Inleiding
De Blijberg school is een Jenaplan school, waar ik vanaf januari stage loop bij de kleuters. De groep
bestaat uit 25 leerlingen, waarvan de jongste, midden en oudste kleuters bij elkaar in één groep zitten.
Met de kinderen heb ik een praktijkonderzoek uitgevoerd, waar ik als doel had: de leerlingen kennis
te laten maken met de bewerking van optellen en aftrekken op informeel niveau. Het herkennen en
benoemen van getallen was ook een onderdeel van mijn lesdoel.
Ik heb er voor gekozen om een herkenbaar thema uit te lichten: een treinreis. Verschillende
attributen had ik meegenomen, waaronder een magneetbord zodat de treinreis van context niveau
(rollenspel) naar object niveau gevisualiseerd kon worden, een conducteurspet en een fluit. Uiteraard
werden de leerlingen al erg nieuwsgierig: Wat gaat er nu gebeuren?
De introductie heb ik gekozen om een boek voor te lezen over een treinreis. De introductie
stimuleerde en motiveerde de kinderen. Wat een goede basis is om deel te nemen de rekenactiviteit.
Na het voorlezen zijn wij direct begonnen met de rekenles, aangezien de kinderen erg benieuwd
waren, wat er nu zou komen. Voor mij was dit verrassend; ik kwam er achter dat een pakkende
introductie en het doen, ervaren en spelen belangrijke elementen zijn voor een educatieve les in de
onderbouw. Bij deze rekenles, waren verschillende oplossingsstrategieën mogelijk, hetgeen de
leerlingen een bepaalde vrijheid gaf om zelf na te denken en zelf oplossingen te vinden om het totaal
aantal passagiers te berekenen. Bijtellen of alles tellen maar ook wegtellen, terugtellen en doortellen
pasten de kinderen toe.
De visie van de Blijberg school m.b.t. het rekenonderwijs is dat een kind d.m.v ontdekkend leren
oplossingen moet zien te vinden, dit kan een individueel maar ook een klassikaal gebeuren zijn.
Mijn les, sloot bij deze visie naadloos aan.
, Hoe kun je kinderen uitdagen zelf kennis te construeren of zelf een
aanpak/oplossing te vinden of ze helpen deze toe te passen;
Preconcept:
Zelfontdekkend leren creëer je door de kinderen zelf oplossingen te laten bedenken en te
construeren. Maar om deze processen bij kinderen te realiseren is het belangrijk het kind te
motiveren. De motivatie kan gecreëerd worden door betekenisvolle situaties aan te bieden d.m.v.
uitdagende activiteiten en materialen. Tevens levert een stimulerende houding van de leerkracht ook
een bijdrage aan dit proces van ontdekkend leren.
Bronnenonderzoek:
Uit het artikel Winkel van Sinkel; Rekenen in een rijke rekenomgeving (2010), wordt er kennis
gemaakt met Speciaal Rekenen. Een project, dat zich richt op het verwezenlijken van realistisch
rekenen binnen het speciaal onderwijs. Het uitgangspunt is leerlingen te stimuleren/ uitnodigen tot
zelf oplossingsgerichtheid bij de dagelijkse probleemstellingen van rekenen.
Maar om tot die zelfkennis constructie of zelfoplossing gerichtheid te komen is er uiteindelijk interne
motivatie nodig. In het artikel wordt belicht, dat het werken met betekenisvolle thema’s, leerlingen
gemotiveerd raken. De leerlingen krijgen te maken met bijvoorbeeld het thema: winkel.
Rekenen met geld, getalrelaties, ordenen en tellen zullen aan bod komen. In dit praktijkvoorbeeld
zien we, dat er binnen het werken vanuit een thema verschillende reken- en wiskundige domeinen
met elkaar zijn verboden. Er wordt ook gewerkt in hoeken, waar de kinderen spelenderwijs
ervaringen opdoen met rekenactiviteiten. Het spelend leren stimuleert de motivatie tot verder
experimenteren en verdieping.
