Inhoud
Hoofdstuk 1 Schrijven en schrijfonderwijs.............................................................................................2
Hoofdstuk 2 Leerlijn schrijfonderwijs.....................................................................................................3
Hoofdstuk 3 Didactiek van het handschriftonderwijs.............................................................................7
Hoofdstuk 4 Ergonomie van pengreep en schrijfhouding.....................................................................11
Hoofdstuk 5 Onderbouw......................................................................................................................13
Hoofdstuk 7 Bovenbouw......................................................................................................................17
Hoofdstuk 8 Het remediëren van handschriften..................................................................................19
Hoofdstuk 9 Letterkennis en didactiek.................................................................................................20
Hoofdstuk 10 Eigen vaardigheid op bord en papier.............................................................................22
Hoofdstuk 12 Geschiedenis van het methodeschrift............................................................................25
Hoofdstuk 13 Aanschaffen van een nieuwe methode..........................................................................28
1
,Hoofdstuk 1 Schrijven en schrijfonderwijs
De handschriftvaardigheid is een basisvaardigheid, vroeger ook wel ‘leervoorwaarde’ genoemd.
Er zijn drie belangrijkste momenten waarop het handschriftonderwijs kan ontsporen:
1. Te vroeg beginnen een schrijfrijpheidstoets is vereist.
2. Verkeerd aanleren
3. Niet goed onthouden en begeleiden van het handschrift.
Elk kind kan goed leren schrijven, mits dit op een juiste wijze gebeurt en de bereikte vaardigheid op
een juiste wijze wordt onderhouden.
Schrijven is een grafisch-instrumentele vormgevende vaardigheid, waarbij cultureel bepaalde tekens
worden gebruikt, bedoeld om schriftelijke communicatie mogelijk te maken.
Schrift wordt vaak gekoppeld aan taal. Het woord ‘schrijven’ kan taalkundig of vormgevend opgevat
worden. Maak je alleen maar goed vormgegeven lettervormen of vertolk je een verhaal, een
gedachte? Het eerste is een voorwaarde voor het tweede, niet omgekeerd. Schrijven betekent
oorspronkelijk ‘het construeren van lettertekens in het platte vlak’. Schrift moet niet gezien worden
als middel voor taal, zoals taal geen middel is voor schrift.
“Schrift vertolkt taal in tekst. Verandert de taal, dan ook de tekst, maar niet het schrift. Verandert het
schrift, dan ook de tekst, maar niet de taal.”
Het woord schrijven is een homoniem geworden, dat wil zeggen dat eenzelfde woord verschillende
betekenissen kan hebben.
Het woord schrijven betekende aanvankelijk dat er letters werden gevormd. Meestal werd
nageschreven, ook wel afschrijven genoemd.
In de basisschool leren de kinderen op school in eerste instantie de trits basisvaardigheden; lezen,
schrijven en rekenen.
Vanuit het vakgebied Nederlandse Taal wordt steeds meer aandacht gegeven aan het begrip
ontluikende geletterdheid. Het maken en construeren van letters en woorden wordt daar al vaak bij
inbegrepen. Echter kunnen kinderen nog niet op de juiste wijze lettervormen goed construeren.
Er zijn voldoende aanwijzingen om aan te nemen dat kinderen eerder leesrijp dan schrijfrijp zijn. Dat
is ook wel logisch, want perceptie is altijd eenvoudiger dan constructie/productie. Voordat er dan
geschreven gaat worden is het belangrijk om
1. Een schrijfrijpheidstest af te nemen
2. Eerst voldoende lettervormkwaliteit bereikt te hebben alvorens een aangeleerde letter in te
zetten voor het leren lezen.
2
, Hoofdstuk 2 Leerlijn schrijfonderwijs
2.1 de fasen van het handschriftonderwijs
1. Fase van de ontwikkeling van de schrijfvoorwaarden (groep 1 & 2)
Het jonge kind ontwikkelt letters die qua vormgeving bij het niveau van zijn tekenontwikkeling past.
Deze kapitalen bestaan uit losse streken, die met de uiteinden op elkaar aansluiten en zich allemaal
binnen één zone bevinden. De kapitalen zijn de enige lettervormen die aansluiten bij de manier
waarop een kind een huis tekent. Ze heeft ook geen trajecten.
Je noemt dit kleuterletters je kunt ze op verschillende manieren construeren zonder dat de vorm
eronder lijdt. Kleuters kunnen oefenen met oefeningen die zich richten op vaardigheid en
waarneming, vanuit een goede greep en houding.
2. Fase van het driezone-niveau met trajecten; het verwerven van het verbonden schrift (groep 3&4)
Kinderen in groep 3 leren de kleine-letter-vormen: minuskels. Minuskels hebben stokken en staarten
en bestaan dus uit 3 zones.
In groep 4 leren ze de hoofdletter- of kapitaalvormen.
Voortgezette oefening in vaardigheid, waarneming en zelfreflectie blijft ook hier van belang.
3. Fase van de ontwikkeling en onderhoud van het handschrift (groep 5 t/m 8)
Het handschrift van kinderen is tot en met het voortgezet onderwijs sterk in ontwikkeling. Om de
verworvenheden van de eerste twee fasen te borgen is een cognitieve begeleiding (leren wat de
kenmerken van een goed handschrift zijn) hard nodig. Er moet kennis worden aangebracht over
verantwoorde lettervormgeving. De handschriftontwikkeling daalt in de groepen 5-6 vaak
dramatisch.
2.2 toetsenbordvaardigheid
Het maken van tekst via een toetsenbord is eveneens het maken van tekst, zij het via een ander
schrijfinstrument. Wat bij schrijven met de pen een goede greep is, is hier een goede vingerzetting.
Veel kinderen leren zich een verkeerde houding en vingerzetting aan. Dit moet dus vanaf het begin
heel goed begeleid worden. Veel scholen zijn overtuigd van het nut van blindtypen. Blindtypen valt
binnen fase 3 = ontwikkeling en onderhoud van het handschrift.
2.3 De groepen
Groep 1
In deze groep vindt het beginnend lettergebruik en het voorbereiden van het schrijven plaats. De
schrijfvoorwaarden, waaronder een juiste ergonomie (correcte houding en materiaalgreep) van het
schrijven wordt geoefend. Kinderen op deze leeftijd staan open voor nieuwe vaardigheden. In deze
periode moet worden gewerkt aan beginnende materiaalbeheersing en werkhouding of attitude.
- Letterverkenning van kapitalen (niet aanleren, maar bespreekbaar maken)
- Kapitalen gebruiken voor namen op stoeltjes
- Stimuleren van de nauwkeurige waarneming
- Stimuleren van de nauwkeurige uitvoering
- Aanleren, stimuleren en begeleiden van de goede greep en houding bij alle grafische
activiteiten (ook bij gebruik van penselen)
- Gebruik van nauwkeurig grafisch materiaal i.v.m. buigen en strekken van de drie
schrijf-/tekenvingers
- Werken aan nauwkeurige materiaalbeheersing
Inhoudelijke feedback over het resultaat is hier al van groot belang. Veel leerkrachten prijzen
uitsluitend de inzet van het kind en plaatsen alleen maar krullen.
3
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper nienkeborkent. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,49. Je zit daarna nergens aan vast.