Samenvatting psychotherapeutische stromingen – Auteur: L.M. Dekker-Klein
Nibbelink.
Van Deth, R. (2014). Psychotherapie: Van Theorie Tot Praktijk. Bohn Stafleu Van Loghum.
PSYCHOTHERAPEUTISCHE
STROMINGEN
HOOFDSTUK 1 - VARIATIES OP EEN THEMA: WAT IS ECHTE
PSYCHOTHERAPIE?
Psychotherapie is minder duidelijk gedefinieerd dan bijvoorbeeld geneeskunde. Dit boek probeert
een duidelijk overzicht te geven van wat het is. Uiteindelijk geeft elke psychotherapeut zijn eigen
draai aan de therapie.
DEFINITIE EN VERWARRING
Psychotherapie komt niet in de natuur voor en is daarom geen natuurwetenschap, maar ook geen
natuurgeneeswijze.
Cliënten kunnen in 3 groepen worden ingedeeld:
1. Bezoekers (de cliënt ziet geen probleem of ontkent dat hij hulp nodig heeft, maar wordt
door een ander verwezen)
2. Klagers: de cliënt erkent het probleem maar legt de klacht buiten zichzelf (bij anderen of
door lichamelijke klachten die hij ervaart)
3. Hulpvragers: de cliënt erkent het probleem en wenst deskundige hulp. Deze cliënt komt
vaak bij de psychotherapeut terecht.
De empirische benadering op menswetenschap richt zich op systematisch onderzoek en algemene
wetmatigheden en sluit aan bij mensen die psychotherapie zien als geneesmethode.
De hermeneutische benadering op menswetenschap ziet meer subjectieve verkenning van
persoonlijke betekenisrelaties of zinsverbanden (kan ook levensbeschouwelijk zijn), en deze past
meer bij mensen die psychotherapie als middel tot zingeving zien.
Dit boek hanteert een omschrijving die methodisch toepassen van psychologische middelen,
gekwalificeerde therapeuten, en verbetering van gezondheid (psychisch of somatisch) benadrukt.
,Samenvatting psychotherapeutische stromingen – Auteur: L.M. Dekker-Klein
Nibbelink.
De cliënt levert het meeste werk.
3 verschillen tussen therapeutisch contact en vriendschap:
1. In vriendschap is er gelijkheid en wederkerigheid, therapeutische relatie is asymmetrisch
2. De therapeutische relatie is een middel (geen doel)
3. De therapie is tijdelijk
Er zijn 4 samenstellende factoren in alle psychotherapievormen (de 4 R’s)
1. Relatie (professionele relatie tussen therapeut en cliënt)
2. Raamwerk (context): deze moet herkenbaar therapeutisch zijn voor veilige sfeer en
openheid
3. Rationale (verklaring): Hier moet een geloofwaardige theorie zijn voor de klachten, die
hoopgevend is voor de cliënt.
4. Ritueel (procedure): die vloeit voort uit de verklaring en dit moet zorgen voor
vermindering van de klachten.
De indeling van psychotherapie wordt gedaan op basis van 2 eigenschappen:
1. Cliëntsysteem: met wie gaat de deskundige een relatie aan?
2. Werkwijze deskundige: psychodynamisch, cliëntgericht, gedragstherapeutisch, cognitief
en systeemtheoretisch.
Ook kun je ze indelen op basis van de toegepaste techniek: psychodrama, psychomotorische
therapie, creatieve therapie, hypnotherapie.
Hoewel deze therapieën in de praktijk nauw verbonden zijn, worden ze los besproken.
NIVEAUS VAN THERAPEUTISCHE ACTIVITEITEN
Van algemeen naar zeer specifiek:
1. Filosofie: welke gedachtegang gaat schuil achter deze therapie?
2. Strategie: volgens welk plan gaat men te werk?
,Samenvatting psychotherapeutische stromingen – Auteur: L.M. Dekker-Klein
Nibbelink.
