Samenvatting Wetenschapsfilosofie ~ Exploring Humans
Samenvatting PB1302 - Wetenschapsfilosofie.
Bronnen: Exploring Humans & Youlearn.
Inhoudsopgave
Chapter 1 - Rationalisme en empirisme in de antieke tijd. ...................................................................... 3
Socrates (470-399 v.c.):....................................................................................................................... 3
Plato (427-347 v.c.): ............................................................................................................................ 3
Heraclites of Ephese (600 – 540 v.c.): ................................................................................................ 4
Parmenides of Elea (510 – 440 v.c.): .................................................................................................. 4
Protagoras (490 – 420 v.c.): ................................................................................................................ 4
Aristoteles (384 - 322 v.c.) .................................................................................................................. 4
Chapter 2 – Een nieuwe filosofie van wetenschap. ................................................................................. 6
Thomas van Aquino (1225 – 1274):.................................................................................................... 6
Copernicus (1473-1543): ..................................................................................................................... 6
Francis Bacon (1561-1626): ................................................................................................................ 6
Belangrijke mannen voor de Wetenschappelijke Revolutie: ............................................................... 7
Johannes Kepler (1571-1630): ........................................................................................................ 7
Galileo Galilei (1564-1642): ........................................................................................................... 7
Isaac Newton (1642-1727): ............................................................................................................. 7
Chapter 3 – Vroeg modern rationalisme en empirisme. .......................................................................... 8
René Descartes (1596-1650): .............................................................................................................. 8
Montaigne (1533 – 1592): ................................................................................................................... 8
John Locke (1632-1704): .................................................................................................................... 8
George Berkeley (1685-1753): ............................................................................................................ 9
David Hume (1711-1776): ................................................................................................................ 10
Chapter 4 – De grenzen van wetenschap: Hume en Kant over kennis. ................................................. 11
Hume (vervolg): ................................................................................................................................ 11
Immanuel Kant (1724-1804): ............................................................................................................ 11
Chapter 5 – Positivisme en hermeneutiek. ............................................................................................ 13
Auguste Comte (1798-1857): ............................................................................................................ 13
Wilhelm Dilthey (1833-1911): .......................................................................................................... 13
Chapter 6 – Logisch positivisme. .......................................................................................................... 15
Der Wiener Kreis: ............................................................................................................................. 15
Ludwig Wittgenstein (1889-1951): ................................................................................................... 15
Ernst Mach (1838-1919): .................................................................................................................. 16
Otto Neurath (1882-1945): ................................................................................................................ 16
Der Wiener Kreis (vervolg):.............................................................................................................. 16
Chapter 7 – Kritisch rationalisme. ........................................................................................................ 17
Karl Popper (1902-1994): ................................................................................................................. 17
Daphne van Oirschot 1
,Samenvatting Wetenschapsfilosofie ~ Exploring Humans
Chapter 8 – Taalspelen en paradigma’s: denken van binnenuit. ........................................................... 19
Ludwig Wittgenstein (de late): .......................................................................................................... 19
Thomas Samuel Kuhn (1922-1996): ................................................................................................. 19
Chapter 9 – Onderzoeksprogramma’s en methodologische anarchie.................................................... 21
Imre Lakatos (1922-1974): ................................................................................................................ 21
Paul Feyerabend (1924-1994): .......................................................................................................... 22
Alan Sokal (1955 – nu): .................................................................................................................... 22
Chapter 10 – Pragmatisme: Wetenschapsfilosofie van de VS. ............................................................. 23
Charles Peirce (1839 – 1914): ........................................................................................................... 23
Daphne van Oirschot 2
,Samenvatting Wetenschapsfilosofie ~ Exploring Humans
Chapter 1 - Rationalisme en empirisme in de antieke tijd.
Rationalisme: Kennis wordt verkregen door het verstand, dit is de bron van onze kennis.
Rationalisten stellen dat we met ons verstand ideeën en concepten kunnen creëren die we niet
kunnen verkrijgen met onze zintuigen alleen.
Empirisme: Kennis wordt verkregen met behulp van onze sensorische capaciteiten,
zintuigelijke waarnemingen zijn de bron van onze kennis. Zintuiglijke prikkels zijn
indicatoren van wat écht is (Aristoteles). Empiristen stellen dat kennis een perceptie is.
Socrates (470-399 v.c.):
- Vragen stellen was een manier om tot echte ideeën te komen.
- Claimde dat zijn ‘niet weten’, het enige was dat hij zeker wist. Hij stelde zijn
medemens vragen over de dingen die zij beweerde zeker te weten.
- Onderzocht concepten als schoonheid, moed, liefde, waarheid en kennis om daarvan
de essenties te bepalen en de kenmerkende eigenschappen ervan.
Plato (427-347 v.c.):
- Rationalist (Student van Socrates).
- Ondersteunt de claim van Heraclites en Cratylus; de wereld van waarnemingen is in
een voortdurende stroming/ verandering. Als we kennis zouden opdoen met onze
waarneming, dan zou kennis door de constante stroming dus van tijd tot tijd en van
persoon tot persoon veranderen.
- Plato’s reïncarnatie theorie (Socrates geloofde hier ook in); ‘We zijn allemaal geboren
met álle kennis in ons bezit, helaas zijn we al deze kennis bij de geboorte verloren.
Deze kunnen we ons weer herinneren als we ons verstand goed gebruiken.’. Leren is
dus herinneren, er bestaat niet iets als ‘nieuwe kennis’.
