jong, sterk groeiende bevolking.
• Granaatvorm: de bevolkingsgroei stagneert.
• Uivorm: wijst op een kleiner wordende natuurlijk bevolkingsgroei. -> Sterfteoverschot
Aan de vorm van de leeftijdsgrafiek kun je zien of de demografische druk groot of klein is. (= de
verhouding tussen enerzijds alle niet-actieven en anderzijds)
- De demografische druk is de optelsom van de ‘groene’ druk en de ‘grijze’ druk.
- Afwijkende vromen in de drie modellen ontstaan door vestiging en vertrek door extreme
omstandigheden, zoals burgeroorlogen.
Demografisch transitiemodel: Model waarin de overgang van een situatie met relatief hoge naar
één met relatief lage geboorte- en sterftecijfer als gevolg van sociaaleconomische
veranderingen in de maatschappij wordt weergeven.
Fase 1: Hoog geboorte- en sterftecijfer; trage bevolkingsgroei
Fase 2: Hoog geboortecijfer en dalende sterftecijfer; snelle bevolkingsgroei
Fase 3: Dalende geboortecijfer en lage sterftecijfer; Afnemende bevolkingsgroei
Fase 4 Laag geboortecijfer en sterftecijfer; de bevolkingsgroei stagneert
Fase 5 Laag geboortecijfer en toenemende sterftecijfer; Sterfteoverschot.
FSneek
,Urbanisatiegraad: Het percentage mensen van de totale bevolking in een regio, dat in steden
woont.
• Rijke landen kennen de hoogste urbanisatiegraad, maar de steden is qua omvang kleiner dan
in de wat minder rijke landen.
Urbanisatietempo: De jaarlijkse groei van de stedelijke bevolking.
• Arme landen kennen de hoogste urbanisatietempo.
Cultuur: Alle door de menselijke geest voorgebrachte elementen, zoals taal, religie en
gewoonten.
Volk: Groep mensen die zich van andere groepen onderscheidt op grond van een of enkele
cultuurkenmerken zoals religie, taal en gewoonten.
Identiteit: Een unieke combinatie van culturele kenmerken.
Sterk bepaald door twee elementen, te weten taal en religie.
Taal: Stelsel van spraakklanken door middel waarvan mensen met elkaar communiceren en de
schriftelijke vastlegging hiervan.
Lingua franca: Een derde taal, die nodig is wanner verschillende culturele groepen niet direct in
hun eigen taal met elkaar kunnen communiceren.
Godsdienst: Een van de vele vormen van zingeving of het zoeken naar betekenisvolle
verbindingen.
Cultuurgebieden: (Macro) regio’s met gemeenschappelijke cultuurkenmerken.
Indelen is niet makkelijk vanwege het grote aantal cultuurelementen.
Acculturatie: Proces waarbij de ene samenleving cultuurelementen overneemt van de andere.
Contacten tussen culturen leiden soms tot grote conflicten, vooral als het gaat om
tegenstellingen in religie, politieke denkbeelden of talen.
Ruimtelijke diffusie: Wijze waarop en snelheid waarmee verschijnselen zich over het
aardoppervlak verspreiden.
- Expansie: De verspreiding gaat vanuit één plaats.
- Relocatie: Een verschijnsel komt mee uit het brongebied en verschijn in nieuwe gebieden.
- Contactdiffusie: Cultuur wordt overgebracht door directe contacten.
- Hiërarchische diffusie: Het netwerk gaat via een geordend netwerk van plaatsen of punten.
Figuur 1.14 (p.17)
1.2 Economische en politieke bevolkingskenmerken
Het economisch ontwikkelingspeil is een belangrijk kenmerk en heeft grote invloed op alle
kenmerken van het geografisch gebied.
Nationaal inkomen: Totaaltelling van alle inkomens die in een jaar in een land verdiend worden.
• Naarmate het nationaal inkomen per bewoner hoger is, is het economische ontwikkelingspeil
hoger.
BBP: Som van de in een land gevormde toegevoegde waarden bij de productie van goederen
en diensten. Deze waarde is gelijk aan het binnenlands inkomen.