Het blijkt uit de praktijk, dat kinderen, die enthousiast en actief bezig zijn met verschillende en
uitdagende activiteiten, kan leiden tot zelf kennis construeren. Maar het kan ook een valkuil zijn, bij
de geboden vrijheid tot zelf oplossingsgerichtheid van de rekenactiviteit. Namelijk dat kinderen het
wel lastig te vinden om precies het doel van de “speelse” activiteit te benoemen. Leerkrachten
benoemen vooraf niet concreet genoeg het doel, waardoor leerlingen niet bewust bezig zijn met het
uiteindelijke doel. Persoonlijk ben ik als toekomstig leerkracht hier ook tegenaan gelopen in de
beroepspraktijk. Vooral in de thema of spel activiteiten (spelend/leren) in de onderbouw. Het doel
komt snel op de achtergrond. In het artikel wordt aangegeven dat de leerkracht vooraf het doel dient
te bespreken met de kinderen, hetgeen belangrijk is, zodat het leren bewust doorlopen wordt. Tevens
is het bruikbaar bij de volgende les; het is de basis. Immers een terugkoppeling of voorkennis,
stimuleert weer nieuw leren.
De constructieruimte staat in relatie tot intrinsieke motivatie en dit resulteert, dat leerlingen zelf
oplossingen willen en durven te nemen. In een ander artikel: Wennen aan geschreven getallen, komt
naar voren dat leerlingen in de constructieruimte bij rekenen gebruik maken van een eigen
notitiewijze. Dat zij in de rekenkunde een eigen verband leggen d.m.v. persoonlijk betekenis
( het stimuleert de intrinsieke motivatie). Daarom is het belangrijk een constructieruimte aan te
bieden voor de leerlingen, waarbij de leerkracht een meer stimulerende rol heeft, zodat de
persoonlijke betekenis niet bekrachtigd wordt. Er is dan ruimte voor eigen oplossingen te zoeken bij
het gestelde probleem. En niet zozeer het eindproduct dat in de gaten wordt gehouden.
, Praktijkonderzoek:
Uit de praktijkonderzoek kwam naar voren dat een pakkende introductie heel belangrijk is. Het
prikkelt de constructieruimte van het kind. De introductie stimuleert en motiveert de kinderen, om op
geheel eigen wijze invulling te geven aan de rekenactiviteit. In de praktijk heb ik er bewust voor
gekozen een herkenbaar en realistisch onderwerp uit te lichten: Reizen met de trein. Kinderen leren
vanuit bestaande kennis en bouwen een bepaalde zelfverzekerdheid op. Het zelfvertrouwen
ontwikkelt het: zelf durven denken, ondernemen en creëren. Dit is kenmerkend voor
constructieruimte.
De pakkende introductie bood ik aan, door open vragen te stellen, ervaringen te delen en een
prentenboek voor te lezen over een treinreis. De treincontext van de rekenactiviteit versterkte de
inbreng van de kinderen. Gedurende de praktijk creëerde ik vrijheid in oplossingsstrategieën door aan
te geven hoeveel passagiers in totaal in de trein moeten. De leerlingen gaf ik de vrijheid te bepalen
hoeveel er per keer in de trein mochten stappen. Als voorbeeld: 10 passagiers passen in jouw trein,
maar hoeveel wil je er eerst in laten stappen? Het kind krijgt de constructieruimte door zelf een
aantal te bepalen. Bijvoorbeeld 5 passagiers. Het kind uit groep 2 weet dat 5 de helft van 10. Zij zijn
bekend met de 5, dubbel en 10 structuur. En er is ruimte voor het kiezen van een eigen
oplossingsstrategieën namelijk; Bijtellen of alles tellen maar ook wegtellen, terugtellen en doortellen.
Het bieden van constructieruimte heeft zelfvertrouwen gewekt bij de kinderen en zij durfden voor
een eigen aanpak te kiezen en deze uit te voeren. Ik heb dit als zeer positief ervaren, omdat ze elkaars
inbreng hebben kunnen vergelijken en geluisterd hebben naar de motivaties van anderen, waardoor
ze uiteindelijk van elkaar leren.
.