- Hij stelt dat er twee werelden zijn:
1. De onzekere ervaringswereld/ zintuiglijke wereld (van Heraclitus); de
constante stroom van veranderlijke indrukken leidt tot onzekere kennis.
2. De (rationele) wereld van de vormen/ ideeën; de wereld van het verstand
waarin de ware vormen of ideeën zich in perfecte staat bevinden.
Met onze zintuigen kunnen wij slechts een vage afdruk van de werkelijkheid zien,
daarbij bestaat deze wereld die wij zien ook slechts uit imperfecte kopieën van de
werkelijkheid. Onze waarnemingen kunnen dus nooit leiden tot ware kennis. → Ware
kennis is alleen te verkrijgen door het verstand, de ratio, te gebruiken. De kennis zit
immers al in ons, met ons verstand kunnen we ons deze kennis weer herinneren en tot
zekerheid komen.
- Symboliseerde de relatie tussen onze zintuiglijke waarneming en onze kennis met zijn
allegorie van de grot/ allegory of the cave:
Tussen het vuur en de gevangenen bevindt zich een poppenspel dat scha-
duwen werpt op de muur. De gevangen zien alleen de schaduwen van het
poppenspel en gaan er vanuit dat deze schaduwen de werkelijkheid zijn.
Wanneer een gevangen vrijgelaten wordt, wordt hij eerst verblind door het
vuur, hierna realiseert hij zich dat de schaduwen slechts een vage schaduw
van de realiteit zijn en niet de werkelijkheid. Wanneer hij de weg naar de
uitgang vindt, kan hij de werkelijkheid in volle glorie aanschouwen. Pas
dan zal hij zich realiseren dat ook het poppenspel slechts een kopie is van
de wereld zoals die buiten de grot is. De wereld waar hij zijn heel leven
naar heeft gekeken, is niet alleen een schaduw, maar een schaduw van een
kopie van de werkelijkheid.
Daphne van Oirschot 3
, Samenvatting Wetenschapsfilosofie ~ Exploring Humans
Metafysica: Wil weten waarom, waardoor en waarvoor er iets IS. Probeert antwoord te geven
op uitblinkende filosofische vragen, als ‘What is the world made of?´. Het bijbehorende
vraagstuk zou je kunnen samenvatten als ‘Wat IS de werkelijke aard van dingen?’.
Ontologie (zijnsleer): Staat grotendeels gelijk aan de metafysica, maar vraagt naar de essentie
van dingen: ‘WAT zijn de bepalende eigenschappen van dingen?’ en ‘HOE bestaat iets?
Epistemologie (kenleer): Houdt zich bezig met de aard van onze kennis. Vraagstukken die te
maken hebben met ‘Wat is kennis, hoe komen wij daartoe is je kennis betrouwbaar?’.
(De discussie tussen Heraclites en Elea over verschijningen en de realiteit; Is de ware
aard van de werkelijkheid statisch of veranderlijk?).
Heraclites of Ephese (600 – 540 v.c.):
- ‘Nothing is, everything changes’, verandering is de essentie van de realiteit.
Verandering is echt, ‘zijn’ niet. Vb. Je kunt niet twee keer in dezelfde rivier stappen, morgen
is het water uit de rivier een deel van de zee’. Hierdoor zijn maar weinig mensen in staat om
tot kennis te komen. Degene die dit wel kunnen, zijn in staat om achter de verschijningen te
kijken.
Parmenides of Elea (510 – 440 v.c.):
- ‘Everything is, nothing becomes’. ‘Zijn’ is echt, verandering niet. Menselijke
waarnemingen misleiden ons in het denken dat alles altijd verandert. Vb. ‘The wall in front of
me now appears white, but in an hour or so, when the sun sets, it will be glowing violet.’
Protagoras (490 – 420 v.c.):
- De mening die een persoon vergaart via zijn waarnemingen, is voor die persoon de
waarheid. Je kijk op de wereld is persoonlijk (Plato is het hier niet mee eens!)
Aristoteles (384 - 322 v.c.)
- Empirist, met rationalistische trekjes.
- We worden geboren zonder kennis. “Het verstand is als een ‘onbeschreven kleitablet’,
voordat het indrukken van de wereld om zich heen ontvangt.” Kennis vergaren we
door waar te nemen en vandaaruit te redenen.
- Wetenschap bestaat uit het ontdekken van de oorzaken van objecten. “We only have
true knowledge of a thing when we know its cause”. Deductie is hiervoor nodig.
Deductie: Het redeneren van het algemene theorie naar specifieke gevallen.
Syllogisme: Een vorm van logica waarmee je de argumentatie van een deductie uitschrijft.
Vb. We verklaren Socrates sterfelijkheid door het volgende syllogisme:
a) alle mensen zijn sterfelijk (eerste premissie = algemene kennis).
b) Socrates is een mens (tweede premissie = specifieke kennis).
c) Socrates is sterfelijk (specifieke conclusie).
De waarheid en zekerheid van de eerste premissie is voorwaardelijk voor wetenschappelijke
argumenten.
Inductie = De procedure van specifieke observaties naar theorieën/ generalisatie. Universele
principes worden verkregen uit ‘feiten’ die voortkomen uit zintuigelijke waarnemingen.
→Probleem hierbij: Hoe groot het aantal verzamelde waarnemingen ook is, je kunt
niet met 100% zekerheid zeggen dat het zo is. Vb. zwaan A, zwaan B, zwaan ‘n’ is wit,
Daphne van Oirschot 4
