Boek H2,3,4,7,9,12 Algemene Rekenmaker Rapport: kaders voor verantwoording
Boek Hoofdstuk 2: publieke verantwoording: begrippen, vormen en beoordelingskaders
2.2 Begrippen: wat is publieke verantwoording
VERANTWOORDING
Verantwoordelijkheid=
Een stand van zaken
Verantwoording=
Een proces
Verantwoordelijkheid, in de zin van taken, bevoegdheden en plichten, gaat vaak vooraf aan
verantwoording; wie bepaalde verantwoordelijkheden heeft, moet daar verantwoording over
leggen.
Analyse publieke verantwoordelijkheden=
Gaat om de inhoudelijke vraag wie bepaalde taken, verplichtingen en aansprakelijkheden
heeft.
Analyse van publieke verantwoording=
Analyse van het proces van vraag en antwoord, waarin de uitvoering van de taken of de
mate van aansprakelijkheid wordt beoordeeld.
Definitie boek over verantwoording=
Er is een relatie tussen een actor en een forum, waarbij de actor zich verplicht voelt om
informatie en uitleg te geven over zijn optreden, het forum nadere vragen kan stellen, een
oordeel uit kan spreken en dit oordeel consequenties kan hebben voor de actor.
* Actor=individu, organisatie. Bij publieke verantwoording: publieke organisatie, semi
publieke instelling, individuele politieke bestuurders of ambtenaren
* Forum= degene aan wie verantwoording wordt afgelegd. Inspectie, panel, commissie of
publieke opinie.
* verplichting= formeel of informeel. Bij publieke verantwoording meestal formeel: bv: wet op
de jaarrekening. Informeel: persconferenties, of zelf opgelegd zoals publieke websites.
Verantwoording kan in drie analytische onderscheiden fasen worden ingedeeld:
1. informatiecase=
actor voelt zich verplicht om het forum informatie te verstrekken over zijn optreden.
2. debatfase=
de informatie kan ertoe leiden dat het forum de actor nadere vragen stelt en met hem
debatteert
3. oordeel van forum=
bv jaarrekening goedkeuren. Aan het oordeel kunnen consequenties zitten. Positief oordeel
leidt tot: extra budgetten. Negatief oordeel leidt tot: sancties.
Verantwoordingsarrangementen kunnen worden onderscheiden naar de zwaarte van de
sancties waarover verantwoordingsfora beschikken:
1. lichtste vorm=
doet zich voor wanneer een actor verplicht is, of zich verplicht voelt, om prestatiegegevens te
openbaren aan een algemeen publiek, dat verder niet of nauwelijks de mogelijkheid heeft om
nadere vragen te stelen en een oordeel uit te spreken.
Bv: verantwoording via internetsites.
2. middelzwaar=
forum kan nadere vragen stellen, met de actor in debat gaan en een oordeel uitspreken over
het optreden van de actor. Bv: visitatiecommissies bij hoge scholen. Zij vellen op basis van
, zelfstudierapporten en bezoeken aan instellingen een oordeel, maar kunnen niet zelfstandig
sancties opleggen in geval van wanprestatie.
3. zwaarste vorm=
het forum kan zelf formele consequenties verbinden aan zijn oordeel. Bv: strafrechtelijke
verantwoording.
Schema vat het bovenste samen
Elementen van verantwoording
Er is sprake van verantwoording wanneer:
Informatie fase - relatie tussen actor en form
- actor voelt zich verplicht voelt om informatie en uitleg te geven over zijn optreden
Debatfase - forum kan nadere vragen stellen
Consequenties - forum kan oordeel uitspreken
- oordeel kan formele en informele consequenties hebben voor actor
VERANTWOORDING VERSUS CONTROLE EN TOEZICHT?
Controleren is het spiegelbeeld van verantwoorden. Het heeft dezelfde drie elementen:
informeren, debatteren en sanctioneren. Het valt te zien vanuit het handelingsperspectief van
het form. Het forum is daarom controleur. Ook de definitie toezicht zitten de drie elementen.
Het verschil tussen controle en toezicht is dat het het handelingsperspectief van de
controleur en toezichthouder als uitgangspunt nemen(forum), en verantwoording het
handelingsperspectief van de verantwoordende partij als uitgangspunt neemt (actor).
PUBLIEKE VERANTWOORDING
Wanneer is er sprake van publieke verantwoording:
1. besteding van publieke middelen of uitoefening van publieke taken en
bevoegdheden:
verantwoordingsprocessen binnen de publieke sector: door overheden, semi overheden,
organisaties met een publieke taak
2. verantwoording is direct of indirect openbaar:
voor het algemene publiek toegankelijk.
3. vindt plaats vanuit het perspectief van de publieke zaak:
gaat over het publieke, in het publiek en aan het publiek.
NADERE ONDERSCHEIDINGEN
Publieke verantwoording komt in de praktijk op tal van manieren voor. De belangrijkste
onderscheidingen zijn (verantwoordingsarrangementen):
. expliciete verplichting=
een bij wet(verantwoordingsdwang) of bij vrijwillige(verantwoordingsdrang) relatie tussen
actor en forum.
. institutioneel karakter=
verantwoordingsproces is in regels vastgelegd, vaste routines of vaste vormen, waarden en
instrumenten.
. structureel karakter=
vast stramien en op vaste tijden. Bv jaarrekeningen.
.(naast structureel ook) incidenteel karakter=
wanneer een klacht is ingediend.
Verantwoordingsregime=
Het geheel van verantwoordingsarrangementen en –relaties rondom één actor. Is van
belang in de beoordeling van individuele verantwoordingsarrangementen.
Bv: algemene rekenkamer doet onderzoek maar kan geen sancties opleggen. Het
rapporteert wel direct aan 2e kamer. In de schaduw van de hiërarchie van het parlement
wordt rekenkameronderzoek in het openbaar bestuur daarom als een krachtige vorm van