BNP: Som van de door nationale productiefactoren gevormde toegevoegde waarden bij de
productie van goederen en diensten. Deze waarde is gelijk aan het nationaal inkomen.
Enkele overwegingen bij bnp en bbp:
- Je kunt je afvragen hoe betrouwbaar de cijfers zijn.
- Moeilijkheid bij vergelijking van het inkomen is het verschil in koopkracht: Hoeveelheid
goederen en diensten die een bevolking kan verkrijgen voor een gegeven hoeveelheid geld.
- Een ander probleem met het bnp is dat landen niet allemaal dezelfde valuta hebben.
FSneek
, Spreiding: De afwijking van een waarde ten opzichte van een gemiddelde.
• Is groot omdat achter het nationaal inkomen per inwoner soms grote verschillen schuilt tussen
groepen mensen of tussen deelgebieden.
• Lorenz curve kan zo’n scheve inkomstenverhouding goed weergeven.
Beroepsbevolking: Alle personen van 15 t/m 64 jaar die ten minste 12 uur per week betaal
werken, plus de werkzoekenden.
De beroepsbevolking wordt onderverdeeld in drie sectoren: primaire, secundaire en tertiaire. De
samenstelling veranderd naarmate het ontwikkelingspeil toeneemt.
Het meten van het ontwikkelingspeil van een land op basis van zuiver economische indicatoren
geeft een te eenzijdig beeld.
• VN gebruikt een samengestelde variabele: Maatstaaf die is samengesteld uit meerdere
criteria.
VN-ontwikkelingsindex: (HDI) Voorbeeld van een samengestelde variabele om de mate van
ontwikkeling van een bevolking aan te geven.
• Het gemiddelde inkomen van de bevolking, de levensverwachting en analfabetisme: mate
waarin analfabeten in een bepaalde samenleving voorkomen.
Democratisch gehalte: Mate waarin in een land/gebied wordt voldaan aan de algemene
opvattingen van democratie.
• Een manier om het democratische gehalte te meten, is de index voor democratie, een eenheid
waarvan de waarde ligt tussen de 0 en 10. (Zie schrift)
In veel landen worden openbare middelen gebruikt voor persoonlijke gewin. = corruptie.
Mensenrechten: Algemeen aanvaarde opvatting ten aanzien van de behandeling en de
voorzieningen waar ieder mens aansprak op mag maken.
• Democratische gehalte neemt toe als de mensenrechten meer gerespecteerd worden.
1.3 Scheidslijnen in Europa
De begrenzing van Europa en Azië is moeilijk door o.a. het spreidingspatroon van talen. Dit
patroon hangt samen met de vele contacten tussen volken in EU en de samenlevingen in
Centraal en O-Azië.
• Door deze contacten en migratie verspreidden de Indo-Europese talen zich over beide delen.
Europa is relatief klein en staatkundig versnipperd.
Verbrokkeling: Het ‘uiteenvallen’ van staten onder invloed van centrifugale krachten.
Centrifugale krachten: Krachten van politieke, economische en/of culturele aard, die een staat of
organisatie van staten verzakken, waardoor ze uit elkaar zouden kunnen vallen.
Centripetale krachten: Bindende krachten van politieke, economische en/of culturele aard, die
een staat of organisatie van staten bij elkaar houden.
Natiestaat: Staat waarbinnen cultureel gezien een homogene groep mensen (volk) woont.
Nation building: Het (van staatswege) bevorderen van de culturele eenheid op nationaal niveau.
Regionalisme: Het streven naar een zekere mate van autonomie, dan wel afscheiding, door een
in een bepaald deel van een land geconcentreerde etnische groep met een eigen identiteit.
Separatisme: Streven van een volk naar afscheiding en dus een eigen onafhankelijke
(soevreine) staat.
De bevolkingsdichtheid in Eu hebben grote verschillen. De ongelijke bevolkingsspreiding hangt
op wereldschaal af van o.a. klimaat, reliëf, beschikbaarheid van water, bodemvruchtbaarheid
etc. Op continentale schaal zijn ook economische en politieke factoren van belang.
(Migratiestromen, opkomende industrialisatie, toestroom gastarbeiders…)
FSneek
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper fleursneek. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,49. Je zit daarna nergens aan vast.
