Webcast Inleiding ethiek
Ethiek= Alles wat met normen en waarden te maken heeft
3 ethische stromingen
Gevolgen ethiek (utilisme)
Plichtethiek (deontologie)
Deugdenethiek
Gevolgen ethiek = utilisme (Benthem)
Grootste geluk voor de meeste mensen. Het gaat om de optelsom wat het meeste voordeel
oplevert. Als iets in totaal meer geluk oplevert terwijl je gebruik maakt van slavernij, dan
wordt geen rekening gehouden met mensenrechten
- Iemand met 3 fietsen en iemand met 0 fietsen, gevolgenethiek zegt dan ga je gang
pak die fiets.
- Groepje 6 mensen, 1 persoon gelukkig 5 ongelukkig, als je 1 persoon slaaf maakt en
derest daardoor gelukkig wordt. Dan mag dan volgens de gevolgenethiek
Houdt geen rekening met mensenrechten
Plichtethiek (Kant)
Plicht geldt altijd, zijn geen uitzonderingen op mogelijk. De plichten zijn de categorische
imperatief:
- Je moet dat doen waarvan je kunt willen dat iedereen het altijd zo doet
o Lijkt op wat gij niet wil dat u geschiedt doet dat ook de ander niet, maar dit is
iets te subjectief en persoonlijk
o Als jij het niet erg als iemand tegen jou liegt, maar het zou raar zijn dat jij dan
ook tegen anderen mag liegen omdat jij het niet erg vindt. Je houdt dan dus
geen rekening met anderen, de theorie is niet algemeen genoeg.
o Het moet dus niet persoonlijk, maar algemener. Doe dat waarvan je wilt dat
iedereen het doet.
Moet je je aan je belofte houden
- Stel je komt dakloze tegen terwijl je vriendin hebt beloofd
o Utilisme: dakloze heeft meer aan die 10 euro dan vriendin
o Plichtethiek: je moet je aan je belofte houden, immers je kunt niet willen dat
niemand zich meer aan beloftes houden. Dus moet iedereen zich eraan
houden, dus ook jij = plicht.
o Kant= je moet andere mensen niet als middel behandelen maar als doel
opzicht. Volgens plichtethiek mag je x persoon dus nooit als slaaf maken (hem
gebruiken als middel voor eigen geluk)
- Stel moordenaar belt aan en vraagt naar voortvluchtige, vraagt of slachtoffer zich bij
jou schuilhoudt
o Kant= je mag niet liegen, nooit liegen dat is je plicht
o Plichtethiek kijkt dus naar het gedrag zelf of dat onderdeel is van jouw plicht,
en niet naar het gevolg. Negatieve gevolgen doen er dus niet toe
,Deugdenethiek (aristoteles)
Je moet jezelf ontwikkelen tot een deugdzaam mens, door altijd de guldenmiddenweg te
kiezen:
- Stel jouw vriend vraagt om hulp: zou je graag iemand zijn die zegt dat doe ik, of die
gaat mopperen.
- Het moeilijke is dat deze theorie geen houvast biedt, wat is deugd.
Deugdenethiek en plichtethiek hebben veel overlap in de praktijk dus wordt samengevat als
beginselen ethiek: ze kijken allebei naar de handelen dat in beginsel al fout is en minder
naar de gevolgen
Drie descriptieve theorieen over recht:
1. Rechtspositivisme (Austin, Hart, Kelsen):
a. Puur empirisch vast te stellen wat recht is
2. Natuurrecht (Thomas Aquino, Sharia, Locke)
a. Ook minimale morele vereisten
i. Religieus natuurrecht
ii. Redelijk natuurrecht
3. Juridisch interactionisme (Fuller/Van der Burg)
a. Recht is handelingspraktijk waarin recht en moraal verweven zijn
Austin: law is general commands of the sovereign, enforces by sanctions
Kelsen: omgekeerde Pyramide (verzameling rechtsregel)
- Een rechtsregel is geldig omdat hij gebaseerd is op een hogere rechtsregel, die is
gebaseerd op.. etc.
- Uiteindelijke basis is de grundnorm, basisnorm,
Redelijke natuurrecht
- Rechtvaardiging ogv redel dat leidt tot algemeen geldige regels of beginselen, zoals
pacta sunt servanda
- Hugo de Groot: volkenrecht, recht van de vrije zee
- John Locke: aangeboren mensenrechten
o Onvervreemdbaar, natuurlijk en voor-statelijk)
o Basis voor amerikaanse verklaring van onafhankelijkheid
Fuller: er zijn minstens twee of drie bronnen van recht
- Enacted law (gepositiveerd recht, denk aan wetten en rechtspraak
o Het resultaat van expliciete uitvaardiging van juridisch gezag, doorgaans in de
vorm van expliciet geformuleerde regels
o In oorsprong verticale gezagsverhouding, autoriteit heeft gezag over
rechtssubjecten (onderdanen)
o Hiermee kom je dus dicht bij het rechtspositivisme van general commands
(Austin) en de Hiërarchie van normen (Kelsen)
, - Interactional law (interactief recht), denk aan handelingspraktijken en
gewoonterecht
o Gewoonterecht, wederkerige verwachtingen hebben waarbij we in ons
gedrag de wederkerige verwachting houden dat de tegenpartij zich ook aan
jouw verwachtingen zal houden en langzamerhand verdicht zich dat tot een
rechtsgevoel/verwachtingspatroon -> handelingspatroon
- Contracten
o Je maakt expliciete afspraken met elkaar en eventueel schriftelijk opstellen
o Op basis van beginsel pacta sunt servanda
Wibren van burg: uitdagingen 21e eeuw
Stelling: een theorie van recht voor 21e eeuw moet vier verschijnselen kunnen omvatten en
verklaren
1. Groei black letter law (regulatory explosion)
a. Geschreven recht nauwelijks te volgen door onduidelijk omdat regels zo
gedetailleerd zijn etc.
2. Interactief recht groei
a. Toenemende mate regels tussen burgers en bedrijven onderling
b. In de wetgeving zie je steeds meer polderen ipv top-down, denk aan
pensioenakkoorden wat plaatsvindt in het maatschappelijk middenveld waar
de overheid wel partner van is
c. Maar uiteindelijk is de wetgeving de bezegeling van wat in de samenleving is
afgesproken
3. Global legal plurism
a. Meerdere met elkaar verweven en conflicterende rechtsordes
4. Sterke dynamiek
a. Recht is een statische verzameling regels
Antwoorden vanuit rechtsfilosofie
1. Rechtspositivisme en natuurrecht zijn niet in staat recht te doen aan sommige van
deze kenmerken
2. Fullers interactionisme is wel goed vertrekpunt omdat het meerdere typen recht
omvat. Soms is iets recht omdat het als gewoonte is gegroeid soms omdat het is
vastgesteld in een contract of verdrag en soms omdat wetgever of rechter het
gezaghebbend heeft geformuleerd.
3. Verschillende begrippen en definities van recht kunnen in verschillende contexten
bruikbaar zijn.
a. Je zag moeten accepteren dat recht meer of minder recht kan zijn.
b. Internationaal recht is sterker geworden
c. Gewoonterecht is steeds dikker geworden in verdragen etc.
Week 2
1(rechtstaat en grondrechten)
Ronald Dworkin
- Amerikaanse civil rights movement
- Anti-vietnamebeweging