3. Methode: welke manier van handelen wordt gehanteerd?
4. Techniek, procedure: specifieke dingen die men toepast in de praktijk.
HISTORISCHE EN SOCIAAL-CULTURELE ACHTERGRONDEN
Hoewel psychotherapie iets is dat zich in de vorige eeuw pas echt ging ontwikkelen, bestonden
hiervoor ook al opvattingen over hoe je de psyche moest ‘behandelen’. Ook in de huidige tijd
staan er steeds weer nieuwe mensen op die nieuwe ideeën hebben, revolutionaire manieren om
‘ziekten van de tijd’ te behandelen. Deze cirkel van opkomen en aftakelen gaat steeds sneller. De
populariteit van psychotherapie begint af te nemen.
GEESTELIJKE GEZONDHEIDSZORG
Grofweg zijn er twee kampen: de ene is de kant van de psychiatrie, die vooral medisch naar
psychische klachten kijkt (rationalisten). Aan de andere kant zijn er de psychodynamische
therapeuten die juist helemaal de medische kant proberen te vermijden (romantisch).
VAN DIAGNOSE TOT THERAPIE
Tip: bekijk figuur 1.2 uit het boek op blz. 18!
De psychotherapie neigt nu het meest naar het medische model, met 3 grote stappen: diagnose,
verklaring, behandeling.
Probleemverkenning: verheldering hulpvraag, voorlopig hulpverleningsplan
Probleemontleding: systematisch uitwerken informatie en het vormen van
ontstaanshypothesen (liefst vanuit biopsychosociale zienswijze
Is er een lichamelijk stoornis / zijn er biologische factoren
Spelen er ervaringen uit de ontwikkelingsgeschiedenis een rol?
Zijn er emotionele, cognitieve of gedragsmatige factoren?
Welke betekenis heeft het probleem in het sociale netwerk?
Probleemoplossing: behandeling of therapie (soms ook preventie)
Welke rol speelt de DSM hierin? Dit boek hanteert de volgende 3 woorden: Diagnostiek,
Specialisering, Maatschappij.
, Samenvatting psychotherapeutische stromingen – Auteur: L.M. Dekker-Klein
Nibbelink.
DIAGNOSTIEK
De DSM is de bastaard van het medisch model: stoornissen worden systematisch vergeleken en
onderzocht, ook worden er effectmetingen gedaan op een medische manier. Is psychotherapie
echt meetbaar? Er is veel kritiek:
De DSM is te veel gericht op tekorten en toestanden > dit zou kunnen worden verbeterd
door een ‘coping’ as toe te voegen
De DSM is te veel individugericht > dit zou kunnen worden verbeterd door een as van
‘interactionele patronen’ toe te voegen (meer aandacht voor de context).
Een diagnose kan niet direct gekoppeld worden aan een behandeling in de psychotherapie:
Een therapiemethode kan voor verschillende diagnosen nuttig zijn
Een groep patiënten met dezelfde diagnose kan baat hebben bij verschillende
behandelingen.
SPECIALISERING
1. Er is een trend gaande waarin groepering van diagnosen in aparte settings plaatsvindt
(sanatoriummodel)
2. Verschillende therapiescholen (Laboratoriummodel).
3. Dit zorgt voor toenemende specialisering volgens:
1. Doelgroep
2. Behandelwijze
3. Combinatie van bovenstaande
Is het mogelijk om een receptenboek voor stoornissen en behandelingen vast te stellen?
• Sommigen geloven in specifieke effectiviteit van psychotherapie (gericht op therapeutische
techniek) en die geloven in matching van methode op diagnose.
• Anderen geloven in non-specifieke effectiviteit (gericht op therapeutische relatie) en is gericht
op afstemming therapeut-cliënt.
Hoewel er meer te zeggen valt voor optie 2, is in NL de zorg ingericht op optie 1, waarbij
vergoeding wordt geboden voor een bepaalde behandeling, op basis van een diagnose.
MAATSCHAPPIJ
